20 - 05 - 2023
اسد و زلنسکی در جده!
گروه بینالملل- محمدرضا ستاری- نشست سران اتحادیه عرب در جده عربستان در حالی آغاز به کار کرد که بشار اسد رییسجمهوری سوریه برای نخستینبار پس از ۱۱ سال در جمع سران کشورهای عربی حاضر شد. از سوی دیگر آنچه نشست امسال را با سالهای قبل متفاوتتر میسازد، خبر سفر ولودیمیر زلنسکی به جده برای حضور در جمع سران کشورهای عربی است. یعنی امسال نشست اتحادیه عرب دو مهمان ویژه دارد که هر یک با دستور کار متفاوتی به جده سفر کردهاند.
در خصوص سفر زلنسکی به جده، آنطور که خبرگزاری رویترز گزارش داده، او قرار بوده روز جمعه به جده وارد شده و پس از سخنرانی در جمع سران اتحادیه عرب با هواپیمای دولتی فرانسوی، عازم هیروشیمای ژاپن به منظور شرکت در اجلاس رهبران گروه هفت شود. در واقع زلنسکی در حالی به جده سفر میکند که هفته گذشته نیز از تور اروپایی خود یعنی سفر به کشورهایی نظیر آلمان، ایتالیا و انگلستان بازگشته و در تمامی این سفرها به دنبال جذب حمایتهای بیشتر به خصوص کمکهای تسلیحاتی از جانب کشورهای اروپایی بوده است. سفر به جده نیز از سوی زلنسکی به اعتقاد برخی از کارشناسان دو جنبه دارد. یک جنبه نمادین که در راستای دیپلماسی عمومی اوکراین در بحبوحه جنگ با روسیه پیگیری میشود و دومین جنبه آن میتواند جلب نظر رهبران کشورهای عربی به خصوص کشورهای ثروتمند حاشیه خلیج فارس به منظور دریافت کمکهای مالی و در عین حال یارکشی منطقهای از خاورمیانه باشد.
چراغ سبز اعراب به اسد
اما در خصوص سفر اسد به جده که پیش از این نیز با چراغ سبز عربستان، سوریه توانست کرسی خود در اتحادیه عرب را پس از ۱۱ سال به دست آورد، از هفتههای قبل مشخص بود که او به جده دعوت خواهد شد تا روند عادیسازی مناسبات با دمشق تکمیل شود. البته در میان کشورهای عربی به غیر از امارات و عربستان، کشورهای نظیر کویت و قطر تمایلی به حضور دوباره سوریه در اتحادیه عرب نداشتند. این کشورها به همراه ایالاتمتحده آمریکا، معتقد هستند که هر گونه عادیسازی و پذیرش دوباره سوریه باید توامان با اخذ امتیازاتی چشمگیر از بشار اسد باشد. حتی روز پنجشنبه نیز شاهد بودیم در آستانه ورود بشار اسد به جده، احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب در گفتوگو با العربیه اعلام کرد که تصمیم بازگشت سوریه به آغوش عربی به معنای از سرگیری روابط میان همه کشورهای عربی و سوریه نیست و این موضوع برای هر کشوری متناسب با رویکرد آن بستگی دارد؛ زیرا کشورهای عربی از آزادی تصمیمگیری درباره روابط با سوریه برخوردار هستند.
با این حال چنین دیدگاههایی در شرایطی مطرح میشود که به گفته برخی از ناظران بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و دعوت از بشار اسد برای شرکت در نشست سران این اتحادیه منعکسکننده یک تغییر مهم در نحوه نگرش بازیگران منطقهای به دولت سوریه است؛ امری که تقریبا در تضاد با دیدگاه کشورهای غربی در قبال سوریه و اسد قرار دارد. به گفته این ناظران درک بحران سوریه به عنوان یک بحران عربی از سوی کشورهای عرب منطقه، نشانگر این است که آنها سعی دارند اثرات بیثباتکننده بحران سوریه در منطقه را مهار کرده و از طرف دیگر نیمنگاهی نیز به کاهش نفوذ ایران در این کشور داشته باشند.
در همین رابطه طبق گزارشی که اخیرا شبکه الجزیره منتشر کرده، بازگشت دوباره سوریه به اتحادیه عرب یک پیروزی مهم برای بشار اسد است. در واقع چراغ سبز بازگشت دمشق، نشان میدهد که سوریه در حال ادغام مجدد در منطقه است. از سوی دیگر اهمیت این قضیه در آنجاست که هر چند سوریه به شدت نیازمند کمک و سرمایهگذاری برای بازسازی ویرانههای جنگ است و اتحادیه عرب نیز به خودی خود قادر به اعطای چنین کمکهایی به دمشق نیست، اما کشورهای عربی حوزه خلیج فارس که ثروتمند هستند، میتوانند نقش قابل توجهی را در این زمینه ایفا کنند.
نقطه عطف بازگشت سوریه
نقطه عطف بازگشت دوباره سوریه به عرصه دیپلماتیک جهان عرب در اوایل سال جاری میلادی و در زمانی رخ داد که عربستانسعودی برای تنشزدایی با دولت اسد اعلام آمادگی کرد. در واقع هم زلزله بهمنماه گذشته و هم توافقی که میان ایران و عربستان انجام شد، حرکت ریاض به سمت عادیسازی روابط با بشار اسد را سرعت بخشید. در این راستا همانطور که عنوان شد برخی کشورها مانند مراکش، قطر و کویت همچنان در قابل بازگشت سوریه به جهان عرب مقاومت میکردند، اما شاهد بودیم که نقش عربستان سعودی، این مخالفتها را در نهایت خنثی کرد.
علاوه بر این گفته میشود که بسیاری از دولتهای عربی، استراتژی فعلی آمریکا و دیگر قدرتهای غربی در قبال سوریه را ناپایدار میدانند؛ چرا که امروز شواهد نشان میدهد بخش عمدهای از مقامات عربی معتقدند که چنین سیاستهایی به منظور ادامه انزوای اسد، سوریه را بیشتر در مدار نفوذ روسیه و ایران قرار میدهد.
همچنین در شرایطی که دولت سوریه به حمایت مالی و مشروعیت نیاز دارد، دمشق معتقد است هر دوی اینها در نهایت میتواند از طریق بازگشایی روابط رسمی با عربستان سعودی و سایر کشورهای ثروتمند عرب حاصل شود. در همین رابطه آندریاس کریگ دانشیار دپارتمان مطالعات دفاعی کینگز کالج لندن در مصاحبه با الجزیره توضیح میدهد: اسد عملگراست و امکانات را از هر جایی میگیرد؛ فرقی هم ندارد که آن کشور ایران باشد یا روسیه یا عربستان. در واقع استراتژی او اینگونه است که هر چه به نفع دولتش باشد را گرفته و در عین حال امتیاز خاصی هم ندهد. البته این نکته نیز وجود دارد که در کوتاهمدت و به محض عادیسازی روابط پول کشورهای عربی به سوریه سرازیر نخواهد شد. چرا که تحریمهای غرب علیه سوریه به ویژه قانون سزار ایالاتمتحده، بزرگترین مانع سرمایهگذاری کشورهای خارجی در این کشور محسوب میشود. با این حال عربستان و امارات امیدوارند که از روند تحریمهای بینالمللی از سوریه کاسته شود و آنها بتوانند با سرمایهگذاری در این کشور به وزن ژئوپلیتیکی خود بیفزایند.
مانعی به نام قطر و کویت
لازم به ذکر است اصلیترین موضوع برای مخالفت قطر و کویت به منظور بازگشت سوریه به اتحادیه عرب نیز این است که آنها معتقدند دمشق اقدام خاصی نکرده که مستحق چنین بازگشتی باشد. از یک سو قطر خود را به عنوان تندروترین مخالف دولت اسد در جهان عرب معرفی کرده و کویتیها نیز بیشتر کمکهایشان معطوف به نهادسازی است تا تقویت دولتهای مستقر. از این رو هر چند که آنها در نشست وزیران خارجه اتحادیه عرب که ۱۲ روز قبل برگزار شد شرکت نکردند، اما در عین حال نیز مانع بازگشت سوریه نشدند.
در واقع به گفته کارشناسان قطریها با عقبنشینی خود از این موضوع به صورت عملگرایانه برخورد کردند. چرا که اولا نمیخواستند این قضیه در روابط آنها با سایر کشورهای عربی به خصوص عربستان تاثیر منفی باقی بگذارد و از سوی دیگر قطر با چنین ژستی خواستار تداوم ویترین خود به عنوان یک کشور میانجیگر و طرفدار حقوق بشر شده است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد