بازگشت آرامش به میادین مشترک
جهان صنعت– جمع‌بندی اعضای کمیسیون انرژی مجلس از گزارشی که وزیر نفت درباره آخرین وضعیت طرح‌های توسعه‌ای در میدان‌های مشترک و مستقل نفت و گاز داده بود مثبت است، هرچند نمایندگان منتظر گزارش مفصل‌تر و راهکارهای وزارت نفت در این رابطه هستند، با این وجود آنها بر این باورند که در شرایط کنونی عملکرد وزیر نفت در این حوزه قابل قبول است.
در هفته‌ای که گذشت، کمیسیون برنامه و بودجه مجلس میزبان وزیر نفت بود که درباره آخرین وضعیت میادین مشترک ایران، افزایش سهم ایران در میدان‌های مشترک به سرمایه‌گذاری در میدان‌های جدید، همچنین تزریق گاز در میدان‌های فعلی گزارش بدهد. آنطور که محسن زنگنه، عضو این کمیسیون گزارش داده است هم‌اکنون حدود ۴۰میلیارد دلار برای میدان‌های مشترک و مستقل، قراردادهایی نظیر آی‌پی‌سی و دیگر مدل‌ها در حال اجراست که براساس آنچه وزیر نفت گزارش کرده، برخی عملکرد خوبی داشته‌اند. زنگنه می‌گوید: سه نیاز اصلی در بخش میدان‌های مشترک و مستقل نفت و گاز وجود دارد؛ نخست شفافیت که مقدمه جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و خارجی است، دوم ایجاد جذابیت برای سرمایه‌گذاری در میدان‌ها و سوم طراحی مدل‌های مالی با توجه به تحریم‌ها و استفاده از ظرفیت صندوق توسعه ملی و بخش خصوصی براساس برنامه هفتم توسعه است.
میادین مشترک نفت و گاز به‌عنوان منابع استراتژیک و حیاتی در اقتصاد ایران، نقش کلیدی در تامین انرژی، درآمدهای ارزی و حفظ جایگاه ایران در بازار جهانی انرژی ایفا می‌کنند. با توجه به شرایط تحریمی و رقابت منطقه‌ای، توسعه این میادین به‌ویژه در برنامه هفتم با اهمیت ویژه‌ای دنبال شده است.
در همین رابطه هم وزارت نفت در دولت چهاردهم با هدف افزایش تولید پایدار نفت و گاز، توسعه میادین مشترک را به‌عنوان یکی از اولویت‌های اساسی در دستور کار قرار داده است. در این دوره، تاکید ویژه‌ای بر استفاده از فناوری‌های نوین، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی و توسعه زیرساخت‌های تولید و انتقال صورت گرفته است.
براساس گزارش‌های رسمی وزارت نفت، پروژه‌های متعددی در میادین مشترک نفت و گاز کشور در حال اجرا یا آماده بهره‌برداری هستند که هدف آنها افزایش ظرفیت تولید و حفظ سهم بازار ایران است.
عملکرد کلیدی در توسعه میادین مشترک
ایران با داشتن ۱۴۵میدان هیدروکربنی که ۱۰۲میدان آن نفتی و ۴۳میدان گازی بوده، دومین کشور دارنده ذخایر نفت و گاز جهان است که از این تعداد میدان شناسایی شده، ۱۵میدان نفتی مشترک با کشورهای همسایه دارد. با توجه به عدم محدودیت برداشت کشورها از میادین مشترک بدون شک موضوع توسعه میادین مشترک نفتی و گازی مهم‌ترین اولویت وزارت نفت به شمار می‌رود.
در میان این ۱۵میدان مشترک، چند میدان بیش از همه در اولویت قرار دارند. هرچند میادین دیگر هم باید در دستور کار توسعه قرار بگیرند اما براساس اصل توجیه اقتصادی و منابع در دسترس، پنج میدان فعلا در دستور کار توسعه در دولت هستند. اولی میدان نفتی آزادگان است؛ یکی از بزرگ‌ترین میادین بزرگ نفتی ایران که از قضا با عراق مشترک است. توسعه آزادگان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. وزارت نفت دولت چهاردهم با اجرای پروژه‌های افزایش تولید، حفاری چاه‌های جدید و ارتقای تجهیزات توانسته تولید نفت این میدان را به سطح قابل توجهی برساند. میدان مشترک نفتی دیگر ایران با عراق، یادآوران بوده که یکی دیگر از اولویت‌های وزارت نفت بوده است. تلاش برای ارتقای ظرفیت تولید و بهینه‌سازی بهره‌برداری در این میدان از سال‌های گذشته آغاز شده و در دولت چهاردهم نیز با جدیت ادامه یافته است. دو میدان مشترک سروش و سلماندر خلیج‌فارس از منابع مهم گاز ایران به شمار می‌آیند. توسعه این میادین با هدف افزایش ظرفیت تولید گاز طبیعی و میعانات گازی در دستور کار قرار دارد و پروژه‌های مربوطه در دولت چهاردهم سرعت گرفته‌اند. مهم‌تر از همه میدان پارس جنوبی بوده که یکی از بزرگ‌ترین منابع گاز طبیعی جهان است و به‌صورت مشترک با قطر اداره می‌شود. وزارت نفت در دولت چهاردهم توجه خاصی به تکمیل فازهای مختلف این میدان داشته و تلاش کرده تا با بهره‌برداری به موقع فازها، ظرفیت تولید گاز و گاز مایع را افزایش دهد. کارشناسان بر این باورند که با وجود اقدامات انجام شده، توسعه میادین مشترک نفت و گاز با چالش‌های متعددی از جمله تحریم‌های بین‌المللی که دسترسی به فناوری و سرمایه‌گذاری خارجی را محدود کرده است، مسائل حقوقی و سیاسی مرتبط با مرزبندی‌های دریایی و زمینی با کشورهای همسایه، نیاز به به‌روزرسانی فناوری‌ها برای افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها، ضعف زیرساخت‌ها و نیاز به سرمایه‌گذاری گسترده در حوزه خطوط لوله و تاسیسات پالایشی و مهم‌تر از همه مسائل محیط‌زیستی که باید در پروژه‌های توسعه رعایت شوند، روبه‌رو است. براساس برنامه هفتم توسعه، وزارت نفت ملزم به تکمیل میادین مشترک شده است. الزامی که بهره‌برداری بهینه و پایدار از میادین مشترک، افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز تا حد قابل توجه، آماده کردن زمینه جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، حل و فصل مسائل حقوقی برای توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و در نهایت استفاده از فناوری‌های نوین را در بهره‌برداری و توسعه میادین در این برنامه مورد تاکید قرار گرفته است. این تکلیف قانونی وزارت نفت را ملزم می‌کند تا با تمرکز ویژه بر توسعه میادین مشترک، از هرگونه عقب‌ماندگی جلوگیری کند و سهم ایران را در بازار جهانی انرژی افزایش دهد.
حمایت مثبت صندوق توسعه ملی
رمضانعلی سنگدوینی، نایب‌رییس اول کمیسیون انرژی درباره مهم‌ترین اقدامات وزارت نفت برای توسعه میادین مشترک به «جهان‌صنعت» می‌گوید: یکی از محورهای مهم و مورد تاکید در برنامه‌های هفته اخیر، توسعه میادین نفتی و گازی، به‌ویژه میادین مشترک بوده است. موضوع نگهداری و افزایش فشار در میادین گازی، به‌خصوص در میدان گازی پارس جنوبی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. حدود یک تا دو ماه پیش، رییس‌جمهور محترم به همراه وزیر نفت در بازدیدی از میادین نفت و گاز، به‌ویژه میادین مشترک حضور یافتند. وی افزود: در این بازدید، تفاهمنامه‌ها و قراردادهایی برای استخراج، اکتشاف و افزایش فشار در این میادین به امضا رسید تا پروژه‌ها هر چه سریع‌تر وارد مرحله اجرا شوند. یکی از نکات بسیار مهم و مورد تاکید در برنامه‌های توسعه‌ای، انجام فشارافزایی در میدان گازی پارس جنوبی است. اگرچه برداشت از این میدان ادامه دارد اما حفظ و نگهداری فشار مخزن برای استمرار تولید ضروری است و باید به آن توجه جدی شود. استفاده از منابع صندوق توسعه ملی نیز می‌تواند نقش موثری در پیشبرد این پروژه‌ها داشته باشد. او با اشاره به اینکه علاوه بر مناطق جنوبی کشور، شمال کشور و حوزه دریای خزر نیز دارای ذخایر مهم نفت و گاز است، تصریح کرد: براساس اطلاعات موجود، ذخایر این منطقه دست‌کم هم‌سطح و شاید حتی بیشتر از میادین جنوب کشور هستند، بنابراین ضرورت دارد برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در میادین شمالی کشور نیز با جدیت دنبال شود.
سنگدوینی تصریح کرد: یکی از موضوعات کلیدی در برنامه‌های توسعه‌ای، فشارافزایی در میدان گازی پارس جنوبی است. اگرچه در حال حاضر برداشت از این میدان ادامه دارد اما حفظ فشار مخزن برای تداوم برداشت و جلوگیری از افت تولید ضروری است. این موضوع نیازمند توجه جدی و استفاده از ظرفیت‌های مالی، از جمله صندوق توسعه ملی است.
او گفت: علاوه بر میادین جنوب، منطقه دریای خزر در شمال کشور نیز دارای ذخایر قابل توجه نفت و گاز است که نباید از نظر دور بماند. برآوردها نشان می‌دهد که ذخایر شمال کشور از نظر حجم، کمتر از جنوب نیستند و شاید حتی بیشتر باشند، بنابراین ضروری است سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری از این منابع نیز در اولویت قرار گیرد. نایب‌رییس اول کمیسیون انرژی با بیان اینکه در حوزه پتروشیمی نیز اکنون سیاست وزارت نفت این است که خوراک تنها به پروژه‌هایی اختصاص یابد که زنجیره تولید در آنها به‌صورت کامل تعریف شده باشد، یادآور شد: بسیاری از واحدهای پتروشیمی موجود هنوز زنجیره تولید کاملی ندارند و این مساله مانع از بهره‌وری کامل آنها می‌شود.
به همین دلیل دولت، وزارت نفت، صندوق توسعه ملی و نظام بانکی باید همکاری کنند تا زنجیره‌های تولید در این واحدها نیز تکمیل شوند. با تکمیل این زنجیره‌ها می‌توان نیازهای داخلی را تامین کرد، از خروج ارز جلوگیری و با صادرات محصولات نهایی پتروشیمی، ارزآوری قابل توجهی برای کشور فراهم کرد. به گفته وی، این موضوع به‌طور مستقیم در رونق اقتصادی، بهبود تجارت خارجی و افزایش تولید ملی موثر خواهد بود.
