بحران‌هایی که دیگر ترسناک نیستند
جهان‌صنعت- شش ماه پیش زمانی که دونالد ترامپ جنگ تجاری تازه‌ای را با چین آغاز کرد، تقریبا همه نشانه‌ها از سقوطی بزرگ در اقتصاد جهانی حکایت داشت. بازارهای مالی واکنش منفی نشان دادند، شاخص اعتماد مصرف‌کنندگان در آمریکا سقوط کرد و برآوردهای رشد اقتصادی کاهش یافت اما برخلاف این پیش‌بینی‌ها، امروز جهان در وضعیتی متفاوت آگوست قرار دارد؛ اقتصاد جهانی نه‌تنها دوام آورده بلکه در بسیاری از بخش‌ها دوباره جان گرفته است.
شاخص «فعالیت جاری» بانک گلدمن ساکس نشان می‌دهد که پس از افت در بهار، اکنون رشد جهانی تقریبا به همان سطح پیش از آغاز جنگ تجاری بازگشته است. شاخص ترکیبی جی‌پی‌مورگان که براساس داده‌های ماهانه فعالیت اقتصادی تهیه می‌شود، در آگوست به بالاترین سطح ۱۴ماه گذشته رسیده است. حتی ارزیابی لحظه‌ای فدرال‌رزرو آتلانتا نشان می‌دهد که تولید ناخالص داخلی آمریکا در سه‌ماهه سوم سال۲۰۲۵ با نرخ سالانه ۹/۳درصد رشد کرده است.
در حال حاضر فنلاند تنها کشور عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی است که در رکود به سر می‌برد در حالی که دو سال پیش هشت کشور در چنین وضعیتی بودند. برآورد رشد جهانی نیز از ۲/۲درصد در ماه آوریل به ۶/۲درصد افزایش یافته است؛ همان سطحی که در آغاز سال پیش‌بینی می‌شد. یکی از دلایل اصلی تاب‌آوری اقتصاد جهانی ملایم‌تر شدن جنگ تعرفه‌ای ترامپ است. زمانی که او در ماه آوریل تعرفه‌های جدید را اعلام کرد، برآوردها نشان می‌داد میانگین موثر عوارض وارداتی آمریکا ممکن است به ۲۸درصد برسد اما پس از چندین عقب‌نشینی اکنون متوسط تعرفه‌ها کمی بیش از ۱۰درصد است. در کنار این سیاست مالی بسیار انبساطی آمریکا تقاضای داخلی را تقویت کرده و به رشد جهانی دامن زده است البته این شرایط همیشگی نخواهد بود. ممکن است ترامپ در هر لحظه تعرفه‌های تازه‌ای وضع کند یا دولت‌ها ناچار شوند برای مهار کسری بودجه از شدت مخارج خود بکاهند. با این حال در کوتاه‌مدت بازارها بر این باورند که شتاب اقتصادی ادامه خواهد یافت.
سرمایه‌گذاران نیز انتظار دارند فصل سوم ۲۰۲۵ برای شرکت‌ها درخشان باشد. پس از آنکه سود شرکت‌های جهانی در سه‌ماهه دوم نسبت به سال قبل ۷درصد رشد کرد، شاخص سهام جهانی MSCI ACWI اکنون در بالاترین سطح تاریخی خود قرار گرفته است.
شرکت‌های چرخه‌ای در صدر رشد جهانی
در دوره‌های رونق اقتصادی معمولا شرکت‌های «چرخه‌ای» یعنی تولیدکنندگان کالاهای بادوام مانند خودرو و تجهیزات ساختمانی، عملکرد بهتری نسبت‌به شرکت‌های «دفاعی» (کالاهای مصرفی ضروری) دارند. در ماه آوریل سهام شرکت‌های دفاعی رشد می‌کرد و بازار نسبت به کالاهای سرمایه‌ای بدبین بود اما امروز ورق برگشته است. قیمت سهام شرکت‌های صنعتی و صادرات‌محور در سراسر جهان جهش یافته و نشانه‌ای از خوش‌بینی تازه در بازارهاست.
