افزایش تعداد بستری‌ها
جهان‌صنعت– ویروس مِرس از خانواده کروناهاست که نرخ مرگ‌ومیر بالاتری دارد اما قدرت سرایت و انتقال آن به کووید نمی‌رسد. همزمان با شروع ایام حج و اعزام گسترده زائران سراسر جهان به عربستان، مقامات رسمی وزارت بهداشت عربستان نسبت به شیوع گسترده مِرس یا «سندروم تنفسی خاورمیانه» در عربستان هشدار داده‌اند. براساس اعلام مسوولان عربستانی، حداقل ۳میلیون نفر زائر از کشورهای مختلف در مراسم حج تمتع امسال شرکت می‌کنند و همزمانی شیوع گسترده ویروس مرس در عربستان با مراسم حج نگرانی‌هایی ایجاد کرده است. شیوع مرس در حالی اتفاق افتاده که سایر بیماری‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا، مننثریت باکتریایی و انواع کووید نیز در عربستان شایع هستند و بین حجاج منتشر می‌شوند. در طول ماه مارس ۲۰۲۵ (اسفند و فروردین ۱۴۰۴) حداقل ۹ نفر در این کشور به ویروس مرس مبتلا شده‌اند. از این بین ۲ نفر تا به امروز فوت شده‌اند. ۶ مورد از جدیدترین ابتلاها در میان کارکنانِ بخش درمان گزارش شده است که همگی در یک بیمارستان در شهر ریاض و از طریق تماس با یک بیمار علامت‌دار آلوده شده‌اند. ویروس مرس که از خانواده کووید است، اولین بار در سال ۲۰۱۲ در عربستان شناسایی شد و از آن سال تاکنون بیش از ۲۶۰۰ مورد ابتلا در جهان ثبت کرده که بیش از ۸۰درصد این موارد در عربستان بوده است. این ویروس در افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند به مرگ منجر شود. منشأ حیوانی این ویروس در ابتدا شترهای آلوده بودند و اکنون از انسان به انسان هم منتقل می‌شود. این ویروس مثل کرونا، قابلیت انتقال از حیوان به انسان را هم دارد. مثلا ممکن است توسط شترها یا از طریق تماس با دیگر حیوانات آلوده و مصرف گوشت یا شیر آنها مبتلا به مرس شوید. حالا این ویروس به ایران هم رسیده است.
رعایت پروتکل‌ها؛ بهترین راه پیشگیری
در همین راستا دکتر مینو محرز، متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری درباره این ویروس و احتمال ورود آن به ایران گفت: مرس از کووید خطرناک‌تر است و در موارد ابتلای شدید، مرگ‌ومیر هم می‌دهد. کلا در مقایسه با کووید، مرگ‌ومیر بالاتری دارد اما میزان سرایت و انتقال آن کمتر از کووید است و مثل کووید آلوده‌کننده نیست.
وی افزود: الان چون تازه اعزام زائران به عربستان شروع شده و حجاج هنوز برنگشته‌اند، تا به امروز خبری از شیوع مرس در ایران نیست اما اگر در عربستان زیاد شده باشد، وقتی زائران برگردند، قاعدتا در کشور زیاد می‌شود. چون این ویروس در حال حاضر هیچ واکسن یا شیوه درمان خاصی برای بیماری مرس وجود ندارد. این ویروس در سال ۲۰۱۲ که در عربستان اپیدمی شد، خیلی مرگ‌ومیر داد. حتی در میان پرسنل اما همان سال هم ایران زیاد درگیرش نشد. ویروس مرس بیشتر دستگاه تنفسی تحتانی را درگیر می‌کند؛ یعنی ریه‌ها را و علائم آن شامل تب، سرفه‌های خشک، تنگی نفس، مشکلات گوارشی مثل اسهال، نارسایی تنفسی و نارسایی اعضای بدن به خصوص کلیه‌هاست و بهترین راه پیشگیری از ابتلا به آن رعایت پروتکل‌هاست.
دکتر محرز با اشاره به اینکه مرس هم مثل کووید از راه قطرات تنفسی منتقل می‌شود، بیان کرد: مراقبت‌ها و رعایت پروتکل‌ها در پیشگیری از ابتلا به مرس خیلی تاثیر دارد و پروتکل‌هایش همان پروتکل‌های کووید هستند؛ مثل رعایت فاصله فیزیکی به اندازه یک متر، شستن مرتب دست‌ها با آب و صابون یا محلول ضدعفونی‌کننده (الکل) و استفاده از ماسک در محیط‌های شلوغ و سربسته.
اومیکرون؛ تهدیدی که همچنان پابرجاست
علیرضا ناجی، رییس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی و آزمایشگاه ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح دانشوری، در همین راستا نیز گفت: مساله خیز کرونا رخداد تازه‌ای نیست. ما در تمام این مدت، طی فواصل مختلف، شاهد این روند بودیم و حتی طی دو سال گذشته هم زیرسویه‌هایی از ویروس را شناسایی کردیم. بدیهی است وقتی جامعه به سبب رعایت پروتکل‌های بهداشتی و یا واکسیناسیون منظم ایمنی نسبی را کسب می‌کند، چرخش و فعالیت ویروس نیز به همان میزان کاهش می‌یابد ولی در وضعیتی که جوامع نسبت به کووید دیگر ایمنی اولیه را ندارند و مدت‌ها از آخرین واکسیناسیون گذشته است، بازگشت موج بیماری دور از انتظار نیست؛ همانطور که ما اکنون در دل خیز دیگری از ویروس کووید هستیم.
وی افزود: ظهور سویه اومیکرون، خیزهای طولانی‌مدت و نگران‌کننده‌ای به همراه داشت زیرا علاوه بر داشتن سرعت بالا در انتقال، ایمنی‌گریز هم بود. شمار زیادی از افراد گرفتار این خیزها شدند اما خوشبختانه مرگ‌ومیر ناشی از آن نسبت به سویه‌های دیگر پایین‌تر بود. وضعیت موجود هم به همین ترتیب است؛ سویه‌ها و زیرسویه‌های مربوط به اومیکرون در تمام دنیا می‌چرخند و افرادی که به سبب ضعف سیستم ایمنی، بیشتر در معرض خطر قرار دارند را گرفتار می‌کنند. به طور کلی ویروس کرونا از ابتدا این فرمول را در خود نهادینه کرد که با تغییر رفتار و جهش‌های ویروسی بتواند در جامعه بماند. از ایام نوروز به بعد که فعالیت کووید نسبتا افزایش یافت، وزارت بهداشت این هشدار را به مردم داد که در آینده نزدیک ممکن است با افزایش موارد روبه‌رو شویم.
ناجی در پاسخ به این پرسش که آیا در این خیز با سویه جدیدی مواجه هستیم یا نه، بیان کرد: طبق آخرین بررسی‌ها واریانت جدیدی شناسایی نشده است. در حال حاضر JN1 زیرسویه‌ای است که اغلب موارد ابتلا را تشکیل می‌دهد. سایر زیرسویه‌های اومیکرون هم در این جریان دخیل هستند که هرچند وقت یک‌بار به علت کاهش ایمنی جمعی، خیزی از بیماری را در جامعه ایجاد می‌کنند. اگر با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، عرصه را بر ویروس تنگ نکنیم، گردش بالای آن می‌تواند باعث آلودگیِ بیشتر افراد حساس شود؛ مانند سالمندان بالای ۶۵ سال، افراد دارای نقص سیستم ایمنی و یا گروهی که به بیماری‌های مزمن مبتلا هستند. پروتکل‌ها نیز شامل همان موارد سابق است؛ شستن مکرر دست‌ها، استفاده از ماسک به‌ویژه در اماکن پرازدحام یا سرپوشیده، رعایت فاصله جانبی و تقویت تهویه فضاهای عمومی. همچنین افراد به محض مشاهده علائم، موظفند خودشان را ایزوله و از سایر افراد جدا کنند تا ریسک انتقال بیماری کم شود.
