اوراق ارزی؛ سپری امن در برابر نوسانات

جهان‌صنعت – در شرایطی که اقتصادهای وابسته به درآمدهای نفتی یا مواجه با نوسانات ارزی، همواره با چالش حفظ ارزش پول ملی دست و پنجه نرم می‌کنند، ابزارهای مالی جدیدی مانند اوراق ارزی(اوراق گواهی ارزی) به‌عنوان راهکاری رسمی و امن برای هدایت نقدینگی و مدیریت تقاضای ارز به صحنه می‌آیند. این اوراق که در واقع نوعی اوراق بهادار مبتنی‌بر سرمایه‌گذاری در بازار ارز هستند، به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا بدون نیاز به نگهداری فیزیکی اسکناس خارجی و خطرات و دشواری‌های مربوط به آن، از مزایای تغییرات نرخ ارز بهره‌مند شوند. هدف اصلی از انتشار این اوراق که معمولا توسط نهادهای ناظر پولی مانند بانک مرکزی صورت می‌گیرد، ساماندهی به بازار ارز، جذب نقدینگی سرگردان و کاهش تقاضاهای سفته‌بازانه در بازار غیررسمی است.

مکانیسم عمل اوراق ارزی نسبتا ساده اما بسیار هوشمندانه است. سرمایه‌گذار مبلغ ریالی معادل یک واحد ارزی مشخص(مثلا دلار یا یورو) را براساس نرخ رسمی یا توافقی زمان خرید پرداخت و در ازای آن گواهی مالکیت دریافت می‌‌کند. نکته مهم این است که در زمان سررسید اوراق، تعهد نهاد ناشر (بانک مرکزی یا بانک عامل) براساس تغییرات قیمت ارز در تاریخ سررسید محاسبه و به صورت ریالی به خریدار پرداخت می‌شود. به عبارت دیگر سود حاصل از این اوراق همان ما‌به‌التفاوت ارزش ریالی ارز در زمان خرید و زمان سررسید است. این ویژگی باعث می‌شود که سرمایه‌گذار در برابر کاهش ارزش پول ملی و شوک‌های تورمی، ارزش دارایی خود را حفظ کند و حتی از رشد نرخ ارز نیز منتفع شود. در برخی مدل‌های اوراق ارزی (مانند اوراق سلف ارزی)، هدف پیش‌خرید ارز با نرخ کمتر برای استفاده در آینده یا تامین مالی پروژه‌های کلان ارزی است که نشان‌دهنده تنوع کاربرد این ابزارهاست. مزایای اوراق ارزی برای سرمایه‌گذاران و اقتصاد کلان متعدد و چشمگیر است. از دیدگاه سرمایه‌گذار، امنیت بالا و معافیت مالیاتی دو مزیت کلیدی محسوب می‌شوند. خرید و فروش از طریق کانال‌های رسمی و بانکی، از بروز مشکلات و خطرات معامله در بازار آزاد جلوگیری می‌کند. از سوی دیگر برای اقتصاد، این اوراق نقش یک ابزار کنترلی در بازار ارز را ایفا می‌کنند؛ با جذب بخشی از تقاضای خرید اسکناس، نوسانات بازار کاهش یافته و به ثبات‌بخشی کمک می‌شود. همچنین بانک مرکزی در فرآیند انتشار این اوراق، منابع ارزی یا معادل ریالی آن را به‌شکل رسمی و مدیریت‌شده تامین یا هدایت می‌کند.

با این حال مانند هر ابزار مالی دیگری، اوراق ارزی نیز محدودیت‌ها و ملاحظات خاص خود را دارند. مهم‌ترین محدودیت، معمولا عدم امکان معامله ثانویه یا انتقال به غیر برای جلوگیری از سفته‌بازی است و در اغلب موارد، بازخرید صرفا از طریق بانک عامل و با نرخ‌های مشخص‌شده توسط نهاد ناشر صورت می‌گیرد. همچنین در برخی طرح‌ها تحویل فیزیکی اسکناس ارزی در سررسید، منوط‌به پرداخت حق‌الوکاله خواهد بود. در نهایت موفقیت اوراق ارزی به‌عنوان ابزاری برای مدیریت بازار، به شفافیت نرخ‌گذاری، تعهد بانک عامل در پرداخت به‌موقع و استقبال عمومی از کانال رسمی و قانونی برای سرمایه‌گذاری ارزی بستگی دارد. به‌طور خلاصه اوراق ارزی را می‌توان ابزاری کارآمد و امن دانست که هم به سرمایه‌گذار امکان حفظ ارزش پول در برابر تورم را می‌دهد و هم بانک مرکزی را در مدیریت منطقی و کاهش هیجانات بازار ارز یاری می‌رساند.