امنیت غذایی قربانی مافیا
جهان‌صنعت– فروردین‌ماه ۱۳۹۹ بود که فیلمی از زنده به گور کردن تعداد زیادی جوجه، شروع به دست‌به‌دست شدن میان مردم شد. پخش شدن این فیلم به‌مثابه یک ضربه سخت برای افکار عمومی عمل کرد و نگاه بسیاری را به چالش‌های این حوزه معطوف ساخت. بر کسی پوشیده نیست که چالش‌های گوناگون از قبیل ناترازی انرژی و بی‌توجهی مسوولان مربوط آسیب‌های گاهی جبران‌ناپذیری را متوجه قشر مرغداران کرده است. با این وجود در این میان عده‌ای سودجو هم پیدا می‌شوند که قصد دارند با موج‌سواری بر این گلایه‌های به حق قشر مرغداران، امنیت غذایی کشور را به خطر بیندازند و مسیر را برای واردات غیرضروری مرغ به کشور فراهم کنند؛ عده‌ای که می‌توان از آنها با عنوان مافیای صنعت دام و نهاده یاد کرد.
این موضوع که تولیدکنندگان آن‌قدر با مازاد تولید مواجه هستند که پیش روی خود چاره‌ای جز معدوم‌سازی جوجه‌ها نمی‌بینند تنها به یک معنی است؛ ظرفیت تولید بیشتر، صادرات به دیگر کشور‌ها و در نتیجه ارزآوری در این حوزه وجود دارد اما سیاست‌های غلط مسوولان و اقدامات مافیای صنعت، کشور را از این مزیت محروم کرده است.
حلقه‌های اصلی زنجیره تامین غذایی و پروتئینی
این روزها زمزمه‌های گوناگونی از کمپینی به نام «نه‌به جوجه ریزی» شنیده می‌شود؛ به نظر می‌رسد مافیا این‌بار نوک پیکان خود را مستقیما به سمت امنیت غذایی کشور نشانه گرفته است.
علی شریعتی، عضور اتاق بازرگانی ایران و کارشناس تجارت صنایع غذایی دراین‌باره به «جهان‌صنعت» گفت: در آغاز باید گفت یکی از زحمتکش‌ترین اقشار کشور کسانی هستند که مستقیما در امر تولید فعالیت دارند؛ منظورم کسانی است که «دست‌شان در تولید» است. این تولید می‌تواند در قالب مرغداری، جوجه‌ریزی یا گاوداری باشد. به‌ویژه در بخش‌هایی که با نهادهای بیرونی سروکار دارند؛ مانند تامین دانه و نهاده و مسائل مرتبط با آن؛ از قطعی برق گرفته تا‌هزار مشکل دیگر. در هر حال مرغداران قشری زحمتکش هستند که یکی از حلقه‌های اصلی زنجیره تامین غذایی و پروتئینی کشور را برعهده دارند.
وی ادامه داد: باید توجه داشت اگر مشکلی وجود دارد -و هدف این است که مشکلات برطرف شود- افراد مسوول باید با دقت رسیدگی کنند اما برخی از شوخی‌ها و ادبیاتی که این روزها درباره این موضوع مطرح می‌شود، چندان درست نیست و پشت‌صحنه دارد. مطمئن باشید یک مرغدار واقعی که تمام عمر و سرمایه‌اش را صرف این کار کرده، هیچ‌گاه قصد تهدید امنیت غذایی کشور را ندارد. درست است که با مشکلات فراوانی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند اما هیچ‌وقت امنیت غذایی را به خطر نمی‌اندازد. این مساله نه به جوجه‌ریزی مربوط است و نه به تهدید عمدی امنیت غذایی.
یک مثال تاریخی
داستان مافیا و سوءاستفاده‌های پشت پرده در اقتصاد ایران، ماجرای تازه‌ای نیست. شریعتی دراین‌باره گفت: هدف باید رفع مشکل باشد، نه بزرگ‌نمایی آن. مرغداران نهاده می‌گیرند، حدود ۴۵روز مرغ را پرورش می‌دهند و سپس تحویل می‌دهند. مراحل بعدی صنعت مرغداری و حاشیه سود آن هم مشخص است؛ سودشان چندان بالا و غیرمتعارف نیست. اجازه دهید مثالی تاریخی بزنم: به خاطر دارید که سال‌ها کشور درگیر موسسات مالی و اعتباری بود؟ عده‌ای با کفن و پلاکارد به خیابان می‌آمدند و سروصدا به راه می‌انداختند تا بانک‌مرکزی را تحت فشار بگذارند؛ در نهایت هم دولت ناچار شد از بیت‌المال هزینه کند تا آنها را راضی کند. این افراد در ظاهر معترض بودند اما در پشت صحنه کسانی از منابع عظیم بهره‌مند می‌شدند.
وی ادامه داد: گاهی افراد ساده یا بی‌اطلاع تحریک می‌شوند تا به میدان بیایند، در حالی که پشت‌صحنه برنامه‌ریزی‌های دیگری جریان دارد. در این ماجرا هم بررسی‌ها نشان می‌دهد که فشارهایی از سوی برخی گروه‌ها وارد می‌شود و حتی مافیا در آن دخیل است. در بحث ارز نیز گروه‌هایی بیشترین سهم را دریافت کرده‌اند؛ ارزهایی که بعضی با آن کالا وارد کرده‌اند اما هنوز تحویل نداده‌اند. با دلار ۱۱۶۰۰تومانی کالا خریده‌اند و حالا سودهای هنگفت می‌برند. در واقع مافیای نهاده‌ها سود کلانی نصیب خود کرده است. البته نمی‌گویم همه در این زنجیره بد هستند؛ افراد درستکار هم وجود دارند اما اکثریت ماجرا چیز دیگری است.
موج‌سازی آگاهانه
شریعتی افزود: دوستان تاکید دارند که نهادهای نظارتی باید ورود و ماجرا را بررسی کنند. همین حالا که با شما صحبت می‌کنم، چهار کشتی آماده تخلیه است و تا دیروز هم همین وضعیت برقرار بود اما برخی واردکنندگان با توجه به نوسانات ارزی و احتمال تاخیر، فشار می‌آورند تا ثبت سفارش بیشتری بگیرند و تخلیه‌ها زودتر انجام شود. این در واقع نوعی موج‌سازی آگاهانه برای رسیدن به اهداف‌شان است.
عضو اتاق بازرگانی ایران ادامه داد: سناریوها متفاوت است؛ می‌تواند مثبت یا منفی باشد. مثلا اگر بررسی کنید و ببینید ذخایر نهاده کاهش یافته در این صورت باید از متولیان پرسید که وضعیت دقیق ذخایر چگونه است.
اقدامات غیراخلاقی و خطرناک
وی افزود: چنین اقدامی بی‌تردید مصداق تهدید علیه امنیت غذایی کشور است. من قاضی نیستم اما روشن است که چنین رفتاری بسیار خطرناک و غیراخلاقی است. متاسفانه برخی با احتکار یا تاخیر در توزیع،
سعی می‌کنند کمبود مصنوعی ایجاد کنند تا از آن بهره‌برداری کنند. این در حالی است که ممکن است مرغدار تنها چند روز دیگر توان ادامه کار نداشته باشد. اگر کسی توانسته نهاده‌ها را تقسیم کند و عمدا نکرده، باید پاسخگو باشد. پیشنهادم این است که نهادهای نظارتی به‌صورت جدی وارد عمل شوند و بررسی کنند چه کسانی نهاده‌ها را وارد کرده‌اند، چه کسانی آنها را انبار کرده‌اند و چرا روند تخلیه انجام نمی‌شود. شفاف‌سازی از مرحله واردات تا توزیع باید در دستور کار باشد و اگر مافیا یا سوداگران در پشت ماجرا باشند، باید شناسایی و با آنان برخورد قانونی شود.
شریعتی گفت: مرغداران از زحمتکش‌ترین و حیاتی‌ترین اقشار کشور هستند. آنها نه‌تنها سرمایه و عمر خود را در این مسیر صرف کرده‌اند بلکه بخشی اساسی از تامین غذای مردم را بر دوش دارند. نباید اجازه داد با دستکاری، سوء‌استفاده یا موج‌سازی، امنیت غذایی مردم به خطر بیفتد. وظیفه نهادهای مسوول این است که با سرعت، شفافیت و قاطعیت عمل کنند تا این حلقه حیاتی از زنجیره تامین دچار آسیب نشود.
الزام پایان دادن به مساله پیش از شروع آن
این کارشناس تجارت صنعت غذا افزود: این مساله‌ای است که باید با جدیت تمام پیگیری و در همان نطفه مهار شود؛ در غیراین صورت اگر این روند ادامه پیدا کند از فردا نه جوجه‌ریزی خواهیم داشت، نه پرورش گوساله و نه کشت گندم. به واقع تمام بخش‌های تولید در معرض تهدید قرار می‌گیرند. متاسفانه تصمیم‌گیرانی که بر ارز تک‌نرخی ۲۸هزار و ۵۰۰تومانی اصرار دارند، خود موجب بروز بحران شده‌اند.
وی گفت: نشانه‌های این وضعیت نیز بسیار روشن است؛ حتی در برخی موارد تناقضات موجود جنبه‌ای طنزآمیز پیدا کرده است. امروز اتحادیه‌ها و تشکل‌هایی که با ارز ۲۸هزار و ۵۰۰تومانی فعالیت می‌کنند، عمدتا متشکل از مدیران بازنشسته یا مدیران و معاونان سابق وزارتخانه‌ها هستند؛ کسانی که با مرخصی از دستگاه‌های دولتی، وارد این تشکل‌ها شده‌اند. سؤال اساسی اینجاست: چرا هیچ‌یک از این افراد به‌دنبال فعالیت در حوزه صادرات نیستند؟ چرا همه در بخش واردات نهاده، غلات و کود متمرکز شده‌اند؟ وقتی به این ترکیب نگاه می‌کنیم، به‌وضوح درمی‌یابیم که مساله صرفا اقتصادی نیست؛ بلکه در پسِ آن، جریان و منافع خاصی نهفته است.
واردات بی‌کیفیت و بی‌رویه
طبیعتا اگر این موج جدید مافیا به جایی برسد، باید منتظر عواقب آن بود. شریعتی در این‌باره گفت: سوال این است که اگر این افراد بتوانند برنامه‌های خود را پیش ببرند و کالاها را وارد بازار کنند، آیا نباید انتظار افزایش قیمت‌ها را داشته باشیم؟
تا به اینجای کار نهادهای نظارتی وارد عمل شده‌اند و امیدوار هستیم که ریشه این تخلفات را خواهند خشکاند؛ راه‌حل، واردات بی‌کیفیت یا بی‌رویه نیست؛ بلکه باید افرادی که آگاهانه بحران‌سازی می‌کنند شناسایی و با آنان برخورد شود.
وی ادامه داد: پیش از هر چیز، باید بحران‌سازان و محتکران شناسایی و با آنان قاطعانه برخورد شود.
در گام بعد، شفافیت در فرآیند واردات و توزیع ضروری است؛ باید مشخص شود چه کسانی، با چه ارزی، چه کالایی وارد کرده‌اند و چرا آن را در بازار عرضه نمی‌کنند.
از سوی دیگر نهادهای نظارتی و قضایی باید با دقت ورود کنند تا شبکه‌های رانت و سودجویی از میان برود و در نهایت، حمایت مؤثر از تولیدکنندگان داخلی باید در دستور کار باشد تا چرخه تولید کشور دچار وقفه نشود.
شریعتی در خاتمه سخنانش افزود: چیزی که در اینجا می‌بینیم همان فرمایش رهبری که فرمودند: «اژدهای فساد از جای دیگری سر برمی‌آورد.» این تعبیر دقیقا بیانگر همین شرایط است.
فساد و رانت معمولا از مسیرهایی شکل می‌گیرد که در ظاهر قانونی و رسمی جلوه می‌کنند.
