بانکداری در عصر تحول دیجیتال
جهان صنعت – تحول دیجیتال، بانک‌ها را ملزم می‌سازد تا علاوه بر بهبود بهره‌برداری از امکانات موجود به سمت اکتشاف فرصت‌های جدید حرکت کنند. از این رو، بانک‌ها با استفاده از اتحاد با سازمان‌هایی از صنایع مختلف به دنبال ایجاد سازمانی دوسوتوان هستند. هدف این مقاله، پاسخ دادن به این سوال است که بانک‌ها چه اتحادی با بازیگران مختلف باید ایجاد کنند تا به دوسوتوانی سازمانی منجر شود. به این منظور، مدل مفهومی اولیه از ترکیب تئوری دوسوتوانی، شباهت صنعتی و قدرت پیوند تشکیل شد. سپس، ماتریس هم رخدادی مضامین برای اختصاصی کردن مدل مفهومی به جهت پیشنهاد نوع روش همکاری بانک با دیگر بازیگران استفاده شد. ماتریس هم رخدادی مضامین از تحلیل محتوای ۱۱۵مقاله مرتبط با اتحاد در صنعت بانکداری، استخراج شده است. مدل مفهومی نشان می‌دهد، هر نوع اتحاد، تحت شرایط شباهت صنعتی بازیگران با صنعت بانکداری به صورت بده‌بستانی، برخی از مولفه‌های اکتشاف و بهره‌برداری را محقق می‌سازد. لذا، تصمیم‌گیری برای تعیین نوع اتحاد مناسب، بنابر تعیین اولویت مولفه‌های اکتشاف و بهره‌برداری تحت‌شرایط شباهت صنعتی بازیگران قابل ارزیابی است.
چابکی سازمانی چیست و چرا در زمینه تحول دیجیتال برای بانک‌ها مهم است؟
چابکی سازمانی به توانایی یک بانک در کاوش فرصت‌های جدید و بهره‌برداری از قابلیت‌های موجود به صورت همزمان اشاره دارد. در زمینه تحول دیجیتال، بانک‌ها باید نه‌تنها خدمات فعلی خود را بهبود بخشند و کارایی را افزایش دهند، بلکه نوآوری کرده و خود را با فناوری‌های جدید و روندهای بازار تطبیق دهند. بانک‌هایی که بتوانند بین کاوش و بهره‌برداری تعادل برقرار کنند، به احتمال زیاد مزایای رقابتی پایداری کسب کرده و با سرعت تغییرات دیجیتالی سازگار خواهند شد.
بانک‌ها برای افزایش چابکی سازمانی خود چه نوع اتحادهایی می‌توانند تشکیل دهند؟
تحقیقات نشان می‌دهد که بانک‌ها می‌توانند با بازیگران در سه سطح مختلف همکاری کنند:
– سطح بین‌بانکی (همکاری با سایر بانک‌ها)
– موسسات مالی غیر‌بانکی. (شرکت‌های مالی مستقل)
– موسسات غیرمالی. (شرکت‌های فناوری، استارتاپ‌ها و غیره)
نوع اتحاد (اتحادهای قوی و محکم در مقابل اتحادهای ضعیف و انعطاف‌پذیر) بستگی به این دارد که بانک به دنبال کاوش فرصت‌های جدید است یا بهره‌برداری از ظرفیت‌های موجود و این که شریک اتحاد در کدام‌یک از این سه لایه قرار دارد. به عنوان مثال، سرمایه‌گذاری مشترک (Joint Ventures) در سطح بین‌بانکی برای کاوش بیشتر توصیه می‌شود، در حالی که سرمایه‌گذاری خطرپذیر (Venture Capital) در سطح موسسات غیرمالی بیشتر مورد تاکید است.
تفاوت بین اتحادهای محکم و اتحادهای انعطاف‌پذیر چیست و چه تاثیری بر ریسک و سازگاری دارند؟
– اتحادهای محکم (Tightly Coupled Alliances) مانند ادغام و تملک (M&A) دارای سطح بالایی از یکپارچگی و کنترل هستند. این اتحادها ریسک سیستماتیک را افزایش داده و ریسک غیرسیستماتیک را کاهش می‌دهند و به دلیل افزایش یکپارچگی، به تطبیق‌پذیری بیشتر کمک می‌کنند.
