ارتقای بهره‌وری در صنعت مس

منیر حضوری– با توجه به طرح‌های توسعه‌ای شرکت‌های معدنی تاکید می‌شود که دیگر ادامه فعالیت با روش‌های سنتی امکان‌پذیر نیست. در واقع حرکت به سمت هوشمندسازی و بهره‌گیری از فناوری‌های هوش مصنوعی نه یک انتخاب بلکه یک الزام راهبردی برای مدیریت کارآمد زنجیره ارزش و زنجیره تامین است. موضوعی که مدت‌هاست شرکت مس بر آن تمرکز کرده و حالا بهانه‌ای برای شکل‌گیری رویداد ملی ایده‌های نوآورانه و فناورانه شده است. بر همین اساس، تاکید بر لزوم برنامه‌ریزی‌های دقیقی در حوزه هوشمندسازی است  و در همین رابطه شرکت مس تلاش دارد با اتکا به داده‌های معتبر و سیستم‌های هوشمند پیشرفته به مدیریت هوشمند دست یابد.

همزمان با روز ملی صنعت مس شنبه ۲۲آذرماه، دانشگاه ولی‌عصر(عج) رفسنجان میزبان مراسم  «رویداد ملی ایده‌های نوآورانه و فناورانه در زنجیره ارزش مس» بود. نخستین رویداد ملی ایده‌های نوآورانه و فناورانه که با هدف دستیابی به راهبرد کربن صفر، توسعه پایدار، باطله صفر و هوشمندسازی برگزار شده و  با حضور مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران، استاندار کرمان، مسوولان ملی و استانی، استادان دانشگاه و فعالان فناوری معنایی جدید به خود گرفته است. رویکردی که بخشی از سیاست شرکت ملی مس برای تقویت زیست‌بوم نوآوری، توسعه فناوری و رشد ظرفیت‌های دانش‌بنیان در صنعت مس ایران شناخته می‌شود.

در واقع تاکید می‌شود که با توجه به گستردگی فعالیت‌ها و حجم عملیات در شرایط فعلی، شرکت ملی مس نیازمند تحول در مدیریت و حکمرانی است. در این بین بدون تردید چنین  تحول حیاتی‌ای باید با تکیه بر نوآوری و فناوری محقق شود؛ از این رو، از تمامی فعالان و اندیشمندان این عرصه خواسته شده تا شرکت ملی مس را در تحقق این هدف ملی همراهی کنند. بدین ترتیب این رویداد، فرصتی برای دیدن آن ‌سوی صنعت است،  جایی که ایده‌ها، فناوری‌ها و دانش جوانان با نیازهای عملیاتی صنعت مس پیوند خورده و آینده‌ای متفاوت را نوید می‌دهد. با توجه به ضرورت ایجاد پیوند واقعی میان صنعت و شرکت‌های دانش‌بنیان،  در رویداد جدید مس که با رویکردی تازه‌ از سه ماه پیش آغاز شده، بیش از ۶۰۰ ایده در سراسر زنجیره ارزش احصا و پس از غربالگری و ارزیابی تخصصی، برای ارائه در روزهای ۲۲ و ۲۳آذر انتخاب شده‌اند؛ اتفاقی که می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری محصولات نوآورانه و ارتقای بهره‌وری در صنعت مس شود. محورهای  این رویداد نوآورانه شامل مدیریت هوشمند انرژی و محیط زیست، بهینه‌سازی فرآیند و عملیات با فناوری‌های نوین و نیز نگهداری و تعمیرات هوشمند بوده است. مدیریت هوشمند آب و پساب، تولید و توسعه محصولات جانبی، مدیریت یکپارچه باطله و پسماند با رویکرد اقتصاد چرخشی، مدیریت هوشمند ایمنی و ارتقای سلامت شغلی، هوشمندسازی زنجیره تامین، توسعه و مدیریت منابع انسانی مبتنی بر فناوری و توسعه نوآورانه صنایع پایین دستی مس، از دیگر محورهای رویداد مذکور شناخته می‌شود.  گفتنی است برای حضور در رویداد ایده‌های نوآورانه و فناورانه در زنجیره مس و نمایشگاه جانبی رویداد ملی و غنا بخشیدن به آن از تمام اندیشمندان و صاحب‌نظران فعال در صنعت مس دعوت شده است تا در دانشگاه حضرت ولی‌عصر‌(عج) شهر رفسنجان (استان کرمان) حضور به‌هم رسانند. در پایان این مراسم از صاحبان ایده‌های برتر تقدیر خواهد شد.

