اجلاس شرم‌الشیخ و احتیاط ایران
احمد شیرزاد، تحلیلگر سیاست خارجی
در پی دعوت ایالات‌متحده از ایران برای حضور در اجلاس شرم‌الشیخ در مصر، بحث درباره حضور یا عدم حضور ایران در این نشست در محافل سیاسی و رسانه‌ای کشور مطرح شده و پس از آنکه دعوت آمریکا برای حضور ایران در این نشست از سوی دولت رد شد، واکنش‌های متفاوتی را در میان تحلیلگران برانگیخت. دو دیدگاه اصلی در این زمینه وجود داشت؛ نخست گروهی از کارشناسان معتقد بودند که حضور ایران در این اجلاس می‌توانست فرصتی باشد تا کشور نقش فعال خود را در منطقه نشان دهد و از این طریق موقعیت خود را به‌عنوان بازیگری مهم و تاثیرگذار که نمی‌توان آن را نادیده گرفت، تثبیت کند. این گروه حضور در چنین جمعی را نشانه اعتمادبه‌نفس و تعامل‌گرایی ایران می‌دانستند.
در مقابل، دیدگاه دوم که نظر دولت به آنان نزدیک بود و براساس تحلیل آنها تصمیم‌گیری شد، بر این باور بودند که اداره‌کنندگان این نشست آمریکایی‌ها هستند و فضای مدیریتی این جلسه در اختیار آنهاست در نتیجه معلوم نیست که ایران تا چه اندازه می‌تواند دیدگاه‌های خود را در آن چارچوب بیان کند. باید توجه کرد آمریکا کشوری است که در ماه‌های اخیر به کشور ما تجاوز کرده و نقاطی از ایران را مورد حمله هوایی قرار داده بنابراین حضور در نشستی که در مورد فلسطین و صلح در غزه بوده و یک‌سوی آن ایالات‌متحده است که تفاوت چندانی با رژیم صهیونیستی ندارد، ممکن است ما را در موقعیت‌های پیش‌بینی‌نشده و کنترل‌نشده قرار دهد.
به عقیده من اجابت پیشنهاد آمریکا برای شرکت در این نشست با سرعت زیاد و نسنجیده دور از احتیاط بود و اگر قرار باشد با کشورهای مختلف جهان در چارچوب‌هایی ازجمله فرآیند بازسازی غزه همکاری داشته باشیم، نیاز به اخذ تصمیمات عجولانه نیست و فرصت‌های دیگری در آینده برای ایران وجود دارد.
نقدهای بسیاری در روزهای گذشته علیه دستگاه دیپلماسی برای عدم حضور در نشست به‌دلیل تجاوزات اخیر وارد شد و دلایل مطرح شده را راضی‌کننده ندانستند اما به نظر من این دلیل کافی است. نکته مهم آن است که مدیریت اجلاس و فضای تصمیم‌گیری در آن تا چه اندازه برای ایران قابل اعتماد و متوازن است.
در نشست‌هایی مانند سازمان همکاری شانگهای یا گروه بریکس، ایران به‌عنوان عضو رسمی حضور دارد و می‌تواند برمبنای منافع خود نقش ایفا کند و در تصمیم‌گیری‌‌ها تاثیرگذار باشد اما این فرض که در این اجلاس حاضر می‌شویم و در صورتی که جهت‌گیری کلی باب طبع ما نبود، جلسه را ترک می‌کنیم، تفکر درستی نیست زیرا در این شرایط ترک نشست از نظر دیپلماتیک وجهه خوبی ندارد و حضور در جایی که مطابق خواست ما عمل نمی‌شود نیز سخت است. شرکت در اجلاسی که ابتکار و کنترل آن در دست کشوری است که خصومت خود را آشکارا نشان داده، به معنای پذیرش بازی در زمینی بوده که قواعدش از پیش تعیین شده است.
در مجموع به نظر می‌رسد تصمیم دولت برای عدم مشارکت در اجلاس شرم‌الشیخ، تصمیمی سنجیده و منطبق بر مصالح دیپلماتیک کشور بوده است. هرچند این اجلاس می‌توانست صحنه‌ای برای نمایش حضور ایران باشد اما شتاب‌زدگی در پذیرش دعوت آمریکا نیز شاید ما را در موقعیتی قرار می‌داد که کنترل آن دشوار باشد. احتیاط در سیاست خارجی به‌ویژه در شرایط حساس منطقه‌ای گاه بهترین راهبرد است.