– اتحادهای انعطاف‌پذیر (Loosely Coupled Alliances) مانند سرمایه‌گذاری خطرپذیر، دارای سطح پایین‌تری از یکپارچگی و کنترل هستند که امکان انعطاف‌پذیری بیشتر و کشف فرصت‌های متنوع را فراهم می‌کنند.
نقش «قدرت ارتباط» (Tie Strength) در اتحادهای بانکی چیست؟
قدرت ارتباط به میزان نزدیکی و وابستگی بین شرکای اتحاد اشاره دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که:
– برای کاوش (Exploration)، اتحادهای انعطاف‌پذیر با قدرت ارتباط ضعیف سودمندتر هستند زیرا دسترسی به دانش و منابع متنوع را فراهم می‌کنند.
– برای بهره‌برداری(Exploitation)، اتحادهای محکم با قدرت ارتباط قوی موثرتر هستند زیرا امکان استفاده و یکپارچه‌سازی بهینه از منابع موجود را ایجاد می‌کنند.
چگونه «شباهت صنعتی» (Industrial Similarity) بر اثربخشی اتحادهای مختلف تاثیر می‌گذارد؟
شباهت صنعتی به میزان اشتراک و همپوشانی میان صنایع شرکای اتحاد اشاره دارد:
– اتحاد با شرکای هم‌صنعتی (مانند سایر بانک‌ها) باعث یکپارچگی بیشتر، تسهیل انتقال دانش و افزایش موفقیت اتحاد، به‌ویژه در زمینه بهره‌برداری، می‌شود.
– اتحاد با شرکای غیرهم‌صنعتی (مانند شرکت‌های فناوری) دسترسی به منابع و قابلیت‌های جدید را فراهم کرده و کاوش را تسهیل می‌کند.
چگونه مدل مفهومی پیشنهادی می‌تواند به مدیران بانک‌ها در انتخاب اتحادهای مناسب کمک کند؟
مدل مفهومی ارائه شده در تحقیق، ارتباط بین انواع اتحادها، چابکی سازمانی و نقش بازیگران صنعتی مختلف را ترسیم می‌کند. این مدل می‌تواند به مدیران بانک‌ها کمک کند تا:
– نیازهای خاص بانک خود را (کاوش یا بهره‌برداری) ارزیابی کنند.
– شرکای بالقوه را براساس صنعت و ویژگی‌هایشان تحلیل کنند.
– مناسب‌ترین ساختار اتحاد را برای دستیابی به اهداف استراتژیک خود انتخاب کنند.
مزایای «تنوع مرتبط» (Related Diversification) در مقابل «تنوع نامرتبط» (Unrelated Diversification) در اتحادهای بانکی چیست؟
– تنوع مرتبط (اتحاد با شرکت‌های هم‌صنعتی) به حفظ صرفه‌جویی‌های مقیاس و دامنه
(Economies of Scale and Scope) کمک کرده و باعث افزایش کارایی عملیات بانکی می‌شود.
– تنوع نامرتبط (اتحاد با موسسات غیرمالی) امکان نوآوری رادیکال را فراهم می‌کند، مانند ایجاد اتحادهای فناورانه برای توسعه راهکارهای دیجیتال جدید.
محدودیت‌های مطالعه و مسیرهای تحقیقاتی آینده چیست؟
– این مطالعه عمدتا براساس ادبیات موجود است و تاثیرات شبکه‌ای (Network-Level Effects) را در نظر نگرفته است.
– تحقیقات آینده می‌توانند نحوه تغییر نوع اتحاد در طول زمان را بررسی کنند.
– نقش فین‌تک‌ها و بازیگران نوظهور در اکوسیستم بانکی بررسی شود.
– تاثیر چرخه عمر اتحاد بر فرآیند کاوش و بهره‌برداری مورد مطالعه قرار گیرد.
– عوامل فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و قانونی بر انتخاب اتحادها بررسی شوند زیرا این عوامل می‌توانند بر چابکی سازمانی تاثیر بگذارند.
این مطلب از مقاله‌ای با عنوان « مدل اتحاد بانک با بازیگران صنایع مختلف در راستای بهبود توانایی اکتشاف و بهره‌برداری» استخراج شده است.
نویسندگان: مریم خلیل‌زاده‌سلماسی، پیام حنفی‌زاده و سیدسروش قاضی‌نوری‌نایینی