ترس از هوش‌مصنوعی؛ اغراق‌آمیزتر از واقعیت
یکی از نگرانی‌های بزرگ ماه‌های اخیر وابستگی رشد اقتصادی به سرمایه‌گذاری در هوش‌مصنوعی بود. تحلیلگران هشدار می‌دادند که اگر تب هوش‌مصنوعی فروکش کند، کل رونق اقتصادی متوقف خواهد شد اما داده‌ها تصویر دیگری نشان می‌دهند. در آمریکا، سرمایه‌گذاری در تجهیزات و نرم‌افزارهای پردازش اطلاعات حدود ۴۰درصد از رشد واقعی تولید ناخالص داخلی در سال گذشته را تشکیل داده است اما دو سوم این رقم هیچ ارتباطی با هوش‌مصنوعی ندارد؛ بخش عمده آن شامل خریدهای معمولی مانند رایانه‌ها و سرورهای اداری است. افزون بر این خارج از آمریکا هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که فناوری اطلاعات عامل اصلی رشد اقتصادی باشد.
به بیان دیگر رونق فعلی جهانی بر پایه هوش مصنوعی بنا نشده است بلکه ترکیبی از تقاضای مصرف‌کننده، سیاست مالی انبساطی و کاهش ترس از رکود آن را پیش می‌برد.
آیا اشتغال در خطر است؟
کند شدن رشد اشتغال در آمریکا نگرانی‌ها درباره «بیکاری ناشی از هوش‌مصنوعی» را افزایش داده است. برخی پیش‌بینی‌ها از احتمال انتشار گزارش استخدامی نزدیک به صفر خبر می‌دهند اما پژوهش تازه‌ای خلاف این را نشان می‌دهد: «از زمان معرفی چت جی بی‌تی تاکنون، هیچ نشانه آماری از اختلال قابل‌توجه در بازار کار مشاهده نشده است.»
در کشورهای دیگر نیز بازار کار همچنان قوی است. در نیمه نخست سال۲۰۲۵، ۳۷کشور عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی مجموعا ۳میلیون شغل جدید ایجاد کرده‌اند که تقریبا معادل میانگین پیش از همه‌گیری کروناست. در واقع ضعف نسبی بازار کار آمریکا بیشتر به سیاست‌های محدودکننده مهاجرت در دولت ترامپ مربوط است تا اثرات هوش‌مصنوعی.
تصویر البته کاملا هموار نیست. شاخص اعتماد مصرف‌کننده در آمریکا نسبت به ماه‌های آوریل و مه افزایش یافته اما هنوز از سطح پیش از کرونا پایین‌تر است. در سطح جهانی نیز فضای ذهنی مردم نسبت‌به آینده اقتصادی چندان روشن نیست. براساس پایگاه داده‌های گوگل، جست‌وجوهای مرتبط با «تعرفه‌ها» و «جنگ تجاری» همچنان در سطح بالایی قرار دارد و شاخص جهانی نااطمینانی سیاست اقتصادی نیز بالا مانده است. اقتصاددانان معمولا باور دارند که چنین بدبینی‌هایی پیش‌درآمد رکود است اما شش ماه پس از آغاز جنگ تجاری جدید، هیچ‌یک از این ترس‌ها تحقق نیافته است.
شاید مهم‌ترین پیام این تحولات آن باشد که اقتصاد جهانی نسبت به گذشته مقاوم‌تر و انعطاف‌پذیرتر شده است. در دهه‌های پیش، شوک‌هایی به‌مراتب کوچک‌تر از بحران بدهی آسیا گرفته تا فروپاشی بازار دات‌کام، می‌توانستند رشد جهانی را متوقف کنند اما امروز حتی جنگ تجاری میان دو قدرت بزرگ و ترس از انقلاب هوش‌مصنوعی نیز نتوانسته موتور رشد را خاموش کند.
ترکیب سیاست‌های مالی انبساطی، تنوع زنجیره‌های تامین و سرعت بالای سازگاری شرکت‌ها باعث شده که اقتصاد جهانی کمتر از هر زمان دیگری به شوک‌های سیاسی وابسته باشد.
رونق شکننده یا آغاز دوره‌ای تازه؟
با وجود تمام نشانه‌های مثبت، اقتصاددانان هشدار می‌دهند که این رونق شکننده است. هرگونه تشدید ناگهانی تعرفه‌ها، محدودیت‌های مالی جدید یا ترکیدن حباب سرمایه‌گذاری می‌تواند چرخه فعلی را معکوس کند. با این حال تا این لحظه اقتصاد جهانی در برابر بدترین سناریوها ایستاده و نشان داده که می‌تواند از دل بحران‌ها نیز مسیر رشد بیابد. به نظر می‌رسد جهان وارد دوره‌ای شده است که دیگر از جنگ تجاری و ترس فناورانه نمی‌ترسد.
منبع: جهان‌صنعت‌نیوز