چشم‌انداز آینده ویروس؛ ابتلای گسترده و مرگ‌ومیر محدود
او ادامه داد: تجربه بدی که جامعه پزشکی و کادر درمان در ایران دارد این است که ما در کووید همیشه به کنترل بحران پرداخته‌ایم؛ تعلل کرده‌ایم تا یک خیز کوچک به یک پیک طولانی تبدیل شود تا آن را جدی بگیریم. این تجربه برای همه ما گران تمام شد، هم به مردم و هم به کادر درمان فشار و خسارات سنگینی وارد کرد. علاوه بر مشکلات اقتصادی در جامعه پزشکی، ما نقصان‌هایی هم در زمینه پرسنلی داریم که این موارد نیز فشار وارده بر کادر درمان را مضاعف می‌کنند. اقداماتی که پیشتر بدان اشاره شد، در عین سادگی، از ابتلا به بیماری‌های تنفسی و انتشار ویروس‌ها جلوگیری می‌کنند. به عبارتی، رعایت پروتکل‌های بهداشتی، سپری در برابر بحران است که کمک می‌کند تجربه عذاب‌آور پیک‌های طولانی کرونا و مرگ‌ومیر دیگر تکرار نشود.
این ویروس‌شناس، پیش‌بینی کرد: در این خیز چون افراد حساس درگیر می‌شوند، طبیعتا تعداد بستری‌ها افزایش خواهد یافت ولی با توجه به رفتار ویروس، تجربیات ما و ایمنی نسبی حاکم در جامعه به احتمال خیلی خیلی قوی مرگ‌ومیر بالایی نخواهیم داشت.
ضرورت بازنگری در روند درمان
ناجی در خصوص روش‌های درمان بیماری اشاره کرد: اجرای یک برنامه واکسیناسیون مناسبِ افرادی که در خطر هستند، مانند کاری که برای آنفلوانزا می‌کنیم، موضوعی است که وزارت بهداشت باید به آن بپردازد. این اقدام هم باید با واکسن‌های ارتقا یافته صورت گیرد. مورد دیگری که جای خالی آن در نظام سلامت کشور ما احساس می‌شود، درمان‌های سرپایی کووید است که این امر با تشخیص درست و تجویز داروهای مناسب در مراحل اولیه، تا حد قابل‌توجهی ویروس را در نطفه خفه می‌کند و جلوی پیشرفت و انتشار آن را می‌گیرد. ضروری است که هم برای واکسیناسیون در افراد خاص و هم در دسترس بودن داروهای خوراکی برای کووید، فکری مناسب داشته باشیم.
بازگشت حجاج، تهدیدی برای شیوع بیماری‌های تنفسی
ما در این بازه زمانی، علاوه بر مسافرت‌های داخلی، سفر حج و بازگشت حجاج را داریم که احتمالا با توجه به ویژگی‌های مراسم حج، ناگزیر موجب ایجاد یک موج بیماری می‌شود؛ سوای موج کرونایی که خودمان در کشور با آن مواجه هستیم. علیرضا ناجی دراین‌باره بیان کرد: داشتن یک برنامه‌ریزی حساب شده و اعمال تدابیر مشخص در این زمینه، تا حد قابل‌توجهی جلوی افزایش بیماری‌های تنفسی در جامعه را می‌گیرد. وزارت بهداشت حتما در این حوزه برنامه‌هایی دارد و توجه خاصی را لحاظ خواهد کرد. همچنین لازم است نیم‌نگاهی به سایر ویروس‌ها هم داشته باشیم. طبق مطالعات اخیر، ویروس‌های در گردش فقط شامل کووید و آنفلوانزا نیست؛ ویروس‌های دیگر هم هستند که شاید از نظر درجه اهمیت و شدت بیماری مثل کووید و آنفلوانزا نباشند اما به هر حال وجود آنها قطعی است.
او توصیه کرد: افرادی که از حج برمی‌گردند خیلی باید حواس‌شان باشد که اگر علائم مشکوکی دارند، ضمن مراجعه به پزشک، دید و بازدید خانوادگی را به بعد از بهبود علائم و بیماری موکول کنند. این اقدام به کاهش گردش ویروس و انتقال آن کمک می‌کند.
