29 - 11 - 2022
از کاغذ و ممیزی و چیزهای دیگر
نمایشگاه کتاب تهران، با وجود تمام انتقادهایی که به آن وارد است مهمترین اتفاق در حوزه ادبیات و نشر ایران است. برای همین هر سال بعضی از ناشرها در انتقاد به وضعیت برگزاری آن در این نمایشگاه شرکت نمیکنند، بعضی از ناشرها از شرکت در آن محروم میشوند و خیلی از آنها با وجود همه انتقادهایی که دارند از فرصت برگزاری آن استقبال میکنند.
بیست و ششمین دوره نمایشگاه کتاب که از فردا شروع میشود، آخرین دورهای است که وزارت ارشاد فعلی آن را برگزار میکند. به همین بهانه با نویسندهها و ناشرهایی حرف زدیم تا نظر آنها را درباره کیفیت برگزاری نمایشگاه بپرسیم خیلی از آنها ناامیدانه گفتند حرفی برای گفتن ندارند چرا که اوضاع را اصلا خوب نمیدانند و بعضی از آنها شبیه یوسف علیخانی (نشر آموت) گذر ناشران از گردنه سخت سال گذشته را آزمونی بزرگ میداند که با استقامت و پایداری ناشرها سپری شد.
به فعالیت بخشخصوصی
بیعلاقه هستند
شهلا لاهیجی یکی از مهمترین ناشرهای ایران است. او که اولین ناشر زن ایرانی به حساب میآید و صاحب انتشارات روشنگران و مطالعات زنان است، چند سالی میشود که در اعتراض به شیوه برگزاری نمایشگاه در آن شرکت نمیکند. لاهیجی در گفتوگو با «جهان صنعت» درباره دلیل عدم شرکت در نمایشگاه طی دو سال اخیر توضیح میدهد: «علت عدم شرکت من در این نمایشگاه، اعتراض است. اعتراض به جوانب مختلف این برگزاری؛ از محل برگزاری آن گرفته تا نحوه مدیریت. مسوولان برگزارکننده به حرف ناشرانی که مصلی را جای مناسبی برای برگزاری نمایشگاه نمیدانند، گوش ندادند و کماکان محل برگزاری، مصلی است. این مکان برای نشستهای موقت، شبیه نماز خواندن مناسب است. نه برای اقامت ۱۰ ساعته یک گروه بزرگ، شامل مراجعهکنندهها و فروشندههای کتاب. کاغذ در فضای بسته گازی منتشر میکند که در طولانیمدت باعث بروز حساسیت در انسان میشود. آن دو سالی که ما در نمایشگاه شرکت کردیم، دو نفر از بچههای غرفه ما در اثر استشمام همین گاز، غش کردند.» لاهیجی دلایل دیگری هم برای عدم شرکت خود در نمایشگاه عنوان میکند و درباره آن توضیح میدهد: «مسوولان بعد از آنکه کتابها را تایید میکنند و مجوز میدهند (که این خودش فرآیند عجیب و غریب دیگری است)، دوباره کتابها را در طول برگزاری نمایشگاه از روی میز غرفهها جمع میکنند. چطور چنین مسالهای ممکن است؟ ضمن اینکه عدم حضور ناشرهای خوبی شبیه نشر چشمه و نشر آگاه و… نمایشگاه را از استاندارد خود دور میکند. چه کسی حق دارد ناشر را از تنها امکان دریافت نقدینگی محروم کند؟ برگزاری نمایشگاه کتاب اساسا یک کار فرهنگی است و اجرایی نیست برای همین برگزاری آن باید با اتحادیه نشر و بخش خصوصی باشد. اما ناشرها و اتحادیه آنها در فرآیند برگزاری نمایشگاه تهران هیچ دخالت و مشارکتی ندارند. در دهه ۷۰، اتحادیه ناشران سه سال نمایشگاه برگزار کرد که از بهترین دورههای برگزاری بود.» لاهیجی که چند سال به عنوان ناشر افتخاری در نمایشگاه کتاب فرانکفورت شرکت کرده است، ادامه میدهد: «آن سالها، خود ناشران ناظر برگزاری همه برنامهها بودند. فکر میکنم سالهای ۷۷-۷۶ بود.
بعد از آن ما برای سیمین دانشور بزرگداشتی برگزار کردیم که یکهزار نفر در آن شرکت کردند.
با ناشران تجمع و بحث میکردیم و ناشران در مرکز حرفها و بحثها بودند.
اتفاقی که توقع میرود همیشه بیفتد اما در حال حاضر مسوولان در نمایشگاه نشست برگزار میکنند و فقط دو ردیف اول آن پر میشود که آن دو ردیف هم مسوولان خود ارشاد هستند!»
لاهیجی در پاسخ به این سوال که مشکل از کجاست و چطور حل میشود، میگوید: «متاسفانه سیستم فعلی علاقهای به حضور و فعالیت بخش خصوصی ندارد و استقلال ناشر را نمیخواهند. درست است که من به عنوان ناشر با عدم شرکت در نمایشگاه،
۴۰ میلیون ضرر میکنم اما این بهایی است که فکر میکنم باید برای اعتراضم بپردازم.» او با اشاره به مشکلات و گرانی کاغذ، ضرر زیادی را متوجه ناشران میداند: «ما با بند کاغذ ۱۰۰ هزار تومانی باید کتاب ۲۰ هزار تومانی منتشر کنیم اما چه کسی کتاب
۲۰ هزار تومانی میخرد؟ واقعیت این است که متاسفانه ما ملت کتابخوانی نیستیم و کتاب از سبد خریدمان به راحتی حذف میشود. در کشور ما همیشه حرف این بوده که کتاب گران است اما چرا ما به راحتی برای یک پیتزا، ۱۵ هزار تومان میدهیم اما کتاب به نظرمان گران میرسد؟ من میدانم که اعتراض یکی، دو ناشر چندان موثر نیست اما این کار را انجام میدهم. البته ناشران دیگر را به این اعتراض دعوت نمیکنم. چون من حق ندارم آنها را از دریافت نقدینگی محروم کنم. این انتخاب من است که شرکت نکنم اما کسی را ترغیب به انجام این کار نمیکنم.»
شهلا لاهیجی با اشاره به اینکه آینده نشر بسیار مبهم است، توضیح میدهد: «من نمیدانم در آینده چه بر سر ناشران و صنعت نشر میآید. یعنی کاش میدانستیم اوضاع وحشتناک است و درست نمیشود، آن وقت تصمیم قاطعی میگرفتیم که جمع کنیم و برویم اما ما کارمندهایی داریم که چشم امیدشان به ماست. ما به عنوان کسانی که کار فرهنگی میکنیم باید با بقیه فرق داشته باشیم. به هر حال در این اوضاع مبهم، اگر مردم کتاب نخوانند به آنها حق میدهم اما از این مساله غصه میخورم.»
اعتراض بیفایده است
زرتشت اخوان ثالث، فرزند مهدی اخوان ثالث و مدیر انتشارات زمستان است. او در پاسخ به سوال «جهانصنعت»، ناامیدانه از وضعیت نشر حرف میزند و میگوید: «نشر زمستان در نمایشگاه شرکت میکند اما ما کتاب تازهای منتشر نکردهایم.
به هزار و یک دلیل از جمله مشکلات نشر (که بارها درباره آن حرف زدهایم)، عدم صدور مجوز برای کتابها، گرانی کاغذ و… . اما فعلا هستیم و با همان سابقه سال گذشته ادامه میدهیم تا ببینیم چه اتفاقی میافتد.»
اخوان ثالث معتقد است با تغییر دولت و آمدن وزیری دیگر در راس وزارت ارشاد، تغییری در سیاستهای برگزاری نمایشگاه ایجاد نمیشود: «این وزارت ارشاد با وزارت بعدی فرقی نمیکند. برنامهریزی کلی و اصول آنها فرقی نمیکند. ممکن است سلیقهها تغییر کنند و مثلا نقطه کوچکی از نمایشگاه را تغییر دهند اما اتفاقی در کلیت برگزاری نمیافتد.
به هر حال صحبتها و انتقادها تکراری هستند.
اگر میدانستم این پیشنهادها و انتقادها به جایی میرسد و تغییری ایجاد میکند، حرف میزدم اما متاسفانه گوش شنوایی نیست.»
امیدواری به مخاطب
یوسف علیخانی، مدیر نشر آموت امسال در غرفه ۴۶ نمایشگاه کتاب با ۱۰۷ عنوان کتاب حضور دارد.
او با وجود اینکه مشکلات حوزه نشر را تایید میکند به حضور و حمایت مخاطب امیدوار است و آن را تنها راه بقای ناشران میداند. علیخانی به «جهانصنعت» میگوید: «نمایشگاه ربطی به این دولت یا وزارتخانه ندارد. من همیشه گفتهام که ای کاش دولتها، فقط این میز را بچینند و باقی آن را به مردم و ناشران واگذار کنند.
مردم به این کاری ندارند که وزیر کیست. کتاب مخاطب ویژه کتابخوان خودش را دارد. کسانی که کتاب نمیخوانند را نمیتوان کتابخوان کرد. برای همین مخاطب کتاب همیشه ثابت است و به همین خاطر، خیال من راحت است.
من میدانم مخاطب ثابتی دارم که به هر حال سراغ غرفه من میآید.» وی درباره مشکلات نشر در یک سال اخیر توضیح میدهد: «آرزوی من این بود که همه صنفها شبیه صنف نشر، منصف بودند و به مردم فکر میکردم. شما ببینید که در یکسال اخیر، همه اجناس سه برابر شدند اما کتابی که سال گذشته ۱۰ هزار تومان بود، امسال ۱۵ هزار تومان شده است؛ یعنی نیم برابر. این به خاطر در ارتباط بودن صنف ناشران با همدیگر است و اینکه خودمان با هم تصمیم گرفتیم هوای مردم را داشته باشم. با شوکی که سال گذشته به بازار کاغذ و صنعت نشر وارد شد، دقیقا به خاطر همین ویژگی سر پا ماندیم.به نظرم ناشران از گردنهای سخت و آزمونی بزرگ گذشتهاند که اگرچه ضررهایی به آنها وارد کرد اما از بعضی جهات هم خوب شد.
شبیه اینکه ناشران وابسته از بین رفتند و ناشرانی که به مخاطب متکی بودند، باقی ماندند. همچنان که نظارت ناشران روی کتابهایی که چاپ میکنند بیشتر شد و دیگر هر نوع کتابی چاپ نمیشود و کتابی که مخاطب دوست داشته باشد و از کیفیت برخوردار باشد، به چاپ میرسد.»
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد