بازی جدید غرب در میدان قفقاز
جهان‌صنعت – جمهوری آذربایجان و ارمنستان در حالی توافقنامه صلح را پس از کش‌وقوس‌های فراوان در حضور رییس‌جمهور آمریکا امضا کردند که به نظر می‌رسد این اتفاق پیامدهای امنیتی و ژئوپلیتیکی برای منطقه به دنبال خواهد داشت.
براساس توافق صلحی که جمعه شب میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان در کاخ سفید به امضا رسید، به آذربایجان دسترسی مستقیم به نخجوان داده می‌شود و ارمنستان نیز بخشی از مسیر ترانزیتی و گذرگاه را واگذار می‌کند.
«دونالد ترامپ» رییس‌جمهور آمریکا هنگام امضای این توافقنامه در حضور «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر ارمنستان و «الهام علی‌اف» رییس‌جمهور جمهوری آذربایجان گفت: این اعلامیه که «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی» نامیده می‌شود، یک منطقه ترانزیتی ویژه است که به آذربایجان اجازه می‌دهد به خاک خود در نخجوان دسترسی کامل داشته باشد. ارمنستان همچنین در حال ایجاد یک همکاری انحصاری با ایالات متحده برای توسعه این گذرگاه است که می‌تواند تا ۹۹ سال ادامه یابد.»
رییس‌جمهور آمریکا گفت: «آنها (ارمنستان و آذربایجان) به مدت ۳۵سال با هم جنگ کرده‌اند اما هم‌اکنون با هم دوست هستند.»
وی افزود: «ما سرانجام با امضای توافقنامه‌ای که روز جمعه امضا می‌شود، در برقراری صلح بین ارمنستان و آذربایجان موفق شدیم.»
ترامپ در ادامه سخنرانی خود تاکید کرد: «ارمنستان و آذربایجان متعهد می‌شوند که برای همیشه تمام جنگ‌ها را متوقف، تجارت را آزاد کنند و به تمامیت ارضی یکدیگر احترام بگذارند.»
احتمال بروز مشکلات در قفقاز جنوبی
یکی از مهم‌ترین موارد این توافقنامه، ایجاد کریدور ادعایی «زنگزور» یا آنگونه که در توافق آمده، «مسیر ترامپ» است. جمهوری اسلامی ایران همواره مخالفت قاطع خود را با ایجاد چنین کریدوری که تمامیت ارضی کشورهای منطقه و همچنین مسدود شدن مسیرها را به دنبال داشته باشد، اعلام کرده است.
ایران تاکید کرده به هیچ‌وجه تغییر در مرزهای ژئوپلیتیکی را نخواهد پذیرفت و به گفته کارشناسان، این رخداد می‌تواند در منطقه و به‌ویژه در قفقازجنوبی و همچنین مسیرهای ترانزیتی ایران مشکلات امنیتی و اقتصادی ایجاد کند.
این در حالی است که پاشینیان بعد از امضای این توافقنامه گفت که ارمنستان از طریق این پروژه به یک اتصال ریلی با ایران دست می‌یابد که بسیار هم حائز اهمیت است.
او همچنین اظهار داشت: فراموش نکنیم که شرکت ایرانی در حال ساخت بزرگراه شمال- جنوب است. در آینده نزدیک ساخت راه‌آهن را در بخش مِغری آغاز خواهیم کرد و این، همچنین می‌تواند فرصت مهمی برای همکاری ایجاد کند.
منظورم این است که این پروژه به علاوه می‌تواند به مکانی برای برخی مشارکت‌های غیرمنتظره اما مثبت تبدیل شود و «چهارراه صلح» با این توجیه خواهد شد زیرا کشورهایی که ممکن است مشکلاتی داشته باشند، این فرصت را برای همکاری در ارمنستان و قفقازجنوبی به دست می‌آورند.
در این نشست علی‌اف در اظهاراتی ابراز داشت که «توافق صلح یک رویداد تاریخی است و ما در حال نوشتن فصل جدیدی در روابط دوجانبه با ایالات متحده هستیم. ما در مسیر همکاری استراتژیک با ایالات متحده قرار داریم و منشور همکاری ظرف چند ماه آینده تدوین خواهد شد.»
بعد از جنگ قره‌باغ که کنترل این منطقه بعد از سال‌ها کشمکش در اختیار جمهوری آذربایجان قرار گرفت، چالش دیگری مبنی بر ایجاد دالان یا کریدور زنگزور مطرح شد که این دالان، آذربایجان را از خاک ارمنستان به نخجوان می‌رساند.
ارمنستان در آن زمان مدعی حاکمیت بر این دالان بود اما آذربایجان معتقد بود که باید نیروهای بین‌المللی در زنگزور مستقر شوند.
علاوه بر این جمهوری اسلامی ایران نیز به دفعات موضع رسمی و مخالفت خود را با ایجاد این کریدور ادعایی اعلام کرد زیرا اجرایی شدن طرح باکو و باز شدن احتمالی پای ناتو به قره‌باغ، خطر از دست رفتن مسیر ترانزیت ایران به اروپا را ایجاد می‌کند.
در همان زمان نیز علی‌اف خطاب به مردم جمهوری آذربایجان گفته بود که «دالان زنگزور باز خواهد شد، چه ارمنستانی‌ها بخواهند چه نخواهند. ما تعهد قاطع خود را نشان می‌دهیم و همه چیز طبق برنامه پیش می‌رود.»
این‌گونه اظهارنظرها از سوی علی‌اف با پشتوانه برتری در جنگ دوم قره‌باغ و البته متحدان خود از جمله ترکیه بوده است. طی این مدت، بی‌نتیجه ماندن راه‌های دیپلماتیک در موضوع کریدورهای لاچین و زنگزور، تنش بین ارمنستان و آذربایجان را تداوم بخشید تا اینکه با روی کار آمدن ترامپ برای بار دوم در کاخ سفید و همچنین حمایت‌های بی‌چون و چرای ترکیه، این اتفاق رخ داد و ارمنستان هم در شرایطی قرار گرفت که امروز می‌بینیم این توافق به اصطلاح صلح به امضا رسید.
منبع: ایسنا
