بازار داغ حامل‌های انرژی در بورس!
جهان‌صنعت- بورس انرژی ایران در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ و چهار روز ابتدایی خرداد، چهره‌ای پرتحرک و نسبتا باثبات از خود به نمایش گذاشت؛ بازاری چندوجهی که در چهار حوزه اصلی بازار فیزیکی، بازار برق، بازار مشتقه و بازار سایر اوراق بهادار، نشانه‌هایی از تقویت جریان نقدینگی و رشد ابزارهای معاملاتی را منعکس کرد. از رونق دوباره معاملات فرآورده‌های هیدروکربوری در رینگ داخلی گرفته تا افزایش حجم معاملات برق در بخش‌های سلف و سبز و همچنین جهش ارزش معاملات گواهی‌های صرفه‌جویی، همه حکایت از تقویت نسبی تقاضا و بازگشت تدریجی خریداران به تابلوهای انرژی دارند. در بازار فیزیکی، رشد چشمگیر عرضه و تقاضا در رینگ بین‌الملل و داخلی، بار دیگر جایگاه محوری فرآورده‌های نفتی را به رخ کشید. بازار برق نیز با عبور از مرز ۱۰میلیارد کیلووات ساعت معامله در اردیبهشت، و ثبت رکوردهای روزانه قابل‌توجه در خرداد، بر مدار صعودی باقی ماند. ابزارهای مشتقه با رشد تنوع و ارزش معاملات، نشان دادند که زمینه توسعه حرفه‌ای بازار انرژی فراهم شده و در همین حال، بازار سایر اوراق بهادار با اوج‌گیری گواهی‌های صرفه‌جویی و صندوق‌های قابل معامله، نشانه‌هایی از تعمیق مالی و گرایش تازه سرمایه‌گذاران به ابزارهای غیربازاری را به همراه داشت.
رونق دوباره رینگ فیزیکی
بازار فیزیکی بورس انرژی ایران یکی از بسترهای اصلی عرضه فرآورده‌های هیدروکربوری در کشور است که با هدف شفافیت در معاملات، ایجاد رقابت و تامین انرژی بخش‌های مختلف اقتصادی طراحی شده است. این بازار شامل رینگ‌های داخلی و بین‌الملل بوده و کالاهایی مانند نفتا، گاز مایع، بنزین، گازوئیل و سایر حامل‌های انرژی در آن عرضه می‌شوند. نقش کلیدی این بازار در زنجیره تامین صنایع پایین‌دستی، آن را به نقطه اتصال مهمی میان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی تبدیل کرده است.
در اردیبهشت۱۴۰۴، ارزش کل معاملات بازار فیزیکی بورس انرژی به حدود ۸/۳۱همت رسید؛ رقمی که نشان از بازگشت تقاضا و بهبود نسبی عرضه در این بخش دارد. طی این ماه، مجموعا بیش از ۹۱۵هزار تن انواع فرآورده هیدروکربوری مورد دادوستد قرار گرفت که از نظر حجم و ارزش نسبت‌به ماه قبل رشد قابل‌توجهی را ثبت کرد. در این میان ۵۷فروشنده و ۳۴۹خریدار در ۱۰۱۷نوبت معامله به دادوستد پرداختند که بیانگر پویایی و تنوع مشارکت‌کنندگان در رینگ داخلی بوده است.
در روزهای ابتدایی خرداد نیز رینگ فیزیکی همچنان فعال باقی‌مانده است. در تاریخ سوم خرداد، مجموع ارزش معاملات در رینگ داخلی به بیش از ۱۰۶میلیارد تومان رسید. روز چهارم خرداد نیز شاهد رشد چشمگیر معاملات بودیم به طوری که با عرضه بیش از ۹هزار تن در رینگ داخلی و بیش از ۳۰هزار تن در رینگ بین‌الملل، مجموع ارزش معاملات از مرز ۱/۱همت عبور کرد.
این روند در پنجم و ششم خرداد نیز ادامه یافت. روز پنجم خرداد، با ثبت معاملات ۷۲هزار تن در رینگ بین‌الملل، مجموع ارزش به ۴/۲همت رسید. روز ششم خرداد نیز ارزش معاملات رینگ فیزیکی به بیش از ۶/۲همت رسید که سهم قابل‌توجهی از کل ارزش معاملات بورس انرژی را به خود اختصاص داد.بازگشت رینگ بین‌الملل به مدار رشد، حضور فعال خریداران بزرگ و تداوم عرضه منظم از سوی شرکت‌های تولیدکننده، چشم‌انداز مثبتی را برای بازار فیزیکی در ماه‌های پیش‌رو ترسیم می‌کند.
برق در مدار صعود
بازار برق در بورس انرژی ایران شامل سه زیرمجموعه اصلی است: بازار فیزیکی برق، بازار سلف برق و بازار برق سبز. این بازار به عنوان یکی از ارکان حیاتی تامین انرژی کشور نه‌تنها به متعادل‌سازی عرضه و تقاضای برق کمک می‌کند بلکه با ایجاد شفافیت قیمتی، امکان برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای نیروگاه‌ها و مصرف‌کنندگان صنعتی فراهم می‌سازد. عرضه برق در این بازار به‌صورت کیلووات‌ساعت بوده و خریداران شامل صنایع بزرگ، شرکت‌های توزیع و تامین‌کنندگان انرژی هستند.
بازار برق سبز نیز با هدف توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر، جایگاه خاصی در این ساختار دارد.در اردیبهشت ۱۴۰۴، مجموع ارزش معاملات کل بازار برق (فیزیکی، سبز و مشتقه) به حدود ۲/۷هزار میلیارد تومان رسید. این معاملات با حجم بیش از ۱۰میلیارد کیلووات‌ساعت انجام شد که سهم قابل‌توجهی از فعالیت کل بورس انرژی را به خود اختصاص داد. در این میان، برق فیزیکی با حجم معاملاتی بالغ بر ۸۹/۲میلیارد کیلووات‌ساعت و ارزش تقریبی ۵۷۵میلیارد تومان، بخش مهمی از بازار را پوشش داد. بازار برق سبز نیز با ثبت معاملاتی در حدود ۴۸میلیون کیلووات‌ساعت و ارزشی بالغ بر ۳۰۳میلیارد تومان، جایگاه خود را حفظ کرد. برق مشتقه نیز با معامله بیش از ۸۵/۵میلیارد کیلووات‌ساعت، ارزشی در حدود ۲/۱هزار میلیارد تومان را رقم زد.در چهار روز کاری ابتدایی خرداد، بازار برق فعالیت گسترده‌ای را تجربه کرد. در سوم خرداد، برق سلف بیش از ۲/۲میلیون کیلووات‌ساعت معامله داشت و ارزشی در حدود ۱۴میلیارد تومان ایجاد کرد. برق سبز نیز در همین روز با ۲۴۵هزار کیلووات‌ساعت معامله، به ارزش حدود ۶/۱میلیارد تومان رسید.چهارم خرداد شاهد افزایش محسوس حجم و ارزش معاملات بود. برق فیزیکی با معامله ۱۱میلیون کیلووات‌ساعت به ارزش ۶۸میلیارد تومان سهمی برجسته داشت.
برق سلف نیز با حجم ۴/۶۹میلیون کیلووات‌ساعت، بیش از ۳۱۴میلیارد تومان ارزش داشت. برق سبز نیز با معامله نزدیک به ۲۵۶هزار کیلووات‌ساعت، ارزشی در حدود ۸/۱میلیارد تومان ثبت کرد.در پنجم خرداد، مجموع حجم معاملات برق فیزیکی به ۴/۱۳میلیون کیلووات‌ساعت و ارزش آن به ۸۶۰میلیارد تومان رسید. برق سلف نیز با حجمی بیش از ۱۴۵ میلیون کیلووات‌ساعت، ارزشی معادل ۴۵میلیارد تومان را تجربه کرد. برق سبز نیز در این روز بیش از ۷۴هزار کیلووات‌ساعت معامله شد و ارزشی در حدود ۵میلیارد تومان ایجاد کرد.ششم خرداد نیز بازار برق همچنان فعال بود.
برق فیزیکی با ۵/۱۳میلیون کیلووات‌ساعت، ارزشی معادل ۶/۸۵میلیارد تومان داشت. برق سلف نیز ۱۲۷میلیون کیلووات‌ساعت معامله شد که ارزشی بالغ بر ۸/۷۲میلیارد تومان را رقم زد. برق سبز در این روز با حجم ۱۹هزار کیلووات‌ساعت و ارزشی بیش از ۱۴۲میلیون تومان معامله شد. مجموع این تحرکات نشان از بازگشت تدریجی تقاضا و ثبات نسبی در قیمت‌گذاری دارد.
تحرک تازه در مشتقه‌ها
بازار مشتقه در بورس انرژی ایران بستری برای پوشش ریسک، تامین مالی و مدیریت نوسانات قیمت انرژی محسوب می‌شود. ابزارهایی نظیر اوراق سلف موازی استاندارد و قراردادهای آتی در این بازار طراحی شده‌اند تا عرضه‌کنندگان و خریداران فرآورده‌های انرژی بتوانند با چشم‌اندازی شفاف‌تر، معاملات خود را برنامه‌ریزی کنند. این ابزارها، به ویژه برای صنایع بالادستی نفت و گاز، نیروگاه‌ها و فعالان بزرگ بازار سرمایه، امکان تثبیت قیمت یا تامین مالی میان‌مدت را فراهم می‌کنند. در اردیبهشت‌ماه۱۴۰۴، ارزش معاملات بازار مشتقه (شامل اوراق سلف با سررسید بیش از یک‌سال) به حدود ۰۹/۲هزار میلیارد تومان رسید. در این ماه بیش از ۵۴هزار ورقه سلف در ۲۰۶نوبت معامله بین ۱۰خریدار و ۷فروشنده دادوستد شد. با وجود غیبت قراردادهای آتی، بازار سلف توانست جایگاه خود را در سبد ابزارهای معاملاتی بورس انرژی حفظ کند. با آغاز خرداد و در چهار روز کاری ابتدایی آن، تحرکات قابل‌توجهی در این بازار به ثبت رسید. در سوم خرداد، تعداد ۹۴۲قرارداد سلف با ارزشی بالغ بر ۹/۵میلیارد تومان معامله شد. در چهارم خرداد تنها دو قرارداد به ارزش حدود ۵۹میلیون تومان دادوستد شد که کاهش چشمگیری نسبت به روز قبل نشان می‌داد اما پنجم خرداد نقطه اوج معاملات بود. در این روز، ۱۵۶۷قرارداد سلف معامله شد و ارزش این معاملات به بیش از ۹۷/۹میلیارد تومان رسید. این افزایش حجم و ارزش نشان‌دهنده بازگشت اعتماد نسبی به این بازار و احیای تقاضا برای ابزارهای تامین مالی بلندمدت بود. در مجموع، هرچند بازار مشتقه هنوز با فراز و فرودهایی در حجم و ارزش معاملات مواجه است اما نشانه‌هایی از بازگشت تدریجی تقاضا در اردیبهشت و اوایل خرداد دیده می‌شود. احیای نقش این بازار در تامین مالی صنایع انرژی، مشروط به توسعه ابزارهای متنوع‌تر، افزایش مشارکت نهادهای مالی و پایداری در سیاستگذاری‌ها خواهد بود.
اوج‌گیری گواهی‌ها و صندوق‌ها
بازار سایر اوراق بهادار در بورس انرژی ایران، محلی برای عرضه ابزارهایی با ساختار مالی متنوع است که هدف اصلی آنها توسعه سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و تسهیل مشارکت عمومی در حوزه انرژی است.
این بازار شامل اوراقی همچون گواهی صرفه‌جویی انرژی، گواهی ظرفیت، گواهی سپرده حامل‌های انرژی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) می‌شود؛ ابزارهایی که ضمن عمق‌بخشی به بازار، بستری برای حضور بازیگران خرد و نهادهای مالی در صنعت انرژی فراهم می‌آورند. در اردیبهشت۱۴۰۴، ارزش کل معاملات در این بازار به بیش از ۶/۲هزار میلیارد تومان رسید. بیشترین سهم از این عدد مربوط به گواهی صرفه‌جویی بود که با معامله بیش از ۲۶۸میلیون ورقه، ارزشی معادل ۹/۱هزار میلیارد تومان ثبت کرد. پس از آن، صندوق‌های ETF با حدود ۴۳۸ میلیون واحد معامله‌شده، ارزشی بالغ بر ۶۰۸میلیارد تومان داشتند. گواهی ظرفیت نیز با معامله ۸۶۸۴ورقه، حدود ۸۵ میلیارد تومان جابه‌جا کرد. تحرکات خردادماه اما چشمگیرتر بود. در روز سوم خرداد، گواهی صرفه‌جویی با معامله حدود ۱۶/۱میلیون ورقه، ارزشی در حدود ۲/۷میلیارد تومان ثبت کرد.
ETFها نیز با فروش حدود ۸/۸میلیون واحد، ۱۷میلیارد تومان ارزش معاملات داشتند. گواهی ظرفیت نیز در همین روز ۵۰۷ ورقه به ارزش حدود ۵میلیارد تومان جابه‌جا کرد. در روز چهارم خرداد، صندوق‌های قابل معامله با بیش از ۶۵۵هزار واحد، به ارزشی نزدیک به ۲/۱میلیارد تومان رسیدند. گواهی صرفه‌جویی نیز با ثبت بیش از ۵/۲میلیون ورقه، ارزش معاملاتی برابر ۴میلیارد تومان را تجربه کرد.
گواهی ظرفیت معامله‌ای نداشت. پنجم خرداد نقطه اوج معاملات این بازار بود. گواهی صرفه‌جویی با ثبت بیش از ۵/۶۲میلیون ورقه، به ارزش ۴۷۰میلیارد تومان معامله شد. ETFها نیز با معامله بیش از ۵/۲ میلیون واحد، حدود ۵میلیارد تومان گردش مالی داشتند.
گواهی ظرفیت با ۴۶۶ورقه، ۴میلیارد تومان ارزشگذاری شد.در ششم خرداد، ETFها با بیش از ۱۰میلیون واحد معامله‌شده، ارزشی بالغ بر ۲۰میلیارد تومان داشتند.
گواهی ظرفیت نیز با ۱۶۵۰ورقه، حدود ۱۶میلیارد تومان ارزش داشت و گواهی صرفه‌جویی با حدود ۱۰هزار ورقه، به کمتر از یک میلیارد تومان رسید. در مجموع، بازار سایر اوراق بهادار در اردیبهشت و روزهای ابتدایی خرداد، روندی فعال و متنوع را پشت سر گذاشت.
بازگشت تقاضا برای گواهی صرفه‌جویی و صندوق‌های ETFنشان از تقویت ابزارهای غیرمستقیم و رشد علاقه سرمایه‌گذاران به مشارکت در حوزه انرژی از طریق ابزارهای نوین دارد.
