اهمیت استراتژیک دیپلماسی در شرایط جنگی
اردشیر پشنگ، پژوهشگر ارشد مسائل خاورمیانه
نه فقط مقامات جمهوری اسلامی ایران بلکه مقامات، تحلیلگران و پژوهشگران بین‌المللی نیز از سطح گستردگی و اهداف رژیم اسرائیل در حمله به ایران شوکه شدند یعنی تا پیش از این پیش‌بینی می‌شد اگر قرار باشد اتفاقی بیفتد، این موضوع احتمالا بعد از شکست مذاکرات میان ایران و ایالات‌متحده محقق می‌شود که در راستای آن اسرائیل چند هدف محدود، خاص و نمادین را در سایت‌های هسته‌ای ایران هدف قرار می‌دهد اما امروز شاهد هستیم که تل‌آویو هم پیش از زمانی که همگان تصور می‌کردند علیه ایران اقدام کرد و هم بسیار فراتر از آنچه قابل‌تصور بود در رده فرماندهان ارشد نظامی، دانشمندان هسته‌ای و مراکز هسته‌ای و نظامی را مورد هدف قرار داد؛ امری که به نوعی شوکه‌کننده بود و نرم برنامه هسته‌ای ایران را وارد فاز متفاوتی کرد.
در همین رابطه سوال مهم این است که در شرایط فعلی چه می‌توان کرد؟ طبیعتا اسرائیل تلاش کرده با حملات اخیر موازنه را به‌نفع خود تغییر داده و اشراف اطلاعاتی و لجستیکی نمادین و قابل‌توجهی را با ترور فرماندهان و دانشمندان هسته‌ای ایران از خود نشان دهد. در نتیجه از یک‌سو لازم است ایران تلاش کند موازنه نظامی و تهدید را به نقطه تعادل نزدیک کند. البته در زمانی که نیروهای مقاومت در عراق، لبنان، فلسطین، یمن و سوریه تحت فشار جدی هستند، این امر سبب شده تا تمرکز پاسخگویی ایران به توان موشکی و پهپادی‌اش معطوف شود. در نتیجه بازگرداندن تعادل موازنه هم از لحاظ افکار عمومی داخلی و هم وزنه منطقه‌ای و بین‌المللی از اهمیت زیادی برخوردار است.
نکته مهم دیگر این است که لزوما اسرائیل به‌دنبال اعمال فشار به ایران برای پذیرش خواسته‌های ایالات‌متحده در یک توافق هسته‌ای نیست. در واقع اسرائیل و شخص نتانیاهو مایل نیستند توافقی میان ایران و غرب با محوریت آمریکا شکل بگیرد بنابراین یکی از موارد مهم جهت بازدارندگی در قبال اسرائیل و جلوگیری از تشدید فضای جنگی، استفاده از قابلیت بالای دیپلماسی و خواست بین‌المللی جهت رسیدن به یک توافق در زمینه هسته‌ای است. البته هرچند توافق هسته‌ای با ایالات‌متحده از منظر فنی نکاتی دارد که طبیعتا به‌واسطه حساسیت موضوع، تحقق آن دشوار است اما به‌نظر می‌رسد نفع عمومی این است که طرفین برای نزدیک کردن دیدگاه‌ها تلاش کرده و از این فضای رادیکال دو قطبی عبور کنند، درنتیجه تلاش برای رسیدن به یک راهکار دیپلماتیک جهت یافتن یک فرمول برای پرونده هسته‌ای بهترین فاکتور جهت کاهش اقدامات نظامی علیه ایران است زیرا رژیم اسرائیل مایل است با به شکست کشیده‌شدن مذاکرات، ایالات‌متحده را نیز علیه ایران وارد عمل کند، به‌خصوص اینکه طرف مقابل در راستای تهدیدات گذشته و قطعنامه اخیر شورای حکام، نوعی مشروعیت‌سازی را نیز جهت اقدام نظامی علیه ایران در دستور کار دارد. بنابراین در شرایط فعلی عقلانیت حکم می‌کند برخلاف مخالفان دیپلماسی حرکت کرد تا مسیر مذاکرات و گفت‌و‌گوها باز بمانند تا امکان توافق برد- برد نیز همچنان در آینده پابرجا باشد.