نوآوری و توسعه با تمرکز بر فناوری

مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران با تاکید بر ضرورت توسعه نوآوری، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی گفت: ارتقای بهره‌وری و بین‌المللی شدن صنعت مس، مستلزم نگاه فناورانه و تقویت حکمرانی در زنجیره ارزش مس است. سیدمصطفی فیض در نخستین رویداد ملی «ایده‌های نوآورانه و فناورانه در زنجیره ارزش مس» با تاکید بر اهمیت توسعه نوآوری و استفاده از فناوری‌های نوین، این رویکرد را پیش‌نیاز ارتقای جایگاه صنعت مس کشور در سطح منطقه‌ای و جهانی دانست.

وی ضمن قدردانی از مسوولان سیاسی، امنیتی و نظارتی استان و شهرستان‌ها به‌ ویژه استاندار کرمان،  اظهار کرد: استاندار پرتلاش کرمان محور وحدت در استان هستند و همواره همراه و پشتیبان شرکت ملی صنایع مس ایران بوده‌اند.

فیض از مدیران پیشین و همکاران فعلی شرکت قدردانی کرد و نقش آنها را در پیشبرد توسعه صنعت مس کشور موثر و تعیین‌کننده دانست.

مدیرعامل شرکت ملی مس ایران با اشاره به تغییر الگوی مصرف مس در جهان، به‌ ویژه در صنایع نوین گفت: در خودروهای برقی به‌ طور متوسط حدود ۸۰کیلوگرم مس مصرف می‌شود، در حالی که سرانه مصرف مس در ایران همچنان کمتر از متوسط جهانی است. بر همین اساس، لازم است با برنامه‌ریزی دقیق و آینده‌نگرانه، خود را برای افزایش تقاضا و خلق ارزش‌افزوده بیشتر در زنجیره مس آماده کنیم. فیض با تاکید بر رشد جهانی قیمت مس، این شرایط را فرصتی بی‌نظیر برای توسعه صنعتی کشور برشمرد و افزود: شرکت ملی صنایع مس ایران ۷۲‌پروژه توسعه‌ای را در قالب ۲۳‌بسته اولویت‌بندی کرده است که هدف اصلی آنها افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌های تولید و تقویت نظام حکمرانی در صنعت مس است.

وی در ادامه با اشاره به توسعه فناوری و شکل‌گیری اکوسیستم نوآوری در شرکت ملی مس تصریح کرد: هر ایده و نظری که بتواند به بهبود فرآیندها و تقویت زنجیره ارزش کمک کند، مورد استقبال قرار می‌گیرد و هدف ما ارتقای سطح فناوری و حرکت به سمت بین‌المللی شدن صنعت مس ایران است. مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران همچنین به نقش هوش مصنوعی در معادن و شرکت‌های بزرگ جهان اشاره کرد و گفت: در حال حاضر ۴۸‌درصد از معادن جهان با هوش مصنوعی ادغام شده‌اند و ۷۰درصد شرکت‌های مس قصد دارند طی پنج سال آینده از این فناوری استفاده کنند. این آمار نشان می‌دهد که باید از مزیت عقب‌ماندگی خود بهره ببریم و با یک جهش فناورانه، تولید و صنعت معدنی کشور را متحول کنیم.

فیض با تاکید بر اهمیت اقتصاد سبز و رعایت استانداردهای بین‌المللی خاطرنشان کرد: اگر صنعت مس کشور به این تحولات فناورانه و زیست‌محیطی توجه نکند، در آینده ممکن است با چالش‌های جدی در بازارهای جهانی مواجه شود.

تحول حکمرانی شرکت مس با تکیه بر نوآوری و فناوری

مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران گفت: شرکت ملی صنایع مس ایران جزو معدود شرکت‌هایی است که توانسته طی مدت کوتاهی از زمان فراخوان جذب ایده، ۶۰۰ ایده را جذب کند.  وی با بیان اینکه ایده‌ها پس از ارزیابی انتخاب شده و صاحبان ایده‌های برگزیده می‌توانند از طریق صندوق CVC طرح‌های خود را به منصه‌ظهور برسانند، گفت: این امر می‌تواند موجب ارتقای بهره‌وری، ثروت آفرینی و توسعه ظرفیت‌های شرکت ملی صنایع مس ایران شود.

فیض با اشاره به برنامه‌های شرکت ملی مس در مسیر استقرار نظام نوآوری و فناوری در صنعت کشور افزود: این هدف در تعامل موثر دانشگاه‌ها و صنعت و در ادامه حرکت در مسیر انقلاب صنعتی چهارم محقق می‌شود. او با اشاره به جایگاه شرکت ملی مس به عنوان نخستین شرکت هزارهمتی در بازار سرمایه ایران اظهار داشت: با توجه به گستردگی فعالیت‌ها و حجم عملیات، این شرکت نیازمند تحول در مدیریت و حکمرانی است. بدون تردید، این تحول باید با تکیه بر نوآوری و فناوری محقق شود؛ از این‌رو، از تمامی فعالان و اندیشمندان این عرصه درخواست داریم تا شرکت ملی مس را در تحقق این هدف ملی همراهی کنند.

وی افزود: تکمیل زنجیره ارزش صنعت مس فرصتی ارزشمند برای شرکت‌های دانش‌بنیان است و شرکت ملی مس می‌تواند در سطوح مختلف حامی و شتاب‌دهنده کسب‌وکارهای نوظهور باشد.

فرصتی برای دانش‌بنیان‌ها

در ادامه این برنامه‌، غلامرضا ملاطاهری، معاون طرح و برنامه‌ریزی راهبردی شرکت ملی صنایع مس ایران با تاکید بر نقش فرهنگ سازمانی در توسعه فناوری، حمایت از ایده‌های نوآورانه را پیش‌نیاز تحقق تحول فناورانه در زنجیره ارزش مس دانست.

ملاطاهری در نخستین رویداد ملی «ایده‌های نوآورانه و فناورانه در زنجیره ارزش مس» با تاکید بر اهمیت فرهنگ سازمانی در مسیر توسعه فناوری، اظهار کرد: تجربه کشورهای پیشرو، به‌‌ویژه کشورهای اسکاندیناوی، نشان می‌دهد هرگونه جهش فناورانه، پیش از هر چیز نیازمند تغییر نگرش و فرهنگ درون‌سازمانی است.

وی با تبریک روز ملی شرکت  مس و قدردانی از حضور مسوولان، اساتید دانشگاه، متخصصان و مهمانان ویژه، گفت: شرکت ملی صنایع مس ایران در تلاش است با طراحی و استقرار یک نظام منسجم داخلی و همچنین بهره‌گیری از تجارب موفق بین‌المللی، زمینه‌ساز یک تحول بنیادین در حوزه فناوری و نوآوری شود؛ تحولی که به خلق ایده‌های نو و حمایت هدفمند از آنها منجر خواهد شد.

معاون طرح و برنامه‌ریزی راهبردی شرکت ملی مس با اشاره به روند برگزاری این رویداد ملی افزود: این رویداد در چند مرحله طراحی شده و هدف اصلی آن، هدایت ایده‌ها از مسیر تخصصی به حوزه کسب‌وکار و در نهایت تجاری‌سازی است. در این فرآیند، از ظرفیت اساتید دانشگاه و متخصصان حوزه‌های مرتبط استفاده شده و شاخص‌ها و معیارهای متعددی برای ارزیابی ایده‌ها و محصولات در نظر گرفته شده است.

ملاطاهری با بیان اینکه استقبال قابل‌توجهی از این رویداد صورت گرفته است، تصریح کرد: در این رویداد ۱۰‌محور فناورانه مطرح شد که از مجموع ۵۹۹‌ایده و محصول دریافت شده، پس از پنج مرحله داوری تخصصی، ۱۰‌ایده و محصول برتر انتخاب شدند که تندیس خود را دریافت خواهند کرد.

وی خاطرنشان کرد: شرکت ملی صنایع مس ایران در نظر دارد این رویداد را در سال آینده نیز با رویکردی تخصصی‌تر و با تمرکز بیشتر بر تجاری‌سازی و توسعه فناوری ادامه دهد تا زنجیره ارزش مس هرچه بیشتر از دستاوردهای نوآورانه و فناورانه بهره‌مند شود.

معاون طرح و برنامه‌ریزی شرکت ملی صنایع مس ایران در حاشیه این مراسم به «جهان‌صنعت» گفت: تاکنون در کشور رویدادهای متعددی در حوزه مس برگزار شده است اما این مهم نیازمند یک تغییر رویکرد و نگرش اساسی بود. آنچه مهم است اینکه بتوان پل ارتباطی میان بخش صنعت و نوآوران و صاحبان ایده‌ها برقرار کرد.

ملاطاهری تصریح داشت: این مهم زمانی شکل می‌گیرد که شرکت‌های دانش‌بنیان و نخبگان بتوانند نیازهای واقعی بخش صنعت را شناسایی کنند. شناختی که شرط لازم برای طرح مساله و پاسخ به نیاز از سمت شرکت‌های دانش‌بنیان بوده است.

معاون طرح و برنامه‌ریزی شرکت ملی صنایع مس ایران  تاکید کرد: در این رویداد با رویکردی که از سه ماه قبل در دستور کار قرار داده‌ایم، توانسته‌‌ایم بالغ بر ۶۰۰ ایده را در کل زنجیره ارزش احصا کنیم  که در نوع خود یک رکورد بسیار بالایی محسوب می‌شود.

او ادامه داد: این ایده‌ها در سه سطح غربالگری، ارزیابی فنی و کسب‌وکار مورد ارزیابی قرار گرفته و پالایش شده‌اند. حالا در دو روز ۲۲ و ۲۳ آذر پروژه‌های برتر ارائه می‌شوند تا بتوانند در مرکز نوآوری به مرحله بلوغ  برسند.

ملاطاهری تاکید کرد: امیدوارم بتوانیم با برگزاری این رویداد در زنجیره ارزش مس به محصولات جدید و نوآوری‌های جدید در جهت توسعه بهره‌وری دست‌یابیم.

صنعت مس در مسیر فناوری

وحید اسلامیان، رییس انجمن مس ایران، در نخستین رویداد ملی «ایده‌های نوآورانه و فناورانه در زنجیره ارزش مس» با تاکید بر ضرورت ایجاد ارزش‌افزوده در صنعت مس، گفت: اگر قرار است از این ماده معدنی گرانبها به‌درستی استفاده شود، باید نگاه جدی‌تری به توسعه صنایع میانی و پایین‌دستی و بهره‌گیری از ظرفیت دانشگاه‌ها، اساتید و دانشجویان داشته باشیم؛ حوزه‌ای که متاسفانه سال‌هاست مغفول مانده است.

وی با اشاره به وضعیت مصرف مس در کشور افزود: در حال حاضر ۳۲۰‌هزارتن کاتد مس تولید می‌شود که بخش عمده آن مصرف داخلی به ‌صورت میانی انجام می‌شود و سهم صنایع پایین‌دستی در این میان بسیار ناچیز است. این در حالی است که کشورهایی مانند چین، هند و آمریکا با تمرکز بر توسعه فناوری و همکاری نظام‌مند با دانشگاه‌ها، ارزش‌افزوده بالایی در زنجیره مس ایجاد کرده‌اند.

اسلامیان با دعوت از جامعه دانشگاهی برای همکاری نزدیک با انجمن مس تصریح کرد: انجمن مس با فعالیت حدود ۱۰ تا ۱۲کمیته تخصصی، آمادگی دارد همکاری مستمری با اساتید، دانشگاه‌ها و فعالان صنعت مس داشته باشد تا چالش‌های این صنعت به ‌صورت مشترک برطرف شود. رییس انجمن مس، کمبود سرمایه‌گذاری، نوسانات شدید قیمت‌های جهانی، چالش‌های زیرساختی و محدودیت‌های انرژی را از مهم‌ترین موانع پیش‌روی صنعت مس برشمرد و در عین حال خاطرنشان کرد: فرصت‌های قابل‌توجهی نیز در زنجیره ارزش مس وجود دارد؛ از جمله رشد تقاضای جهانی در مسیر انقلاب سبز. مس یکی از فلزاتی است که کمترین میزان کربن را در فرآیند تولید دارد و می‌تواند نقشی کلیدی در توسعه پایدار سال‌های آینده ایفا کند.

وی توسعه خوشه‌های صنعتی، هم‌افزایی در چارچوب اقتصاد چرخشی و ارتقای بازیافت مس را از دیگر اولویت‌ها دانست و گفت: در حالی که نرخ بازیافت مس در جهان به حدود ۸۵‌درصد می‌رسد، موجب صرفه‌جویی قابل‌توجه در انرژی، آب و منابع می‌شود، این ظرفیت در کشور هنوز به‌ طور کامل فعال نشده است. نوآوری در حوزه بازیافت می‌تواند یکی از کلیدهای اصلی تحول صنعت مس باشد.

اسلامیان بر حمایت از سرمایه‌گذاری در صنایع میانی و پایین‌دستی، توسعه فناوری و انتقال دانش از دانشگاه به صنعت، ایجاد پلتفرم‌های همکاری برای تولید محصولات نهایی، ارتقای استانداردهای کیفی و زیست‌محیطی و تدوین نقشه راه یکپارچه زنجیره ارزش مس تاکید کرد و افزود: نقش دولت در حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و تسهیل همکاری آنها با زنجیره ارزش مس بسیار تعیین‌کننده است.

رییس انجمن مس با اشاره به وابستگی کشور به واردات برخی محصولات فناورانه از جمله سلول‌های انرژی خورشیدی و الکتروموتورهای پرقدرت، اظهار داشت: متاسفانه بخش قابل‌توجهی از مس کشور به ‌صورت مواد اولیه یا نیمه‌خام صادر می‌شود. در حالی که با تکمیل زنجیره تامین و ایجاد ارزش‌افزوده، می‌توان محصولات نهایی رقابت‌پذیر تولید و صادر کرد.

وی با قدردانی از اساتید، پژوهشگران و فعالان حاضر در این رویداد، خواستار همکاری جدی‌تر دانشگاه‌ها با انجمن مس شد و تاکید کرد: تقویت زنجیره ارزش، به‌ ویژه در حوزه فناوری و صنایع پایین‌دستی، می‌تواند جایگاه صنعت مس کشور را به‌ طور معناداری ارتقا دهد.

محمدرضا بهرامن، نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران نیز اظهار داشت: باید خود را تابع جهان کنیم و مس هم یکی از مواردی است که می‌تواند سرنوشت و اقتصاد معدنی را تعیین کند. باید استراتژی امروز را تغییر دهیم زیرا زمانی گاز و برق اضافه داشتیم و روند تولید فولاد ۵۵‌میلیون تنی را هدف قرار داده بودیم اما الان باید تغییر موضع دهیم.

او با بیان اینکه شرکت ملی مس در استفاده از نوآوری پیشران است، به برنامه هفتم توسعه اشاره  کرد و گفت: یکی از الزامات ۵۵‌میلیارد دلار سرمایه‌گذاری بود اما این مهم صورت نگرفت چراکه غیر از آن نمی‌توان به رشد ۱۳‌درصدی دست یافت.

نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران با اشاره به توسعه صنعت مس در عربستان و کنگو و… گفت: سیاست‌های ما باید برپایه برنامه‌های راهبردی آنها نیز تعریف شود. همراه مس چندین ماده معدنی مهم است از جمله کبالت، امروز دنیا به دنبال ارزش‌افزوده است. جنگی که امروز در دنیا شاهدیم جنگ موادمعدنی است. ما باید روش‌ها را تغییر داده و به آمایش سرزمینی توجه کنیم.

۴مزیت صنعت مس در ایران

‌بابک نگاهداری، رییس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در نخستین رویداد ملی ایده‌های نوآورانه و فناورانه در زنجیره ارزش مس ضمن تبریک روز ملی مس عنوان کرد: فلز مس از منظر بین‌المللی در حال ارزش یافتن است.

وی در ادامه عنوان کرد: فناوری مبتنی بر تحول دیجیتال مصرف مس را به‌ صورت روزافزون افزایش داده‌ است. طی دو دهه اخیر نیز مصرف مس به صورت قابل‌توجهی افزایش یافته است و این مصرف تا دو دهه آینده نیز روند روبه رشدی خواهد داشت.

نگهداری در ادامه با اشاره به مزیت‌های داخلی در زمینه مس عنوان کرد: در کشور چهار مزیت داریم، نخستین مزیت ما ذخایر خدادادی در زمینه مس است که در رتبه دهم جهانی قرار داریم. مزیت دوم ما برخورداری از دانش و طراحی واحد‌های فناوری مس است. ما در حال حاضر به ظرفیت ۳۰۰‌هزار تن کاتد مس رسیده‌ایم. مزیت سوم ما این است که برخلاف صنعت فولاد، صنعت مس در یک شرکت‌- شرکت ملی صنایع مس ایران‌- متمرکز شده است. مزیت چهارم این است که با وجود ناترازی انرژی در کشور، برخلاف سایر صنایع صنعت مس به انرژی بالایی نیاز ندارد.

رییس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در ادامه با تاکید بر این موضوع که گام‌های اولیه توسعه مس در ایران برداشته شده است، ادامه داد: در آستانه گام دوم برای توسعه مس قرار داریم که این گام باید در راستای ارتقای فناوری و نوآوری باشد. ما باید سند استراتژی توسعه صنعت مس را در کشور تدوین کنیم. علاوه بر رشد کمی باید به دنبال توسعه کیفی نیز در این صنعت باشیم. تا پایان برنامه هفتم توسعه بر تولید ۸۰۰‌هزار تن کاتد مس تدوین شده است. در کنار آن باید به واسطه صنایع پیشران ارتقای مصرف مس را در برنامه خود قرار بدهیم و به سمت تولیدات با ارزش‌افزوده بالاتر پیش برویم. نگاهداری در ادامه تاکید کرد: در زمینه صادرات نیز باید به سمت صادرات محصولات فناورانه گام برداریم.

وی با تاکید بر این موضوع که در راستای ارتقای کیفیت مهم‌ترین سرمایه هر شرکتی نیروی انسانی است، افزود: باید از هوش نیروی انسانی بهره جست. در دنیا سه سطح از هوش تعریف شده که شامل هوش شناختی، هوش هیجانی یا اجتماعی در راستای تعاملات و هوش شرافتی است که یک شرکت باید از تمام این هوش‌ها بهره بگیرد. شرکت ملی صنایع مس ایران نیز باید از هوش شرافتی بهره بگیرد و در راستای جانشین‌پروری گام بردارد.

وی  خاطرنشان کرد: آخرین توصیه من این است که باید از نگاه جزیره‌ای دست کشید و با نگاه ملی صنعت مس را در کشور توسعه داد.