17 - 12 - 2019
ارزشگذاری دارایی بانکهای در شرف ادغام
محمد ربیعزاده*- در ادغام بانکها و موسسات مالی موضوع شناسایی و ارزشگذاری داراییهای موسسات ادغامشونده اعم از داراییهای نقدی، فیزیکی و غیرفیزیکی جایگاه ویژهای دارد و در عمل بسیاری از عدم کامیابیها و شکستها در ادغام به این موضوع مهم برمیگردد. یکی از دلایل آن این است که در سمت چپ ترازنامه، هم در حقوق صاحبان سهام و هم سپردههای مردم و سایر اقلام بدهی، طلبکارانی خارج از بانک هستند که با دقت کامل بر طلب خود نظارت میکنند و ارزش دفتری این بدهیها با ارزش واقعی که همان طلب ذینفعان خارج از بانک است یکسان است (غیر از موارد بسیار استثنا). ضمن اینکه بانک مرکزی بر حفظ حقوق سپردههای مردم و سازمان بورس بر حفظ حقوق سهامداران نظارت دارند. بنابراین شفافیت سمت چپ ترازنامه از سمت راست بسیار بیشتر است. به همین دلیل نیز انتقال سپردهها یا سایر بدهیها از بانکهای ادغامشونده به بانک ادغامپذیر با سهولت انجام میشود اما در سمت راست ترازنامه، فرآیند ادغام به این راحتی نخواهد بود و چالشهای بسیاری پیشروی مجریان ادغام است.
داراییهای بانکهای مشمول ادغام به پنج گروه تقسیم میشوند: گروه اول: داراییهای نقد، گروه دوم: داراییهای درآمدزا و سودآور، گروه سوم: داراییهای ثابت، گروه چهارم: داراییهای منجمد و سمی و گروه پنجم: داراییهای نامشهود و سایر. به جز گروه اول، ارزشگذاری سایر گروههای دارایی دارای چالشهایی خواهد بود که در ادامه به آن اشاره میشود.
داراییهای مولد و درآمدزا
این گروه از داراییها (مانند مطالبات جاری و سرمایهگذاریهای بانک) مرکز اصلی ادغام هستند و بقیه داراییها حول محور این مرکز در گردش هستند. بدیهی است برای بانک ادغامپذیر نیز این داراییها از اهمیت خاصی برخوردارند و در فرآیند ادغام، از تمامی روشهای ممکن حسابرسی، بازرسی و کنترلها برای حصول اطمینان از درآمدزا بودن این داراییها و استمرار درآمدزایی آنها بعد از انتقال استفاده میکنند.
داراییهای ثابت
داراییهای ثابت در فرآیند ادغام با توافق طرفین ادغام و بر اساس شیوهنامههایی که به تایید مراجع ذیصلاح ادغام میرسد توسط کارشناسان رسمی مورد ارزیابی قرار میگیرند و البته با روشهای مختلفی میتواند به بانک ادغامشونده منتقل شود. روش اول زمانی است که سهامداران بانک ادغامشونده بخواهند در مالکیت بانک ادغام شونده وارد شوند. در این حالت بهتر است قبل از ادغام، داراییهای ثابت تجدید ارزیابی شده (به ویژه با استفاده از مزیت معافیت مالیاتی در سالهای اخیر) و پس از تشریفات مجمع عمومی و افزایش سرمایه، داراییهای ثابت به قیمت دفتری جدید به بانک ادغامشونده منتقل شود که این روش با کمترین چالش مواجه است. اما روش دوم هنگامی است که سهامداران بانک ادغامشونده در مالکیت بانک ادغامشونده وارد نشوند (روش خرید و ارزش ویژه). هرچند در این روش هم میتوان از تجدید ارزیابی داراییها و افزایش سرمایه (که معمولا کاربرد خروج این بانکها از شمولیت ماده ۱۴۱ قانون تجارت دارد) استفاده کرد اما در برخی از تجربیات ادغام از این روش پرهیز شده و بدون اصلاح و افزایش سرمایه، مجریان ادغام مجبور به ارزیابی داراییها توسط کارشناسان رسمی دادگستری میشوند که در این فرآیند چالشهای زیادی در رسیدن به توافق بین مجریان بانکهای مبدا و مقصد ادغام به وقوع میپیوندد و تبعات مالیاتی نقلوانتقال نیز قابل پیشبینی است.
