از چک قدیمی به صیادی؛ چرا باید دسته‌چک خود را تعویض کنیم؟
جهان صنعت، بانک مرکزی از سال ۱۴۰۰ به بعد، برای چک‌های صیادی مقررات سخت‌گیرانه‌تر و خودکار وضع کرده است.
چک های صیادی از اسناد مالی هستند که قانون گذار از سال ۱۴۰۰ در قانون جدید به آن پرداخته. ولی هنوز برخی از افراد دسته چک قدیمی خود را دارند و گاه این سوال پیش می‌آید که این دو چه فرقی دارند و آیا دسته چک قدیمی هنوز معتبر است؟
چک صیادی یعنی چه؟
عبارت صیاد به معنای صدور یکپارچه الکترونیک دسته چک است. این یعنی در حال حاضر، انواع چک‌های صیادی مشخصات ظاهری و امنیتی یکسانی دارند و از نظر ظاهری مشابه یکدیگر هستند. چک های صیادی در دو نوع کرم رنگ و بنفش صادر شده‌اند. چک‌های کرم رنگ قبل از سال ۱۴۰۰ و چک های بنفش بعد از سال ۱۴۰۰ صادر شده‌اند و از لحاظ ظاهری، اعتبار و نحوه خرج کردن تفاوت دارند.
مشخصات ظاهری چک صیادی بنفش
مشخصه اصلی هر چک صیادی معتبر ابتدا رنگ آن است. رنگ برگه دسته‌چک صیادی ترکیبی از بنفش و صورتی است و طراحی یکسانی برای تمام بانک‌ها دارد.
روی هر برگه چک، «شناسه صیاد» یا کد ۱۶ رقمی و بارکد وجود دارد که امکان ثبت و پیگیری آن در سامانه بانک مرکزی وجود دارد.
روی آن یک عبارت حک شده است: «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است.»
مشخصات گیرنده، مبلغ چک، تاریخ یا سررسید چک صیادی حتماً باید در سامانه صدور یکپارچه چک (سامانه صیاد) به ثبت برسد، در غیر این صورت نه قابل وصول و نه قابل پیگیری است.
چک صیادی کرم رنگ یا چک معمولی
چک صیادی کرم رنگ همان چک‌های قدیمی است که قبل از ۱۴۰۰ صادر شده‌اند و کرم رنگ هستند. این چک ها هم شناسه صیاد ۱۶ رقمی و بارکد وجود دارند.
فرق این چک‌ها با چک صیادی اصلی (بنفش) در این است که قابل ثبت در سیستم بانک مرکزی نیستند. طبق قانون بانک مرکزی، همه چک‌های جدید با رنگ بنفش صادر می‌شود و باید در سامانه صیاد ثبت و تایید شوند. کسانی هم که دسته چک کرم رنگ دارند، باید در اولین فرصت به بانک مراجعه کنند و دسته چک صیادی بگیرند.
چک های قدیمی
چک های قدیمی کد ۱۶ رقمی و بارکد ندارند. اگر دسته‌چک قدیمی داشته باشید و چکی صادر شود، امکان دارد بانک یا سامانه‌ها، شرایط وصول و تبادل آن را محدود کرده باشند. پذیرش و تبادل برخی چک‌های قدیمی در سامانه چکاوک متوقف شده است.
فرق استعلام چک صیادی و چک عادی
چک‌های عادی یا قدیمی چون در سامانه صیاد ثبت نشده‌اند، امکان استعلام الکترونیکی وضعیت صادرکننده وجود ندارد. استعلام در این نوع چک‌ها معمولاً از طریق بانک صادرکننده و به‌صورت حضوری یا تلفنی انجام می‌شود. بنابراین، فرآیند غیردیجیتال، زمان‌بر و محدود است.
ساده‌ترین روش استعلام وضعیت چک صیادی، مراجعه به وب‌سایت بانک مرکزی است. ابتدا وارد سایت بانک مرکزی به آدرس www.cbi.ir شوید، از منوی بالا، گزینه‌ی «نظام‌های پرداخت و زیرساخت» را انتخاب کنید. سپس روی گزینه‌ی «استعلام وضعیت اعتباری چک صیادی» کلیک کنید. شناسه ۱۶ رقمی مندرج روی چک را وارد کنید. نتیجه‌ی استعلام شامل وضعیت اعتباری صادرکننده (سفید، زرد، نارنجی، قهوه‌ای یا قرمز) نمایش داده می‌شود.
فرق قابلیت پیگیری در زمان برگشت خوردن چک صیادی با چک عادی
بر اساس قانون سابق، مجازات برگشت چک بستگی به نوع شکایت (کیفری یا حقوقی) دارنده داشت. اگر چک «برای تضمین یا بدون تاریخ» بود، قابلیت شکایت کیفری نداشت. دادگاه در صورت اثبات سوءنیت، می‌توانست تا ۲ سال حبس یا جزای نقدی معادل مبلغ چک تعیین کند و یا اعسار از پرداخت و قسط بندی انجام دهد.
اما چون ثبت سیستمی وجود نداشت، اثبات جرم و اجرای حکم دشوارتر بود و پرونده‌های جعل امضا وجود داشت.
اما در حال حاضر، به‌محض برگشت خوردن چک صیادی (کرم و بنفش رنگ) و ثبت عدم پرداخت در سامانه بانک مرکزی به‌صورت خودکار و سراسری حتی بدون شکایت کیفری دارنده چک موارد زیر اجرا می‌شوند.
- تمام حساب‌ها و کارت‌های بانکی صادرکننده در تمام بانک‌ها مسدود می‌شود.
- افتتاح حساب جدید یا دریافت تسهیلات بانکی برای او ممنوع است.
- امکان دریافت دسته‌چک جدید ندارد.
- تمامی موجودی حساب‌های بانکی او تا میزان مبلغ چک برگشتی به‌صورت سیستمی توقیف می‌شود.
این محدودیت‌ها تا زمان رفع سوءاثر (پرداخت مبلغ چک یا رضایت دارنده) باقی می‌ماند.
منبع: فرارو
