اکوتوریسم؛ راه نجات مازندران از چرخه تخریب اراضی کشاورزی
جهان صنعت_استان مازندران، با طبیعت بکر و چشم‌اندازهای خیره‌کننده، همواره به عنوان یکی از مقاصد اصلی گردشگری ایران شناخته شده است اما در سال‌های اخیر، رشد بی‌رویه گردشگری و تغییر کاربری اراضی کشاورزی به ویلاها و اقامتگاه‌های موقت، چالش‌های جدی برای این خطه سرسبز ایجاد کرده است.
به گزارش ایسنا، مهدی بشارتده، محقق و پژوهشگر با اشاره به وضعیت گردشگری در این استان اظهار کرد: اگرچه مازندران به عنوان یک استان گردشگری شناخته می‌شود اما این عنوان بیشتر در حد تعریف باقی مانده و تاکنون محقق نشده است.
وی با اظهار اینکه به باور من، مازندران در حال حاضر صرفا یک استان مسافرپذیر است، نه یک مقصد واقعی گردشگری، بیان کرد: دلیل این ادعا آن است که در حوزه گردشگری، حتی اگر سند جامع یا برنامه‌ای وجود داشته باشد، یا اجرا نشده یا به شکل صحیح و کارآمد عملیاتی نشده است. ارزیابی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که نتایج به دست آمده با اهداف و انتظارات ما فاصله زیادی دارد.
این پژوهشگر اقتصادی در ادامه با اشاره به آمار مسافران در ایام نوروز و تابستان افزود: آمارهای موجود به وضوح گویای این واقعیت است که مازندران بیشتر پذیرای مسافران است تا گردشگران. این تمایز از نظر اقتصادی، زیرساختی و برنامه‌ریزی اهمیت بسیاری دارد و نیازمند بازنگری جدی در سیاست‌های گردشگری استان است.
وی با نگاهی انتقادی به وضعیت گردشگری استان اشاره کرد و گفت: گردشگری واقعی به معنای برنامه‌ریزی جامع برای تمام مراحل سفر، از ورود تا خروج مسافر است؛ از اسکان و پذیرایی تا خرید و خدمات جانبی. متاسفانه در مازندران، به ویژه در مناطق کوهپایه‌ای، چنین برنامه منسجمی وجود ندارد. در عمل، این مناطق بیشتر به مقصدی برای سکونت موقت غیربومیان یا خوش‌نشینان تبدیل شده‌اند، نه یک مقصد گردشگری برنامه‌ریزی‌شده، بنابراین نمی‌توان ادعا کرد که مازندران استان گردشگری است و در مسیر توسعه پایدار این صنعت گام برمی‌دارد.
بشارتده با اشاره به سوءاستفاده از عنوان «توسعه گردشگری» در تغییر کاربری‌های غیراصولی افزود: متاسفانه بسیاری از تغییر کاربری‌های اراضی در استان با توجیه توسعه گردشگری انجام می‌شود، در حالی که در واقعیت، هدف اصلی افزایش درآمدهای کوتاه‌مدت است. این رویکرد نه‌تنها به صنعت گردشگری کمکی نمی‌کند بلکه به تخریب منابع طبیعی و بی‌توجهی به توسعه پایدار منجر شده است.
این محقق و پژوهشگر با اشاره به ریشه‌های تغییر کاربری اراضی کشاورزی در استان هشدار داد: مساله کلیدی این است که وقتی کشاورزی جذابیت و صرفه اقتصادی خود را برای بهره‌برداران از دست بدهد، طبیعی است که کشاورز با این پرسش اساسی مواجه شود که آیا ادامه این فعالیت برایم سودآور است؟ وقتی پاسخ به سمت «خیر» گرایش پیدا کند، انگیزه تغییر کاربری زمین‌ها به شکل‌های مختلف ازجمله فروش، قطعه‌بندی یا ساخت‌وساز افزایش می‌یابد.
وی با تحلیل پیامدهای این روند افزود: یکی از اصلی‌ترین دلایل چالش‌های کنونی در مازندران، از بین رفتن تدریجی مزیت‌های کشاورزی است. وقتی کشاورز دیگر سودآوری این حرفه را احساس نکند، به ناچار به سمت بازارهای موازی مانند تغییر کاربری اراضی کشیده می‌شود. این نه یک انتخاب که یک اجبار اقتصادی است که ریشه در سیاست‌های نادرست دارد.
بشارتده تاکید کرد: برای حل این معضل باید ابتدا چرخه سودآوری کشاورزی را احیا کنیم. تا زمانی که کشاورز منافع ملموس خود را در حفظ اراضی کشاورزی نبیند، روند تغییر کاربری به شکل فعلی ادامه خواهد یافت.
این تحلیلگر مسائل اقتصادی با اشاره به تاثیرات توسعه گردشگری بر نواحی روستایی بیان کرد: صنعت گردشگری به عنوان یک گزینه اقتصادی نوین در مناطق روستایی، نه‌تنها موجبات تغییر کاربری اراضی را فراهم آورده، بلکه ساختار معیشتی جوامع محلی را نیز دگرگون کرده است. این تحولات ماهیت بهره‌برداری از اراضی روستایی را به کلی متحول کرده و الگوی جدیدی از توسعه را رقم زده است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: روند توسعه گردشگری روستایی، اگرچه فرصت‌های اقتصادی جدیدی ایجاد کرده اما در عین حال پرسش‌های جدی درباره پایداری محیط زیستی و حفظ هویت فرهنگی این مناطق به همراه داشته است. این تغییر رویکرد، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق برای توازن بین منافع اقتصادی و حفظ منابع طبیعی است.
بشارتده تاکید کرد: برای دستیابی به توسعه متوازن، ضروری است که گسترش گردشگری روستایی همراه با ضوابط مشخص و ارزیابی اثرات بلندمدت آن بر جوامع محلی و محیط زیست صورت پذیرد.