داراییهای منجمد و سمی
داراییهای منجمد و سمی، داراییهای غیرنقدشونده، غیرکاربردی و غیرمولدی هستند که در ذیل به برخی از آنها اشاره شده است:
۱- مطالبات غیرجاری که به سمت مطالبات سوختشده در حرکت هستند. توصیه میشود در نقلوانتقال این دارایی مجوز واحد نظارتی بانک مرکزی با همکاری سازمان حسابرسی اخذ شود.
۲- داراییهای ثابت دارای مشکلات حقوقی (پس از راستیآزمایی انتقال انجام شود)
۳- شرکتهای تابعه و وابسته (ابزاری و غیرابزاری): در بسیاری از موارد بانک ادغامپذیر خود مالک شرکتهای مشابه بنگاههای بانک ادغامشونده است و در عمل نیازی به بسیاری از این بنگاههای موازی یا مزاحم ندارد. قبول یا عدم قبول این شرکتها چالشی جدی بین طرفین خواهد بود. از طرفی واگذاری و فروش بسیاری از این بنگاهها توسط بانک ادغامشونده قبل از ادغام یا بانک ادغامپذیر بعد از ادغام، به دلایل مختلف امکانپذیر نیست زیرا بسیاری از این شرکتها از نقدشوندگی بسیار پایینی برخوردارند و اگر این شرکتها در بانک ادغامشونده به همین روال باقی بمانند، ضمن قفل شدن منابع، هزینههای زیادی را بر بانک تحمیل میکنند. در این ارتباط روشهای مختلفی قابل توصیه است از جمله اینکه در مرحله قبل از ادغام توقف، انحلال، فروش، ساماندهی و واگذاری به سهامداران عمده انجام شود یا اینکه بعد از ادغام، تجاریسازی و واگذاری از طریق بازار سرمایه، ادغام با سایر شرکتهای مشابه و توقف فعالیت و انحلال صورت گیرد.
داراییهای نامشهود
بر اساس استاندارد حسابداری شماره ۱۷ دارایی نامشهود، به یک دارایی قابل تشخیص غیرپولی و فاقد ماهیت عینی اطلاق میشود. در بانکها اقلام عمده داراییهای نامشهود عبارتند از سرقفلیها، نرمافزارها و حق امتیاز خدمات عمومی. بر اساس استاندارد شماره ۱۷ مرتبط با تجویز نحوه حسابداری داراییهای نامشهود، مسائل اصلی در حسابداری این داراییها شامل معیارها و زمان شناخت دارایی، تعیین مبلغ دفتری، شناخت هزینه استهلاک و تعیین سایر موارد کاهش در مبلغ دفتری آنهاست. دارایی نامشهود باید در زمان واگذاری یا هنگامی که بهطور دائمی از استفاده میافتد و هیچگونه منافع اقتصادی آتی از آن انتظار نمیرود، از ترازنامه حذف شود. همچنین شناسایی دارایی نامشهود در فرآیند ارزشگذاری آن در ادغام بسیار اهمیت دارد. بر اساس توافق طرفین ادغام داراییهای نامشهود توسط کارشناسان رسمی تجدید ارزیابی شده و پس از تایید، وفق شیوهنامه ادغام به بانک ادغامشونده منتقل میشود. نکته قابل توجه این است که در زمان ارزشگذاری اگر بر اساس ارزش منصفانه، تصمیم بر کاهش ارزش دارایی گرفته شد به دلیل ریسک بالاتر، داراییهای نامشهود در اولویت خواهند بود.
*کارشناس بانکی
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد