20 - 04 - 2022
بازار در انتظار شوک
پس از امضای تفاهم هستهای بین ایران و غرب در لوزان سوییس گزارشهای رسانههای بینالمللی افزایش یافته که پیشبینی میکنند با سرازیر شدن نفت ایران به بازار جهانی در اواخر سالجاری، این بازار دچار شوک خواهد شد.
اما ابعاد واقعگرایانه این افزایش ناگهانی در صادرات نفت ایران چه خواهند بود؟
ذخایر نفتی اثبات شده بسیار زیادی در ایران وجود دارد و براساس اعلام نشریه نفت و گاز، میادین نفتی ایران حاوی ۱۵۷ میلیارد بشکه نفت و ۳۳ تریلیون و ۸۰۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی هستند که به ترتیب ۱۰ و ۱۷ درصد کل ذخایر نفت جهان را تشکیل میدهند.
اما باوجود این ذخایر قابلتوجه صادرات ایران محدود است. براساس تحریمهای اقتصادی غرب فروش نفت ایران به آمریکا در سال ۲۰۱۲ و یک سال بعد به اتحادیه اروپا متوقف شد. به علاوه گروه بینالمللی بیمه نفتکشها که مالکان کشتیها را بیمه دریایی میکند تحریمهایی را علیه نفتکشهای حامل نفت ایران اعمال کرد که تاثیر منفی زیادی روی صادرات نفت ایران به کشورهای آسیایی داشت.
هند، ژاپن و کرهجنوبی راههای جایگزینی را برای بیمه نفتکشها پیدا کردند. این کشورها تضمینهای دولتی برای نفتکشهای حامل نفت ایران صادر کردند اما حتی این اقدامات نیز نتوانست صادرات نفت ایران را به سطح قبل از تحریمها بازگرداند.به گزارش ایسنا به نقل از اویل پرایس، ایران قبل از تحریمها روزانه بیش از چهار میلیون بشکه نفت تولید و حدود ۵/۲ میلیون بشکه صادر میکرد. صادرات نفت ایران امروز با بیش از ۵۰ درصد کاهش به روزانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه تنزل کرده است. تولید نفت ایران نیز به روزانه دو میلیون و ۹۰۰ هزار بشکه رسیده است. ایران نهایت تلاش خود را برای حفظ حضور در بازارهای جهانی انجام میدهد و در تلاش است تا شکافهای ایجادشده در صنعت نفت پس از سالها تحریم را پر کند.باید توجه داشت که بیشتر ذخایر نفتی ایران مدتها قبل کشف شدهاند. آمارها نشان میدهند حدود ۸۰ درصد ذخایر اثباتشده ایران قبل از سال ۱۹۶۵ شناسایی شدهاند. بسیاری از میادین نفتی ایران پس از چند دهه بهرهبرداری خالی شدهاند و تولید در آنجا به سرعت کاهش یافته است.
براساس اعلام نشریه نفت و گاز عربی، میادین نفتی ایران به طور طبیعی ۸ تا ۱۱ درصد کاهش پیدا میکنند که آمار نسبتا بالایی است در حالی که نرخ احیای این میادین ۲۰ تا ۲۵ درصد است که آمار پایینی محسوب میشود. علاوه بر خالی شدن مداوم ظرفیت تولید نفت ایران، میادین کشفشده قبلی فاقد ابزارها و فناوری لازم برای تزریق خون تازه هستند. باوجود اعلام چند مورد توسعه و اکتشاف جدید، ایران از سال ۲۰۰۷ تاکنون هیچ میدان نفتی جدیدی را به بهرهبرداری نرسانده است.باید توجه داشت که کارشناسان ایرانی در کنار شرکای چینی چندین میدان نفتی را توسعه میدهند اما این فعالیتها بسیار کندتر از چیزی است که از قبل برنامهریزی شده بود.
میدان آزادگان که در سال ۱۹۹۹ کشف شد، بین
شش تا هفت میلیارد بشکه نفت دارد و بزرگترین اکتشاف نفتی ایران در ۳۰ سال گذشته است. این میدان به دو بخش تقسیم میشود. شرکت نفتی CNPC چین در دو فاز در حال توسعه آزادگان شمالی است که مجموع تولید آن در نهایت ۱۵۰ هزار بشکه در روز برآورد میشود. گمان میرود فاز اول این میدان امسال یا سال آینده با هزینه یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار به بهرهبرداری برسد.
اما شرکت چینی که در دوران تحریمها از ایران خارج نشد، با انتقادات مسئولان ایرانی مواجه شده است.سال گذشته شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد که در حال لغو قراردادهای خود با شرکت CNPC به دلیل تاخیر مداوم در پروژههاست چراکه این شرکت تنها هفت حلقه از ۱۸۵ حلقه چاهی را که قرار بود حفاری کند، تکمیل کرده است.میدان یادآوران یکی دیگر از پروژههای بالادستی نویدبخش ایران با ذخایر سه میلیارد و ۲۰۰ میلیون بشکه نفت قابل استخراج است. شرکت ساینوپک چین در پایان سال ۲۰۰۷ یک قرارداد بیع متقابل برای توسعه این میدان امضا کرد و متعهد به سرمایهگذاری دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلاری در آن شد. این میدان نفتی در سال ۲۰۱۳ روزانه ۲۵ هزار بشکه نفت تولید کرد. برنامههای ایران ممکن است جسورانه به نظر برسد، اما تجربه CNPC که قراردادش با تهران لغو شد، نشان میدهد که ممکن است محقق کردن تمام این برنامهها حتی پس از لغو تحریمها ممکن نباشد. اما باید این سوال را پرسید که چرا؟
قانون اساسی ایران مالکیت خارجی یا خصوصی منابع طبیعی را منع میکند. نشریه «نفت و گاز ورتیکال» مینویسد: قراردادهای مشارکت در تولید که بین بسیاری از پیمانکاران محبوب هستند نیز در ایران ممنوع است. ایران از قراردادهای بیع متقابل استفاده میکند که براساس آن، دولت نفت را از شرکت توسعهدهنده میدان میخرد و به شرکتهای خارجی اجازه میدهد در پروژههای اکتشاف و توسعه از طریق شرکتهای تابعه شرکتهای دولتی ایران مشارکت کنند.
ایران با استفاده از درآمد حاصل از فروش مواد خام پول هزینهشده توسط پیمانکاران خارجی را میپردازد و نرخ پرداخت سالانه بر اساس یک درصد از قبل تعیین شده تولید در میادین و نرخ بازگشت سرمایهگذاریها پرداخت میشود. بنا به اعلام موسسه فکت گلوبال انرژی، نرخ بازگشت قراردادهای بیع متقابل بین
۱۲ تا ۱۷ درصد و دوره بازپرداخت پنج تا هفت سال است.
بنابراین یک نقطه ضعف مشخص در این قرارداد نبودن انعطاف در بازپرداخت هزینههاست.ایران در تلاش برای جذب سرمایه شرکتهای نفتی خارجی بیشتر در حال ارایه مدل جدیدی از قراردادهای نفتی موسوم به قرارداد نفتی ادغام شده است که مفاد آن شبیه قراردادهای مشارکت در تولید است.براساس پیشنویس این قراردادها ایران سهمی از درآمد پروژه را به صورت اقساطی و زمانی که تولید در یک میدان شروع شود به شریک خارجی میپردازد. براساس اعلام نشریه تحقیقات اقتصادی خاورمیانه (میس) مفاد این قراردادها میتواند طی پیشرفت پروژه تغییر کند. هدف از معرفی این قراردادهای جدید طولانی کردن مدت آنها به ۲۰ تا ۲۵ سال است که دو برابر زمان قراردادهای بیع متقابل است.همچنین یک مانع سرراه هرگونه پیشبینی خوشبینانه درباره افزایش زودهنگام صادرات نفت ایران به بازارهای جهانی وجود دارد.در وهله اول، آمریکا که تمایل دارد در بازیهای ژئوپلتیک خاورمیانه با کارت ایران بازی کند، بعید است زمانی که تهران فروش مقادیر زیاد نفت در بازارهای بینالمللی را شروع نماید، از این مساله خوشحال شود. صادرات بیشتر نفت ایران ممکن است به بروز تردیدهای جدی درباره آینده پروژههای نفت شیل در آمریکا منجر شود.دوم، بسیار مهم است که بدانیم ایران یکی از اعضای اوپک است و اگرچه همانند عراق و لیبی مجاز به فعالیت در خارج از سیستم سهمیهبندی تولید کنونی است اما به محض اینکه تهران ظرفیت صادرات خود را افزایش دهد اوپک فورا وارد عمل شده و به این وضعیت واکنش نشان خواهد داد.
سوم، تفاهمی که در لوزان سوییس حاصل شد بسیار گسترده نگارش شده و آمریکا فضای زیادی برای مانور دارد. امری که دولت اوباما و قبل از او جورج بوش بارها انجام دادهاند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد