14 - 06 - 2020
بازار کار در تنگنای کرونا
بررسی وضعیت بازار کار ایران در زمستان ۱۳۹۸ نشان میدهد نرخ بیکاری کاهش ۷/۱ درصدی نسبت به زمستان ۱۳۹۷ داشته است. با این حال از جمعیت ۳۲۷۰ هزار نفری بیکاران در زمستان ۱۳۹۷، ۱/۳۵ درصد موفق به یافتن شغل شدهاند و مابقی یا همچنان بیکار ماندهاند (۸/۳۶ درصد) یا به طور عمده به دلیل دلسرد شدن از یافتن شغل از بازار کار خارج شدهاند (۹/۲۷ درصد). نتایج محاسبات نشان میدهد در صورتی که این افراد دلسردشده همچنان در بازار کار باقی میماندند نرخ بیکاری در زمستان ۱۳۹۸ به جای ۶/۱۰ درصد اعلام شده توسط مرکز آمار ایران به ۶/۱۳ درصد میرسید. همچنین رشد تعداد شاغلان نیز کاهش چشمگیری نسبت به سالهای قبل داشته است به طوری که در این فصل حدود ۵۲ هزار نفر به جمعیت شاغل اضافه شده است و این افزایش اشتغال در بخش خدمات و آن هم در مناطق شهری رخ داده است و در سایر بخشها با کاهش تعداد شاغلان روبهرو بودهایم.
در این شرایط تحمیل شوک پیشبینی نشده بیماری کرونا بر بازار کار کشور شرایط را بسیار بغرنجتر کرده است. با توجه به اینکه پرسشنامههای طرح نیروی کار مرکز آمار ایران در ماه میانی هر فصل تکمیل میشوند بنابراین وقایع رخ داده در بازار کار درنتیجه شیوع ویروس کرونا، خود را در آمارهای فصل زمستان نشان نمیدهد و برای ارزیابی دقیق آثار شیوع این ویروس باید منتظر انتشار آمارهای فصل بهار بود. ساختار بازار کار کشور باعث شده اثر شیوع این بیماری بر بازار کار تشدید شود. نتایج مطالعات نشان میدهد بنگاههای کوچک با توجه به وابستگی بیشتر به منابع داخلی برای تامین سرمایه در گردش و همچنین لزوم پرداخت هزینههای جاری با تواتر کوتاهمدت، در معرض آسیبهای شدیدتر ناشی از شوک کرونا در کوتاهمدت هستند و در معرض خطر بیشتری قرار دارند. از مجموع ۸/۲۳ میلیون نفر افراد شاغل کل کشور در سال ۱۳۹۷، ۴/۱۵ میلیون نفر در بنگاههای کوچک (یک تا چهار نفر) شاغل بودند و در مجموع حدود ۶۵ درصد اشتغال کشور را همین بنگاههای کوچک تشکیل میدادند. همچنین مشاغل غیررسمی بیش از مشاغل رسمی در معرض آسیب ناشی از شوک کرونا هستند. این در حالی است که ۶۰ درصد اشتغال کشور را مشاغل غیررسمی تشکیل میدهند و حتی سهم اشتغال غیررسمی در بسیاری از استانهای کشور بالای ۷۰ درصد است.
از نگاه بخشی نیز بخش خدمات بیش از سایر بخشها در معرض آسیبهای ناشی از کرونا قرار دارد (به طور متوسط ۵۰ درصد اشتغال کشور مربوط به بخش خدمات است). همچنین آمارها نشان میدهد:
حدود ۳۷ درصد از شاغلان بخش خدمات کارکن مستقل هستند .
۵۰ درصد از شاغلان بخش خدمات دارای اشتغال غیررسمی بوده و بیمه نیستند.
۵۷ درصد از اشتغال بخش خدمات برای بنگاههای دارای یک تا چهار کارکن است و در بین شاغلان بخش خدمات بنگاههای یک تا چهار نفر کارکن، شاغلان کارکن مستقل، بیشترین سهم (۶۳ درصد) را دارند و شاغلان مزد و حقوقبگیر بخش خصوصی، ۳۰ درصد آن را تشکیل میدهند. یکی از مهمترین چالشهای بازار کار ایران، عدم توازن منطقهای در بین استانهای کشور است به طوری که تفاوت نرخ بیکاری بیناستانی تا حدود ۱۰ درصد میرسد. تفاوت نرخ بیکاری بیناستانی در نرخ بیکاری زنان و جوانان تحصیلکرده به مراتب بیشتر است. استانهای محروم در اشتغال غیررسمی، میزان اشتغال در بنگاههای زیر پنج نفر کارکن و وضعیت شغلی «کارکن مستقل»، سهم بسیار بالایی دارند و با توجه به آسیبپذیری شدید این نوع اشتغال از شیوع بیماری کرونا، برای جلوگیری از افزایش عدم توازن منطقهای پیشنهاد میشود دولت سیاستهای حمایتی ویژهای- در چارچوب منابعی که برای مقابله با آثار اقتصادی شیوع بیماری کرونا تجهیز کرده است- برای این استانها طراحی و اجرا کند.
جمعیت فعال و غیرفعال
جمعیت در سن کار: بررسی روند جمعیت در سن کار نشان میدهد که این رقم در زمستان ۱۳۹۸ حدود ۶۷۳ هزار نفر و کمی بیشتر از رقم متوسط افزایش آن طی سه سال منتهی به زمستان ۱۳۹۷ (در حدود ۶۶۱ هزار نفر) افزایش داشته است. بررسیها نشان میدهد در زمستان ۱۳۹۸ نسبت به فصل مشابه سال قبل، جمعیت فعال ۴۳۰ هزار نفر کاهش داشته است، به گونهای که جمعیت فعال مرد ۱۷۳ هزار نفر و جمعیت فعال زن ۲۷۶ هزار نفر کاهش داشته است. این در حالی است که به طور متوسط جمعیت فعال بالای ۱۵ سال در سه سال منتهی به زمستان ۱۳۹۷ حدود ۷۴۰ هزار نفر افزایش داشته است. جمعیت غیرفعال: در فصل زمستان ۱۳۹۸، جمعیت غیرفعال ۱۱۰۰ نفر نسبت به فصل مشابه سال قبل افزایش داشته است و در این میان، ۶۱۰ هزار نفر به جمعیت غیرفعال زنان و ۴۹۰ هزار نفر به جمعیت غیرفعال مردان اضافه شده است. این در حالی است که در زمستان ۱۳۹۷ نیز حدود ۷۱۹ هزار نفر به جمعیت غیرفعال کشور افزوده شده بود.
نرخ مشارکت: بررسیها نشان میدهد نرخ مشارکت در زمستان ۱۳۹۸، ۴/۴۲ درصد بوده که نسبت به زمستان ۱۳۹۷(۵/۴۳)، ۱/۱ درصد کاهش داشته است. به طورکلی بررسی ارقام مربوط به مشارکت نیروی کار نشان میدهد با وجود عدم تغییر جدی در نرخ ورود جمعیت در سن کار، با این حال جمعیت فعال در زمستان ۱۳۹۸ دچار کاهش بسیاری شده است که روندی متفاوت با سالهای گذشته داشته است. این موضوع میتواند به دلیل دلسردی افراد از یافتن شغل، رخ داده باشد.
اشتغال
جمعیت شاغلان: در زمستان ۱۳۹۸ نسبت به زمستان ۱۳۹۷، ۵۲ هزار نفر به جمعیت شاغلان اضافه شده که در این میان ۱۹۷ هزار نفر جمعیت مردان شاغل افزایش و ۱۴۵ هزار نفر شاغلان زن کاهش داشته است. این در حالی است که به طور متوسط در سه سال منتهی به زمستان ۱۳۹۸، جمعیت شاغل ۶۱۱ هزار نفر افزایش را نشان میدهد و در این میان سهم مردان و زنان از افزایش اشتغال به ترتیب حدود ۳۶۹ و ۲۴۲ هزار نفر بوده است.
اشتغال ناقص: افراد دارای اشتغال ناقص تمام شاغلانی را شامل میشود که در هفته مرجع، حاضر در سر کار یا غایب موقت از محل کار بوده و به دلایل اقتصادی نظیر رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت کار بیشتر، قرار داشتن در فصل غیرکاری و… کمتر از ۴۴ ساعت کار کرده، خواهان و آماده برای انجام کار اضافی در هفته مرجع بودهاند. براساس آمار مرکز آمار در زمستان ۱۳۹۸ حدود ۲۴۳۸ نفر از شاغلان دارای وضعیت اشتغال ناقص بودهاند. البته نرخ اشتغال ناقص در زمستان ۱۳۹۸ نسبت به زمستان ۱۳۹۷، کاهش ۱/۱ درصدی را نشان میدهد و از رقم ۵/۱۱ به ۴/۱۰ درصد رسیده است.
ترکیببخشی اشتغال: از رقم نزدیک به۵۲ هزار نفر افزایش اشتغال رخ داده در زمستان ۱۳۹۸، حدود ۸۰ هزار نفر در بخش کشاورزی و ۱۳۰ هزار نفر در بخش صنعت کاهش اشتغال داشتهاند. بخش خدمات ۲۶۵ هزار نفر افزایش اشتغال داشته است.
ترکیب منطقهای اشتغال: بررسی ترکیب شهری و روستایی افزایش ۵۲ هزار نفری اشتغال رخ داده در زمستان ۱۳۹۸ نشان میدهد این افزایش اشتغال متوازن رخ نداده است، به گونهای که ۱۶۴ هزار نفر در مناطق شهری افزایش اشتغال و ۱۱۲ هزار نفر در مناطق روستایی کاهش اشتغال رخ داده است.
نتایج حاکی از آن است که ۱۶۴ هزار نفر افزایش اشتغال رخ داده در مناطق شهری، نشات گرفته از افزایش ۲۷۰ هزار نفری اشتغال در بخش خدمات بوده است و بخش صنعت ۹۰ هزار نفر و بخش کشاورزی ۱۳ هزار نفر کاهش اشتغال داشته است. همچنین در مناطق روستایی به ترتیب در بخش کشاورزی ۶۷ هزار نفر، در بخش صنعت ۴۰ هزار و یک نفر و در بخش خدمات چهار هزار نفر، کاهش اشتغال وجود داشته است. به این ترتیب اولا افزایش تعداد شاغلان کشور نسبت به سالهای قبل دچار افت بسیاری شده است و ثانیا علت اصلی افزایش اشتغال به دلیل رشد تعداد شاغلان بخش خدمات در مناطق شهری بوده و در سایر بخشها کاهش تعداد شاغلان رخ داده است. این موضوع در حالی است که پس از شیوع بیماری کرونا بیشترین شاغلان آسیبدیده در بخش خدمات مناطق شهری بودهاند.
بیکاری
تغییر در جمعیت بیکار: در زمستان ۱۳۹۸ نسبت به زمستان ۱۳۹۷، جمعیت بیکار ۴۸۲ هزار نفر کاهش داشته است. از این تعداد، جمعیت بیکار مردان ۳۷۰ هزار نفر و جمعیت بیکار زنان ۱۱۲ هزار نفر کاهش داشته است. همچنین جمعیت بیکار جوان ۲۴-۱۵ ساله، ۱۰۴ هزار نفر و جمعیت بیکار فارغالتحصیل آموزش عالی نیز ۱۴۲ هزار نفر کاهش را نشان میدهد.
نرخ بیکاری: هرچند آمار نشان میدهد نرخ بیکاری در فصل زمستان ۱۳۹۸ نسبت به فصل مشابه در سال ۱۳۹۷ کاهش داشته است اما با توجه به اینکه در این فصل، تمام رشد جمعیت در سن کار به جمعیت غیرفعال اضافه شده است، بنابراین کاهش نرخ بیکاری ناشی ازکاهش نرخ مشارکت بوده و این اتفاق نمیتواند بهبود وضعیت بازار کار را نشان دهد. همچنین این رویداد لزوم توجه به سایر شاخصهای بازار کار علاوه بر نرخ بیکاری را میرساند.
نرخ بیکاری جوانان و فارغالتحصیلان: نرخ بیکاری برای جوانان ۲۴-۱۵ ساله، ۴/۲ درصد و نرخ بیکاری فارغالتحصیلان آموزش عالی دو درصد کاهش را نشان میدهد.
وضعیت استانها: بررسی نرخ بیکاری در استانهای مختلف کشور نشان میدهد در زمستان ۱۳۹۸ نسبت به زمستان ۱۳۹۷، استانهای خوزستان، خراسانرضوی، ایلام و کرمانشاه در نرخ بیکاری کاهش محسوسی داشتهاند و استانهای مازندران، گلستان و لرستان بیشترین افزایش را در نرخ بیکاری داشتهاند.
متغیرهای جریان در تحلیل آمار و اطلاعات بازار کار صرف مقایسه شاخصها در زمانهای مختلف نمیتواند تصویر دقیقی از بازار کار را به نمایش گذارد و به منظور آگاهی از جابهجاییهای داخل مقاطع و درک چگونگی فرآیند اتفاقات درون بازار کار، به کارگیری آمارهای جریان میتواند کمک موثر و شایان توجهی باشد که این امر با توجه به استفاده از الگوی چرخشی در نمونهگیری طرح آمارگیری نیروی کار مرکز آمار ایران مقدور شده است.
آمارهای جریان نشان میدهد طی یک دوره، حرکت و جابهجاییهای بازار کار چگونه بوده است که این امر از طریق ماتریس انتقال ممکن میشود. انتظار میرود مرکز آمار ایران از این پس در کنار گزارش چکیده تحولات بازار کار در هر فصل گزارش متغیرهای جریان را نیز به طور مستمر منتشر کند.
جدول۲ ماتریس انتقال جریانات نیروی کار زمستان ۱۳۹۷ به زمستان ۱۳۹۸ را نشان میدهد. در ادامه برخی از مهمترین نکات ارائه میشود:
هرچند ۲/۸۳ درصد از جمعیت شاغل در زمستان ۱۳۹۷ در زمستان ۱۳۹۸ نیز همچنان شاغل ماندهاند، با این حال ۸/۳ درصد بیکار و ۸/۱۲ درصد غیرفعال شدهاند.
از جمعیت ۳۲۷۰ نفری بیکاران در زمستان ۱۳۹۷ تنها ۸/۳۶ درصد موفق به یافتن شغل شدهاند و مابقی یا همچنان بیکار ماندهاند (۱/۳۵ درصد) یا به دلیل دلسرد شدن از یافتن شغل از بازار کار خارج شدهاند (۹/۲۷ درصد).
از کل جمعیت غیرفعال ۱۰ ساله و بیشتر زمستان ۱۳۹۷، در زمستان ۱۳۹۸ به میزان ۹/۷ درصد وارد بازار کار شدهاند که از این میزان ۲/۶ درصد شاغل و ۷/۱ درصد بیکار شدهاند. ضمن اینکه ۹۲/۰ درصد از جمعیت غیرفعال هم در فصول مورد بررسی تغییری در وضع فعالیتشان رخ نداده است.
گزارش بررسی نتایج نیروی کار مرکز آمار ایران نشان میدهد که ۹/۲۷ درصد از بیکاران زمستان ۱۳۹۷، در زمستان ۱۳۹۸ به جمعیت غیرفعال اضافه شدهاند. بر این اساس محاسبات نشان میدهد که اگر این افراد در بازارکار باقی میماندند تعداد جمعیت بیکار بیش از اکنون بود و نرخ بیکاری به ۶۴/۱۳ درصد میرسید. همچنین همانگونه که بیان شد در این فصل حدود ۲۹۹۳ نفر از جمعیت شاغل به جمعیت غیرفعال اضافه شدهاند. در صورتی که این افراد را نیز با یک تعریف موسع، بیکار لحاظ کنیم، نرخ بیکاری بسیار افزایش خواهد یافت.
تصویری از ویژگیهای اصلی بازار کار در ایران و دلالتهای آن بر میزان اثرگذاری کرونا بر اشتغال
همانگونه که در ابتدای گزارش نیز بیان شد از آنجا که پرسشنامههای طرح نیروی کار مرکز آمار ایران در ماه میانی هر فصل تکمیل میشود، بنابراین تحلیلهای بیان شده در بخش قبل براساس آمارهای قبل از شیوع ویروس کروناست و برای داشتن برآوردی دقیق از میزان اثرپذیری بازار کار کشور از شیوع ویروس کرونا باید تا انتشار نتایج طرح نیروی کار فصل بهار منتظر ماند. با این وجود در این بخش با بررسی ساختار بازار کار کشور تحلیلی از شرایط بازار کار پس از شیوع ویروس کرونا ارائه میشود.
سازمان بینالمللی کار در جدیدترین گزارش خود رشته فعالیتهایی که از ریسک بیشتری برخوردار بودهاند و در اثر شیوع ویروس کرونا، در معرض آسیب جدیتری قرار داشتهاند را احصا کرده است. بر این اساس از مجموع ۳/۳ میلیارد شاغل در کل جهان، با توجه به شرایط جدید ایجاد شده، حدود ۵۱ درصد مشاغل از آسیبهای احتمالی در کوتاهمدت مصون میمانند و حدود ۴۹ درصد مشاغل در کل جهان در معرض شوک جدی ناشی از همهگیری کرونا قرار دارند.
هرچند شواهد موجود تاثیرات مخرب شوک بیماری کرونا بر بازار کار تمامی کشورهای دنیا را نشان میدهد اما بدیهی است که به تناسب وضعیت و ماهیت عرضه و تقاضای بازار کار هر کشور، شدت، میزان و مدت اثرگذاری این شوک متفاوت خواهد بود. برای ارزیابی میزان اثرپذیری بازار کار ایران از شیوع ویروس کرونا، در ادامه جزئیات ساختار آسیبپذیر بازار کار کشور مورد تحلیل قرار خواهد گرفت.
ساختار اشتغال کشور از نظر وضعیت شغلی
به طورکلی انتظار میرود کارکنان بخش عمومی از بحران اخیر کمترین آسیب را بپذیرند. با این حال براساس نتایج طرح نیروی کار سال ۱۳۹۷، تنها حدود ۱۵ درصد از کل شاغلان کشور، مزد و حقوقبگیر بخش عمومی و همچنین تقریبا ۷۵ درصد از شاغلان در وضعیت مزد و حقوقبگیر بخش خصوصی (۳۸ درصد) یا کارکن مستقل (۳۷ درصد) هستند.
نتایج محاسبات نشان میدهد بیش از ۷۰ درصد مردان و ۵۷ درصد از زنان در شرایط شغلی کارکن مستقل، مزد و حقوقبگیر بخش خصوصی هستند. بنابراین این دست افراد با شیوع ویروس کرونا در معرض آسیب جدی تعطیلی بنگاهها و از دست دادن مزد و حقوق خود میباشند.
اشتغال از نظر اندازه بنگاهها
نتایج مطالعات نشان میدهد بنگاههای کوچک با توجه به وابستگی بیشتر به منابع داخلی برای تامین سرمایه در گردش و همچنین لزوم پرداخت هزینههای جاری با تواتر کوتاهمدت، در معرض آسیبهای شدیدتر در کوتاهمدت هستند. از مجموع ۸/۲۳ میلیون نفر افراد شاغل کل کشور در سال ۱۳۹۷، ۴/۱۵ میلیون نفر در بنگاههای بسیار کوچک (یک تا چهار نفر) شاغل هستند و درمجموع حدود ۶۵ درصد اشتغال کشور را همین بنگاههای بسیار کوچک تشکیل میدهند. از این بین سهم اشتغال چهار رشته فعالیت با اثرپذیری زیاد تنها در بین بنگاههای یک تا چهار نفر کارکن، حدود ۴/۲ میلیون نفر است و با در نظر گرفتن طیف وسیعتر یعنی اضافه کردن شاغلان دو رشته فعالیت با اثرپذیری نسبتا زیاد (هنر، سرگرمی و تفریح و حملونقل و انبارداری)، این میزان از اشتغال به نزدیک سه میلیون نفر تنها در بین بنگاههای یک تا چهار نفر کارکن خواهد رسید. همچنین نتایج حاکی از آن است که ۹۷ درصد از شاغلان کارکن مستقل مرد، در بنگاههای زیر پنج نفر کارکن شاغل هستند. همچنین ۹۸ درصد از کل شاغلان کارکن مستقل زن، در بنگاههای زیر پنج نفر کارکن شاغل هستند. سهم شاغلان در بنگاههای دارای یک تا چهار کارکن در تمامی استانهای کشور به جز استان تهران نیز بیش از ۵۰ درصد است.
ساختار اشتغال از منظر مشاغل رسمی و غیررسمی (بدون بیمه) مشاغل غیررسمی بیش از مشاغل رسمی در معرض آسیب شوک ناشی از کرونا هستند زیرا در مشاغل رسمی رابطه کاری شاغل و بنگاه در چارچوب یک قرارداد با کارفرما تعریف میشود که غالبا افراد تحت پوشش بیمه قرار میگیرند. این رابطه کاری به دلایل مختلف پایدارتر از مشاغلی است که قرارداد و پوشش بیمه برای نیروی کار وجود ندارد. این در حالی است که به طور میانگین ۶۰ درصد از اشتغال کشور را مشاغل غیررسمی تشکیل میدهند. براساس بررسیهای انجام شده، در سال ۱۳۹۷، ۶۲ درصد زنان و ۵۹ درصد از مردان دارای مشاغل غیررسمی هستند. همچنین ۸۱ درصد از شاغلان غیررسمی کشور مرد و در حدود ۱۹ درصد آن زنان بودند. در عین حال به ترتیب ۳۵ درصد از مردان و ۱۷ درصد از زنان شاغل در بخش رسمی، در بنگاههای یک تا چهار نفر کارکن مشغول به فعالیت هستند و ۸۷ درصد از مردان و ۸۴ درصد از زنان شاغل در بخش غیررسمی، در بنگاههای یک تا چهار نفر کارکن مشغول به فعالیت هستند. همچنین سهم اشتغال غیررسمی در اکثر استانهای کشور بالای ۵۰ درصد است و به خصوص در استانهای محروم و مرزی ازجمله آذربایجان غربی (۷۳ درصد)، خراسانشمالی (۷۲ درصد) و مازندران (۷۱ درصد)، سیستانوبلوچستان، کرمانشاه و کردستان (۷۰ درصد) بسیار بالاست.
شاغلان جدید
آمار و اطلاعات نشان میدهد طی سالهای ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۸ حدود سه میلیون نفر به جمعیت شاغل کشور افزوده شده که این جمعیت جدید شاغل، دارای ویژگیهایی هستند که به طور عمده از کاهش تقاضای ناشی از بیماری کرونا آسیب خواهند دید. اشتغال ایجاد شده اشتغالی است که نه بخش دولتی یا شرکتی و کارخانهای، بلکه بخش غیرشرکتی و با تمرکز بر خدماتی مانند خردهفروشی و عمدهفروشی، تعمیرات، حملونقل، واسطهگری، خدمات مواد غذایی و… ایجاد شده است. در این دوره که تقاضای نیروی کار جدید ازسوی شرکتها و بنگاههای اقتصادی متوسط و بزرگ بسیار محدود بوده، بخشی از جمعیت فعال به دلیل نیاز برای تامین معیشت، اقدام به ایجاد مشاغل و ارائه خدماتی برای گذران زندگی خود کردهاند. بنابراین این مشاغل که با وضعیت شغلی «کارکن مستقل» طبقهبندی میشود، دارای قرارداد به معنای متعارف بین بنگاههای اقتصادی و کارکنان خود نیستند و تحت پوشش بیمه قرار نمیگیرند. این گروه از شاغلان به طور عمده مشاغل تماموقت ندارند و در موقعیتهای شغلی ناپایداری مشغول هستند که به طور عمده به تقاضای خانوارها و حضور آنان در خارج از خانه وابسته است. بنابراین انتظار میرود کاهش تقاضای رخ داده طی ماه اسفند و احتمال تداوم آن حداقل تا اردیبهشت سال ۱۳۹۹ سبب از بین رفتن گسترده این مشاغل شود.
ساختار اشتغال به تفکیک بخش
از نگاه بخشی، بخش خدمات بیش از سایر بخشها در معرض آسیبهای ناشی از کرونا قرار گرفته است. به طوری که در حال حاضر به طور متوسط ۵۰ درصد اشتغال کشور مربوط به بخش خدمات است. در مراحل بعدی و تداوم بحران کرونا بخش صنعت در نتیجه کاهش تقاضا و افت فروش در بخش خدمات آسیب خواهد دید. یکی از دلایل آسیبپذیری بیشتر بخش خدمات این است که غالبا نیاز به حضور مشتری در محل ارائه خدمات دارد. همچنین از بین مشاغل بخش خدمات نیز به طور عمده افراد خوداشتغال یا کارکنان مستقل در معرض شوک منفی تقاضای ناشی از کرونا هستند، زیرا عمده مشاغل این گروه به خصوص در بخش خدمات با تقاضای مصرفی و روزانه مردم در ارتباط هستند.
آمار و اطلاعات نشان میدهد حدود ۳۷ درصد از شاغلان بخش خدمات کارکن مستقل هستند. همچنین ۵۰ درصد از شاغلان بخش خدمات دارای اشتغال غیررسمی بوده و بیمه نیستند. در این میان مردان و زنان فاقد بیمه به ترتیب ۴۲ درصد و هشت درصد از کل شاغلان بخش خدمات را تشکیل میدهند.
در بین استانهای کشور، استان تهران بیشترین سهم (۲۱ درصد) از اشتغال بخش خدمات را داراست. نتایج بررسیها نشان میدهد ۵۷ درصد از اشتغال بخش خدمات برای بنگاههای دارای یک تا چهار کارکن است و در بین شاغلان بخش خدمات بنگاههای یک تا چهار نفر کارکن، شاغلان کارکن مستقل، بیشترین سهم (۶۳ درصد) را دارند و شاغلان مزد و حقوقبگیر بخش خصوصی، ۳۰ درصد آن را تشکیل میدهند. بررسیها نشان میدهد که استانهای کردستان و لرستان به ترتیب با ۴۸ و ۴۶ درصد بیشترین سهم از شاغلان کارکن مستقل از کل شاغلان بخش خدمات استان را دارند. همچنین ۲۴ درصد از شاغلان بخش خدمات در بنگاههای دارای یک تا چهار نفر کارکن دارای بیمه هستند و ۷۶ درصد مابقی بیمه ندارند و از این ۷۶ درصد، ۱۰ واحد درصد زن و ۶۶ واحد درصد مرد هستند. سهم اشتغال غیررسمی از کل اشتغال بخش خدمات در هر استان نیز نشان میدهد که اولا در بیش از نیمی از استانهای کشور، سهم اشتغال غیررسمی از کل اشتغال بخش خدمات بالای ۵۰ درصد است. ثانیا استانهای مازندران، خوزستان و آذربایجان غربی به ترتیب با ۶۶، ۵۸ و ۵۷ درصد بیشترین سهم از اشتغال غیررسمی بخش خدمات دارند.
در مجموع به نظر میرسد یکی از مهمترین چالشهای بازار کار ایران، عدم توازن منطقهای در بین استانهای کشور است به طوری که تفاوت نرخ بیکاری بیناستانی تا حدود ۱۰ درصد میرسد و این تفاوت در نرخ بیکاری زنان و جوانان تحصیلکرده به مراتب بیشتر است. این در حالی است که استانهای محروم، در اشتغال غیررسمی، میزان اشتغال از ناحیه بنگاههای زیر ۵ نفر کارکن و همچنین وضعیت شغلی کارکن مستقل، سهم بسیار بالایی دارند و با توجه به آسیبپذیری شدید این موارد از شیوع بیماری کرونا و برای جلوگیری از افزایش عدم توازن منطقهای پیشنهاد میشود که دولت بسته سیاستی حمایتی ویژهای برای این استانها تدوین و اجرا کند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد