27 - 05 - 2023
بازار شکر چطور از تعادل خارج شد؟
بهمن دانایی
صنعت قند و شکر از جمله صنایعی است که علاوه بر اینکه باید خود را با سیاستهای زراعی هماهنگ کند، باید با تصمیمهای تجاری که در جای دیگری گرفته میشود رودررو شود و سرانجام با سیاستهای ارزی نیز دست و پنجه نرم کند.
این در حالی است که اتخاذ سیاست ارزی ارزانسازی ارز برای واردات ۲۵ قلم کالا در سال ۱۳۹۷، تعادل اقتصاد شکر را به هم ریخت. در واقع سیاستهای دولت قبلی باعث شد واردکنندگان شکر اعم از شرکت بازرگانی دولتی و واردکنندگان خصوصی با دسترسی به ارز ارزان، یعنی دلار ۴۲۰۰ تومانی، نبض بازار شکر را در دست بگیرند و تولید داخلی را که باید با دلار آزاد فعالیت میکرد در شرایط سخت قرار دهند. همچنان نیز شاهد این هستیم که سیاستهایی در اقتصاد و به خصوص در ارتباط با بازار شکر در دستور کار قرار دارد که تنها به ارائه ارز و شکر ارزان به برخی کارخانههای صنعتی منتهی میشود و نفس صنعت قند را گرفته است.
حال و هوای نهچندان خوش اقتصاد و صنعت قند و شکر به روزهای سخت گذشته برمیگردد؛ روزهای سختی که نقطه عطف آن تصمیمهایی بود که در سال ۱۳۸۵ از سوی بخشی از دولت اتخاذ شده و کلیت دولت نیز با اکراه یا از سر میل آن را پذیرفتند. داستان این بود که در سال یادشده تصمیمسازان و تصمیمگیران اصلی در دولت نهم به این نتیجه رسیدند یا از بیرون به آنها تحمیل شد که باید واردات شکر با تعرفه اندک اجرایی شود یا از این مسیر به مصرفکنندگان منفعت رسانده شود و در هسته مرکزی تفکر یادشده فقط چند کارخانه شکر را مانع این تصمیم میدیدند و به پیامدهای آن در داستان کشت و نیز به هم خوردن تعادل در سازمان زراعی و کشاورزان و نیز داستان خوداتکایی توجهی نشد. این تصمیم عجیب به سیل واردات منجر شد.
این تصمیم که یک نقطه عطف در تاریخ صنعت قند و شکر بود به سقوط تولید چغندر و نیز قند و شکر منجر شد. در آن سالها اما وزارت جهاد کشاورزی تابعی از همه تصمیمهای اتخاذشده در بخش بازرگانی داخلی و خارجی شده بود و اگر تصمیمی اتخاذ نمیشد نابودی صنعت قدیمی قند و شکر ممکن شده بود. با جدیت و پیگیری انجمن صنفی کارخانههای قند و شکر و نیز مجلس وقت قانونی تصویب شد که به قانون انتزاع مشهور شده است. براساس این قانون، تجارت داخلی و خارجی شکر و برخی دیگر از محصولات زراعی از وزارتخانههای دیگر گرفته و به وزارت جهاد کشاورزی داده شد. این اتفاق بزرگی بود و راه را برای حمایت از تولید داخلی در برابر یورش بیسابقه واردات شکر باز کرد.
در دولت آقای حسن روحانی و وزارت آقای محمود حجتی تصمیمها درباره توازن تولید داخلی با واردات شکر با محوریت تولید داخلی انجام و از قانون انتزاع به درستی استفاده میشد. به همین دلیل بود که تنشها و نوسانها در دولت یازدهم و سالهایی از دولت دوازدهم در بازار شکر کم و کمتر شد.
پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم و تغییرات اساسی در مدیریت وزارت جهاد کشاورزی بار دیگر قانون انتزاع در کانون توجه قرار گرفت و مدیران دولت سیزدهم در وزارت جهاد کشاورزی از این قانون به بدترین شکل استفاده کردند و بازارها از تعادل خارج شد.
انجمن صنفی کارخانههای قند و شکر به شکلهای گوناگون درباره رفتارهای غیرکارشناسانه درباره اقتصاد و صنعت قند و شکر هشدار داد و یادآور شد وزارت جهاد کشاورزی در دولت سیزدهم باید به جای اینکه در تنظیم بازار شکر تجارت را محور تصمیمها بداند، به توازن و تعادل تولید و تجارت بیندیشد و اولویت را به تولید داخلی بدهد که اینطور نشد و بازار شکر از تعادل خارج شد. مدیریت ارشد وزارت در دو سال گذشته به جای اینکه از تولید داخلی محصولات کشاورزی که وظیفه ذاتیاش بود حمایت کند اندیشه و رفتاری دیگر در پیش گرفت و به راهی رفت که به زیان تولید ملی بود.
شوربختانه وزارت جهاد کشاورزی در دولت سیزدهم بدترین کارنامه را در حمایت از تولید داخلی شکر در کارنامهاش ثبت کرد و کار به جایی رسید که مدیر ارشد این نهاد برکنار شد. این نتیجه درس نگرفتن از تاریخ بوده و هست. حالا و در شرایطی که وزارت جهاد کشاورزی نتوانست و نخواست از مزیت قانون انتزاع برای رشد تولید داخلی استفاده کند و در وضعیتی که قرار است وزارت بازرگانی دوباره تاسیس شود، به نظر میرسد بهتر است قانون یادشده به وزارت تازه منتقل شده و وزارت جهاد کشاورزی نیز به وظیفه اصلی خود که حمایت از تولید داخلی محصولات کشاورزی و بنگاههای تکمیلی این بخش است، بپردازد. در صورت تاسیس وزارت بازرگانی میتوان امید داشت نوسانهای تصمیمگیری این دو سال در این بخش کاهش یابد و نهادهای دولتی به وظایف ذاتی خود برگردند. روزهای سخت و تلخ دو سال تازهسپریشده بر صنعت قند و شکر در یادها میماند.
نکته آخر اینکه هر رخدادی که امروز پیرامون و متن پدیدهها قرار دارد یادگاری از دوران سپریشده است و برای تحلیل روزگار امروز، متغیرها و مقولهها راهی نیست که به دوران پشتسر گذاشته نگاه شود. این اشارهها و ایستادنها در دورانسپریشده با این راهبرد انجام میشود که رفتارها و تصمیمهای آسیبرسان اتفاقافتاده را کنار بگذاریم و از رفتارها و تصمیمهای کامیاب بیشتر استفاده کنیم.
* دبیر انجمن صنفی
کارخانجات قند و شکر
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد