19 - 01 - 2023
ایران در تله روسیه
علی بیگدلی: ایران با فرار از تله روسیه، از فرصت نهایی برای احیای برجام استفاده کند
پارلمان اروپا بالاخره روز گذشته در اقدامی خصمانه به قرار گرفتن نام سپاه پاسداران در فهرست سازمانهای تروریستی اتحادیه اروپا رای داد. آنطور که خبرگزاری رویترز در گزارشی مختصر آورده، نمایندگان پارلمان اروپا عصر روز گذشته، به متمم پیشنهادی برای شناسایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست گروههای تروریستی اتحادیه اروپا رای مثبت دادند تا در صورت تصویب این اصلاحیه در شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا، سپاه پاسداران رسما در فهرست گروههای تروریستی اتحادیه اروپا قرار گیرد.
طی روزهای آینده دولتهای اروپایی درباره اجرایی کردن مصوبه دیروز پارلمان اروپا تصمیمگیری خواهند کرد.
بالاخره آینده برجام چه میشود؟! شاید زمانی تصور اینکه جنگ روسیه و اوکراین، اینگونه مذاکرات هستهای را به بنبست برساند، دشوار بود، اما حالا برخی مقامهای کشورهای غربی اعلام کردهاند که مذاکرات هستهای ماههاست از دستورکارشان خارج شده است. اختلافات میان ایران و آمریکا بر سر فهرست تحریمها، دریافت ضمانتهای اطمینانبخش یا حل مسائل باقیمانده با آژانس در آخرین دور مذاکرات، آنقدر بغرنج نبود که مذاکرات را متوقف و هیاتهای دیپلماتیک را برای مدتی نامعلوم راهی پایتختها کند. با این حال اکنون شرایط چندان مطلوب به نظر نمیرسد و روابط آنقدر سرد و تیره شده که بعضی کارشناسان داخلی و خارجی هرگونه احتمال بازگشت به میز مذاکره و گفتوگو درباره احیای توافق ۲۰۱۵ در آینده نزدیک را بعید میدانند. البته شرایط داخلی و منطقهای نیز در ایجاد این شرایط بیتاثیر نبوده است. جنگ اوکراین و روسیه مسیر مذاکرات را تغییر داد و تاکنون این روسیه بوده که با گروگان گرفتن برجام مذاکرات هستهای را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. از آنسو داخل کشور نیز متاسفانه عدماستقلال دستگاه دیپلماسی و دخالتها و اظهارنظرهای طیفهای تندروی سیاسی، فضای جامعه جهانی را علیه ایران
تیره و تار کرده است.
در همین رابطه رییس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس گفته: «در شرایط جدیدی که امروز شکل گرفته میبینیم ایران با اتحادیه اروپا در شرایط تصاعد و گسترش بحران به سر میبرند و سازوکاری هم برای جلوگیری از گسترش این بحران وجود ندارد. بعضی وقتها در مناسبات بعضی از کشورها سازوکارهای کنترلکننده وجود دارد؛ مثل مناسبات دیپلماتیک و غیره. اما امروز این شرایط وجود ندارد و شبیه به شرایطی است که در ورودی دهه ۱۳۹۰ هجری شمسی یعنی قبل از برجام وجود داشت.» حشمتالله فلاحتپیشه که در این رابطه با ایلنا به گفتوگو نشسته، همچنین گفته است: «در آن زمان کشورهای اروپایی در قالب ماده ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد که ۱۵ بند دارد در یک اتاق تحریم با آمریکاییها توافق میکردند و بندهای ۱۵ گانه تحریمها را علیه ایران شکل میدادند و الان هم در این فاز حرکت میکنند.» این استاد علوم سیاسی و روابط بینالملل دانشگاه که معتقد است «روابط ایران و اروپا بهشدت در حال شبیهشدن به روابط ایران و آمریکا در یک دهه گذشته است»، همچنین گفته: «متاسفانه وزارت خارجه جمهوری اسلامی و اصلا سیاست خارجی کشور تعطیل است و غیر از بیانیهها چیزی نمیدانیم. مسوولیت وزارت خارجه حفظ شرایط تنشزدایی و جلوگیری از ورود به حوزه تنش است.» فلاحتپیشه میگوید: «ما میبینیم که برخی از کارشناسها و مشاوران وزارت خارجه خودشان در رأس تنشزایی قرار میگیرند. به اندازه کافی زمینه برای تنش وجود دارد اما میبینیم که با انباشت تنش در سیاست خارجی ایران مواجه هستیم و کمتر کشوری در دنیا در این حد با انباشت تنش مواجه است و این نشان میدهد که دیپلماتهای ما عملکرد قابل دفاعی نداشتند و کشور بسیاری از فرصتهای دیپلماتیک را از دست داد و جالب این است کسانی که فرصتها را از دست دادند، الان بیشترین سخنرانی را انجام میدهند. اما با سخنرانی نمیشود سیاست خارجی را پیش برد.»
برخی تحلیلگران بر این نظرند که اگر فضای تنشآمیز علیه ایران در سطح منطقه و نظام بینالملل به همین شکل ادامه یابد، کشورهای اروپایی که امکان استفاده از مکانیسم ماشه را دارند، با چراغ سبز و همراهی آمریکا اجازه نخواهند داد، ایران طعم شیرین رفع تحریمهای تسلیحاتی را به طور کامل بچشد و آن را با تصویب یک قطعنامه جدید یا فعال کردن مکانیسم ماشه تلخ خواهند کرد. اما چگونه میتوان از چنین شرایط ملتهبی که کشور در آن قرار گرفته عبور کرد؟ آن هم درحالی که سپاه در لیست گروههای تروریستی قرار گرفته است. در حالی که برخی ناظران معتقدند کشور نیازمند راهبرد سیاست خارجی توأم با تنشزدایی است، چه باید کرد و راهکار برونرفت از این وضعیت چیست؟ علی بیگدلی استاد دانشگاه و کارشناس سیاست خارجی و روابط بینالملل که در گفتوگو با «جهانصنعت» تلاش کرده راههای خروج از این شرایط را تشریح کند، در رابطه با فضای تنشآمیز علیه ایران در مجامع بینالمللی میگوید: «باید توجه داشته باشیم در حال حاضر دو مساله را در پیش رو داریم که یکی مساله برجام است و دیگری مساله آژانس بینالمللی انرژی هستهای؛ منتها الان فضایی که در آن قرار گرفتهایم و غرب آن را بهوجود آورده، سونامی است علیه ایران که در غرب ایجاد شده است.» او میگوید: «در حقیقت این شرایط برنامهها را از نظم خود خارج کرده و هیچگاه در طول این ۴۳ سال گذشته، جمهوری اسلامی در فضای داخلی و منطقهای تا این حد دچار فشار نبوده است. به عقیده من تیم مذاکرهکننده ایران در این دوره از مذاکرات با فضای بینالمللی آشنایی ندارد و فکر میکنم ناکامی بیشتر در این مقطع ناشی از فشار و شرایط داخلی بوده است. البته روسیه هم در واقع همه راههای مذاکره را برای ما مسدود کرده است. با این حال معتقدم که همچنان اروپا تمایل به ادامه مذاکره و به نتیجه رساندن برجام را دارد؛ چرا که زمانی که آقای جوزف بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پارلمان فرانسه اعلام کرد که ما نمیخواهیم همه کانالها را ببندیم، در واقع یک پیام مثبت است.
این استاد علوم سیاسی و روابط بینالملل همچنین با اشاره به اینکه اروپاییها سپاه را در لیست گروههای تروریستی قرار دادهاند، توضیح میدهد: «تصویب این مساله در پارلمان به تنهایی قابلیت اجرا ندارد؛ مگر اینکه کمیسیونهای شورای سیاست خارجی اتحادیه اروپا آن را تصویب کنند.»این استاد دانشگاه در ادامه تصریح کرد: «در حال حاضر نکتهای که در رابطه با مذاکرات هستهای وجود دارد این است که برجام باید همراه آژانس بینالمللی انرژی هستهای حل شود. نزدیک به یک ماه و نیم دیگر، جلسه شورای حکام را در پیشرو داریم و حلنشدن این موضوع میتواند برای ما مشکلات زیادی ایجاد کند. پس اگر همین رویه ادامه پیدا کند، قطعا وقتی گروه ۱+۴ تشکیل جلسه بدهد، پرونده ایران به شورای حکام خواهد رفت و میتواند حتی از مکانیزم ماشه علیه ایران استفاده کند.» او با بیان اینکه غرب علاقهمند است هرچه زودتر مساله برجام به نتیجه برسد، گفت: «با توجه به اظهارات روز گذشته جوزف بورل، به نظر میسد آمریکاییهای خیلی علاقهمندند مساله برجام زودتر به نتیجه برسد.»
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی و بینالمللی، شیطنتهای روسیه در به بنبست رسیدن برجام را نادیده و بیاثر ندانست و بیان کرد: «نمیتوان از تحرکات و مداخلات روسیه در این بین چشمپوشی کرد. اما این کشور تمایل ندارد یک کشور هستهای را در همسایگی خود داشته باشد. با این حال روسیه بهواسطه تحریمهای غربیها علیه خود، برجام را گروگان گرفته تا آنها را تحت فشار قرار دهد و به اهداف خود برسد؛ بنابراین ایران باید با تمام قوا تلاش کند تا در تله روسیه نیفتد و از این فرصت نهایی برای به نتیجه رساندن مذاکرات احیای برجام بهره ببرد.» بیگدلی با تاکید بر اینکه «هیچ راهی جز برجام برای برونرفت از تنگناهای موجود در ایران نیست»، گفت: «در ماههای گذشته و پیش از اعتراضات داخلی، ما قدرت چانهزنی بیشتری داشتیم اما به هرحال مسائل داخلی بر مذاکرات تاثیرگذار بوده و هست.» او با تشریح شرایط کنونی جمهوری اسلامی در جامعه جهانی و فشارهای ناشی از تحرکات و تحولات داخلی، منطقهای و بینالمللی گفت: «ایران میتواند در این موقعیت یک نرمش در مذاکرات بهوجود آورد تا از این مشکلات عبور کرده و اجازه ندهد روسیه و دیگر کشورها به واسطه شرایط موجود به اهداف خود برسند.» او با اشاره به تمایل آمریکا برای به نتیجه رساندن مذاکرات بر خلاف اظهارات رسانهای مقامات این کشور، خاطرنشان کرد: «جو بایدن رییسجمهوری آمریکا در انتخابات میاندورهای اعلام کرد که هرچه سریعتر مساله مذاکرات هستهای را با ایران آغاز خواهیم کرد. در حال حاضر هم میبینیم آنها به اندازه اروپا، ایران را تحت فشار قرار ندادهاند و چندان بر فشار حداکثری پافشاری نمیکنند؛ چرا که نمیخواهند در خلیجفارس چالش و ناآرامی ایجاد شود و منافعشان در این منطقه حساس به خطر بیفتد. پس این مساله به نفع هیچکس نیست. بنابراین بروز جنگ در منطقه هم خیلی سخت و نگرانکننده است و هم امکان ندارد جنگی رخ بدهد. درواقع تا به اینجا فقط مساله روسیه است که به خاطر تحریمها در تلاش است برجام را گروگان بگیرد و بر غربیها فشار بیاورد.»
بیگدلی با اشاره به اتفاقات داخلی و رفتار برخی طیفهای تندرو در کشور، گفت: «متاسفانه برخی اظهارنظرهای نسنجیده و تند در داخل، کشورمان را در فضای بینالمللی تحت فشار قرار میدهد. اظهاراتی از جمله بستن تنگه هرمز بیشتر فضا را علیه ایران ملتهب میکند و تعجب میکنم از این سیاستهای غلطی که در پیش میگیرند. اینها الفبای سیاست خارجی را نمیدانند همچنین اعدام علیرضا اکبری در شرایط کنونی که حساسیت روی ایران زیاد است ما را تحت فشار غرب قرار خواهد داد. پیشنهادم به دولت این است که چند هیات دیپلمات برجسته را به پایتختهای اروپایی بفرستد تا با یک نرمش دیپلماتیک جلوی تحریم سپاه را بگیرند؛ چرا که تحریم سپاه مساله را عمیقتر میکند.»
با وجود پیشنهادی که این استاد علوم سیاسی و روابط بینالملل در راستای «نرمش دیپلماتیک» داده، ظاهرا سپاه برنامهای جز این در سر دارد. همین دیروز معاون سیاسی دفتر عقیدتی- فرماندهی کل قوا در یادداشتی در روزنامه «جوان» با عنوان «لندن در تله اشتباه محاسباتی» با تهدید طرف انگلیسی، واکنش احتمالی سپاه به قرارگیری در فهرست گروههای تروریستی را رفتاری مشابه آنچه جمهوری اسلامی در قبال داعش پیش گرفت، عنوان کرده است. رسول سنائیراد در بخشی از یادداشت خود نوشته است: «قرار گرفتن نیروی دریایی کشور انگلیس در فهرست گروههای تروریستی از سوی جمهوری اسلامی ایران و باز شدن دست نیروهای مسلح کشورمان، بهویژه سپاه برای برخورد با آنان بهعنوان تروریستهایی شبیه داعش که سوابق موضوع هم نشان از توانمندی و اراده برخورد و مبارزه با تروریسم از سوی سپاه دارد. سپاه هم داعشیها را در عراق و سوریه از پای درآورده و هم متجاوزان انگلیسی و آمریکایی را در آبهای سرزمینی خود دستگیر کرده است.»
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد