4 - 04 - 2024
اردکان؛ شهری در پسکوچههای تاریخ
نادر نینوایی- اردکان را باید شهر کوچه پسکوچههای تاریخی و ساباطها و مساجد قدیمی دانست. بادگیرهای متعدد این شهر از هر سو سقف آسمان را شکافتهاند و نمودی از هنر و معماری فاخر مردمان مناطق کویری ایران را به نمایش گذاشتهاند. آثار تاریخی متعدد این شهر هم داستان خودشان را دارند و بازدیدکننده را به سفری در هزارتوی تاریخ و گذشتههای دور این شهر از قرن هشتم هجری قمری تا دوران معاصر میبرند. قرارگیری زیارتگاه «چکچک» که از مهمترین زیارتگاههای زرتشتیان جهان به شمار میرود در حوالی اردکان، بر اهمیت این شهر افزوده است و با این تفاسیر سفر به اردکان فرصتی ویژه را برای دیدن آیینها و رسوم پیروان زرتشت فراهم میکند.
کاروانسرا و برج ارجنان، خانه تاریخی تقدیری و مسجد جامع اردکان پازل جاذبههای تاریخی اردکان را تکمیل کرده و این شهر را به منطقهای منحصربهفرد برای آنهایی تبدیل کرده است که دوست دارند در کوچه پسکوچههای قدیمی قدم بزنند و به درون کالبد شهری با بافت تاریخی دستنخورده گام بگذارند.
پرسهزنی در بافت تاریخی اردکان
مجموعهای از عناصر مختلف ازجمله خانههای خشتی و بادگیرهایی که گله به گله بر فراز خانهها سر برآوردهاند، بافت تاریخی اردکان را تبدیل به یکی از منحصربهفردترین بافتهای تاریخی کشور کرده است. بافت تاریخی این شهر حدود ۵۰ هکتار وسعت داشته و یکی از بزرگترین بافتهای خشتی استان یزد به شمار میرود. ۱۲ محله و دروازه، در ۴ برج حصار اردکان قرار گرفتهاند تا به گواه میراثدوستان یکی از زیباترین، منسجمترین، سالمترین و زندهترین بافتهای تاریخی ایران شکل بگیرد.
ویژگیهای خاص و منحصربهفرد شهرهای کویری را میتوان در گذر از کوچه پسکوچههای قدیمی اردکان به نظاره نشست.
مسجد جامع اردکان یکی از آثار تاریخی و مکانهای دیدنی بافت قدیمی این شهر است. قدمت این مسجد به اواخر دوره تیموریان و اوایل دوره صفویه میرسد و راوی تاریخی ۵۰۰ساله است.
در گذشته در مسجد جامع اردکان، زیراندازی وجود داشته که مربوط به سال ۱۰۱۶ قمری بوده و اکنون در موزه مردمشناسی اردکان به نمایش در آمده است. در ورودی زیبا و باارزش مسجد با صدها قطعه چوب پنجضلعی و با ظرافت مثالزدنی آذین شده است و هوش از سر رهگذران میبرد. یک در چوبی بزرگ و مزین به عبارات قرآنی کوفی و کلونهای کوچک اژدهای دوسر دهان باز، جلوه خیرهکننده مسجد قدیمی را تکمیل کرده است. یکی دیگر از جاذبههای تماشایی بافت قدیمی اردکان کوچه ضیایی است. گذرگاه مسقف قرار گرفته در این کوچه که در گذشته به آن ساباط میگفتند، فرصتی را فراهم میکرده که رهگذر دمی از آفتاب گرم کویر بیاساید. البته ذوق هنری معماران این ساباط و طراحی مدور و هنرمندانه آنها نیز زیباییهای کوچه ضیایی را دوچندان کرده است.
برخی از خانههای تاریخی اردکان نظیر خانههای انصاری، ضیایی، مجد العلما (سروری) و خانه سنائی در همین کوچه جای گرفتهاند و با گذر از این کوچه میتوان با یک تیر چند نشان زد و از چندین مکان تاریخی بازدید کرد.
زیارتگاههای زرتشتیان در اردکان
آیین زرتشت به دلیل ارتباط تنگاتنگش با گذشته و آیین و رسوم باستانی ایران، همواره طرف توجه فرهنگدوستان قرار داشته است. سفر به اردکان به سبب قرارگیری در نزدیکی یکی از بزرگترین زیارتگاههای زرتشتیان جهان، فرصتی است که از طریق آن میتوان نگاهی دقیقتر به این آیین باستانی و پیروان آن داشت.
زیارتگاه «چکچک» در کوههای میان اردکان و انجیره قرار دارد. زرتشتیان هر ساله از ۲۴ خرداد به مدت چهار روز در این زیارتگاه دور هم جمع میشوند و به نیایش و جشن و شادی میپردازند.
براساس باورهای زرتشتی، این کوه مقدس همان جایی است که یکی از شاهدختهای ساسانی به نام نیکبانو به آن پناه میبرد و از نظرها غایب میشود. بعدها او به خواب چوپانی میآید و از او میخواهد که بنای پیر سبز را در آنجا بسازد. فضای رازآلود زیارتگاه چکچک و قرارگیری آن در دل کوه و در وسط بیابان، بر جاذبههای آن افزوده است و باعث شده که گردشگران زیادی هر ساله از آن بازدید کنند.
در این زیارتگاه، اتاقها یا شبستانهایی موسوم به «خیله» برای استراحت ساخته شده است و درون یکی از اتاقها، چاهی قرار دارد که پیروان آیین زرتشت به منظور برآورده شدن حاجتها و آرزوهای خود، نخی را دور طناب چاه گره میزنند. در کنار شبستانها، یک تنور و آشپزخانه برای رفاه بازدیدکنندگان ساخته شده است تا بتوانند برای کشتن گوسفند نذری و پخت گوشت و نان از آنها استفاده کنند.
در ورودی این زیارتگاه، در فلزی طلایی و زیبایی خودنمایی میکند که نقش سرباز هخامنشی با نیزهای در دست روی آن نقش بسته است. این محل کفی از سنگ مرمر و سقفی سنگی دارد که یک چلچراغ در وسط آن آویزان است.
از دیدگاه زرتشتیان کسی که میخواهد وارد چکچک شود باید کاملا پاک باشد، کفشهایش را از پاهایش بیرون آورد و سر خود را بپوشاند.
از دیگر زیارتگاههای زرتشتیان در اردکان پیر سبز هریشت است که اهالی این شهر باور دارند یکی از کنیزهای بانوی یزدگرد ساسانی در آن ناپدید شده است. همین داستان سبب شده که این زیارتگاه بین مردم بسیار معروف شود.
این نیایشگاه هر سال در روز ۱۸ نوروز به محل تجمع زرتشتیان و انجام مراسمهایی چون جشن، پایکوبی و زیارت تبدیل میشود. زرتشتیان شریفآباد هم در نیایشگاه پیر سبز جشنی با نام جشن هیرومبا برگزار میکنند و در این جشن آتشی برپا کرده و به نیایش میپردازند. آنها تا پیش از غروب آفتاب در نیایشگاه پیر هریشت حضور دارند. این نیایشگاه در ۹۰ کیلومتری غرب یزد و ۱۵ کیلومتری اردکان در دامنههای کوهی واقع است.
در سفر به اردکان فراموش نکنید که حتما سری هم به پارک ملی سیاهکوه بزنید. این پارک گونههای جانوری و گیاهی نادری را در خود جای داده است و تنها پارک ملی استان یزد به شمار میرود که در شهرستان اردکان واقع شده است و بازدید از آن خالی از لطف نیست.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد