10 - 11 - 2020
ایران میز مذاکره با آمریکا را ترک نکرده است
نادر کریمیجونی- حتی پیش از انتخاب شدن بایدن هم رسانههای مخالف ایران نقشهها و مسیرهایی را برای برقراری ارتباط میان ایران و ایالات متحده ترسیم میکردند. این مسیرها تقریبا همان خواستههای دونالد ترامپ و مایک پمپئو را بیان و تصریح میکرد که بازگشت ایالات متحده به برجام به معنای بازگشت این کشور به برجام کنونی نیست بلکه نسخه جدیدی از برجام تهیه میشود که ایران به آن متعهد شده و ایالات متحده نیز به آن بازخواهد گشت.
اما این رسانهها توضیح نمیدادند که اگر قرار بود ایران خواستههای ایالات متحده و نسخه بازنویسی شده برجام را بپذیرد چرا با دونالد ترامپ مصالحه نکرد؟ کاملا قابل انتظار است که خواستههای ترامپ اگر از زبان بایدن شنیده شود، ایران باز هم مقاومت و از پذیرش آن امتناع خواهد کرد.
در یک نگاه منصفانه باید اذعان کرد که دستکم در دوره رهبری حضرت آیتالله خامنهای، ایران همیشه پشت میز مذاکره با ایالات متحده نشسته و آماده بوده در حوزه و موضوعهای گوناگون گفتوگو کند. البته ایران هیچ وقت از پیگیری خواستهها و منافعش عدول نکرده و مقهور قدرتنمایی و یا اعمال قدرت واشنگتن نشده است برای همین است که ایالات متحده گاهی به میز مذاکره مراجعه کرده و گاهی ترجیح داده در نقطهای دیگر و با ابزاری متفاوت مسائل خود را با ایران حلوفصل کند.
در دوره بعد از رحلت حضرت امام خمینی (ره) شاید نخستین مذاکره ایران و آمریکا که نتیجه داد در زمان حمله ایالات متحده به عراق برای رفع اشغال کویت رخ داده باشد. در آن هنگام آمریکا خواستار بیطرفی ایران بود و در مقابل قبول کرد که تهران بدهی ناشی از باخت در یک پرونده دادگاه لاهه را به صورت نفت به واشنگتن بپردازد. اما این همکاری تداوم نیافت چراکه جورج بوش سیاست مهار دوگانه را در قبال ایران به کار گرفت و کشورمان را محور شرارت نامید. البته در دولت محمود احمدینژاد و هنگامی که عراق در اشغال ایالات متحده بود نیز مذاکراتی میان ایران و آمریکا صورت گرفت. در آن مذاکرات سفیر ایران و سفیر ایالات متحده در عراق، در بغداد ملاقات و گفتوگو کردند که این مذاکرات به تشکیل دولت مستقل عراقی منجر شد و دولت موقت نظامی که از سوی ایالات متحده برای اداره عراق تشکیل شده بود، برچیده شد. این همکاری نیز البته دوام چندانی نیاورد به خاطر آنکه در ایران محمود احمدینژاد میخواست مذاکرات را در تسلط خویش بگیرد و چون سطح و راهبرد مذاکرات در نقطهای بالاتر از رییسجمهور تعیین و ابلاغ میشد، محمود احمدینژاد از تداوم آن رضایت نداشت و سرانجام این گفتوگوها متوقف شد و تخاصم دوباره به روابط ایران و ایالات متحده بازگشت.
در مذاکرات سوم که به امضای توافقنامه هستهای منجر شد، پیش از به پایان رسیدن دولت محمود احمدینژاد، برخی نمایندگان فرادولتی ایران مذاکرات پنهانی را در برخی کشورهای حاشیه جنوبی خلیجفارس و اروپا با نمایندگان ایالات متحده انجام دادند که پس از روی کار آمدن دولت روحانی این روند رسمی و دنبال شد. اخبار غیررسمی حاکی از آن است که برای جلوگیری از سنگاندازی محمود احمدینژاد و همکارانش در پیشبرد این مذاکرات، دولت در جریان این گفتوگوها قرار نگرفته بود. با این حال مذاکرات یادشده سرانجام به امضای توافق هستهای ۱+۵ با ایران منجر شد؛ امری که مورد اقبال بسیاری از عقلای کشور قرار گرفت.
در دولت دونالد ترامپ و بالاخص پس از خروج ایالات متحده آمریکا، ایران تا مرز مذاکره پیش رفت. گمان میرود که در دو نوبت ایران حتی آماده نشستن در پشت میز مذاکره شد؛ یکی هنگامی که روحانی از سوی همتایان اروپایی خود در نشست مجمع عمومی سازمان ملل برای انجام مذاکره با آمریکا ترغیب شد و یکی وقتی که محمدجواد ظریف برای پایان دادن به مشکلات با آمریکا راهی فرانسه شد تا در حاشیه نشست وزرای خارجه هفت کشور صنعتی جهان با همتای آمریکایی خویش دیدار و گفتوگو کند. در هر دو نوبت ایران تا مرز گفتوگو و دیدار پیش رفت اما این طرف آمریکایی بود که حاضر به همراهی نشد و به همین علت دیدار و گفتوگو با ترامپ یا نماینده او شکل نگرفت.
دولت ایران البته میخواست با الگوی توافق ایالات متحده و کرهشمالی راه مصالحه با آمریکا را بیازماید. در آن هنگام مقامات ارشد در تهران به طور غیررسمی در مورد ثمربخش بودن مذاکرات پینگیانک- واشنگتن ابراز بدبینی میکردند اما میگفتند چنانچه این مذاکرات موفق باشد میتواند به عنوان الگویی از طرف ایران مورد استفاده قرار گیرد. با به نتیجه نرسیدن این گفتوگوها، تهران اعلام کرد که ایالات متحده دستکم باید به طور رسمی اراده خود را برای برچیدن تحریمها علیه ایران اعلام کند تا امکان مذاکره فراهم شود. اما ترامپ، پمپئو و دیگر مقامات کاخ سفید نه فقط برداشتن و یا حتی اعلام لغو تحریمها را نپذیرفتند بلکه الگوی ملاقات جمعی- در قالب ایران و ۱+۵- را هم نپذیرفتند و به همین دلیل گامهایی که ایران برای شروع مذاکرات و حل اختلافها برداشته بود، در عمل ناکام ماند. این نکات البته اکنون محرمانه نیست و تقریبا عمده رسانهها و خبرگزاریهای معتبر بخشی یا تمام آن را منعکس کردهاند و به همین دلیل آنچه در مورد مذاکره ایران و ایالات متحده در چند دهه اخیر بیان شد، ادعایی نیست که نتوان آن را اثبات کرد.
بعید به نظر میرسد که به ویژه در دو واقعه اخیر، آمادگی روحانی برای مذاکره با ایالات متحده و سفر جواد ظریف به فرانسه برای ملاقات با آمریکاییها، بدون کسب نظر و موافقت رهبری ایران صورت گرفته باشد. در واقع این اطمینان وجود دارد که رییسجمهور و وزیر امور خارجه ایران پیش از بیان آمادگی خود برای ملاقات با مقامات آمریکایی، ابتدا نظر موافق رهبری را کسب کرده باشند. از این بابت رهبر معظم ایران، اتفاقا به عنوان سیاستمداری عملگرا تلاش کردهاند تا از شدت منازعات و تخاصم بکاهند. هرچند که این رفتار نباید به عنوان رفتاری انفعالی و مرعوبشده تلقی شود.
بر این پایه و براساس آنچه بیان شد ایران همواره برای نشستن در پشت میز مذاکره آماده بوده ولی به همان نسبت در مقابل تحصیل منافع خویش و دفاع از آن دچار تردید نشده است. دروغ بزرگی که اکنون از زبان رسانههای خارجی شنیده میشود این است که آیا ایران به میز مذاکره بازمیگردد؟ در حالی که ایران دستکم دو بار در زمان ترامپ پشت میز مذاکره قرار گرفت اما آمریکاییها دست ایران را رد کردند.
در عین حال تصمیمسازیهایی که از هماکنون برای خطدهی به بایدن پیشنهاد میشود نیز مورد قبول ایران نیست، چه اگر قرار بود مقامات ایرانی به پیشنهاد ایالات متحده در موضوعهای گوناگون تن دهند و آنگاه در انتظار لغو احتمالی تحریمها بنشینند، در زمان ترامپ این کار را انجام میدادند و نیازی به مقاومت در برابر خواستههای ایالات متحده نبود. گمان غالب آن است که در دوران بایدن هم گام اول باید برداشتن تحریمها و بازگشت به توافق هستهای باشد. آنگاه مذاکره در موارد دیگر امکانپذیر است. در عین حال، مهمترین مشکلی که در روابط ایران و آمریکا وجود دارد مساله اسراییل است که چشمانداز حل این مشکل همچنان تیره است. به همین دلیل عادیسازی روابط تهران- واشنگتن تا زمانی که روابط تهران- تلآویو به طور رسمی یا غیررسمی عادیسازی نشود امکانپذیر نیست. با این حال تهران- واشنگتن اختلافهای زیادی دارند که مستقل از اختلاف بر سر موضوع فلسطین، میتواند حل و فصل شود و یخهای موجود در روابط این دو کشور را ذوب کند. در این صورت امیدهایی وجود دارد که منازعه میان ایران و آمریکا برطرف شود و اختلافها به حداقل ممکن کاهش داده شود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد