ابهام در سطر سود
جهان صنعت – شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در نخستین ماه سال ۱۴۰۴ رشد ۱/۱درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل ثبت کرده است. این افزایش، نخستین نشانه مثبت پس از روند نزولی‌ای است که از نیمه دوم سال ۱۴۰۱ آغاز شده بود. با این حال، رشد سه‌ماهه منتهی به فروردین همچنان منفی ۹/۰درصد است که نشان می‌دهد بهبود اخیر ممکن است شکننده باشد. بررسی عملکرد صنایع مختلف حکایت از آن دارد که شرکت‌های بزرگ سهم بیشتری در این رشد داشته‌اند، در حالی که شرکت‌های کوچک و متوسط با رشد منفی مواجه شده‌اند. صنایعی مانند خودروسازی با رشد ۹درصدی و محصولات غذایی با عملکردی مثبت در صدر قرار دارند اما فلزات اساسی و محصولات شیمیایی همچنان با کاهش تولید دست‌وپنجه نرم می‌کنند. از سوی دیگر، تورم بخش صنعت به ۳۸درصد رسیده که افزایشی چشمگیر نسبت به اسفندماه دارد و همچنین صنایع کانی‌های غیرفلزی و شیمیایی با تورم بیش از ۵۰درصد، بیشترین تأثیر را از این افزایش پذیرفته‌اند. همزمان، کاهش موجودی انبار در اکثر صنایع، نشان‌دهنده محدودیت‌های عرضه مانند کمبود انرژی است و بر کاهش تقاضا دلالت ندارد. صادرات صنعتی نیز در فروردین رشد محسوسی نداشته، اما برخی صنایع مانند محصولات شیمیایی و کانی‌های غیرفلزی افزایش صادرات را تجربه کرده‌اند. به نظر می‌رسد بهبود پایدار در تولید صنعتی نیازمند رفع موانع ساختاری، حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط و ثبات در تراز انرژی باشد.
از شاخص تولید ماهانه چه خبر؟
تولید واحدهای صنعتی در اصل درآمد و سودآوری شرکت‌های فعال در این حوزه را نشان می‌دهد. به طور عمده در تحلیل‌های بنیادی روی میزان فروش شرکت‌ها تمرکز می‌شود چرا که تصویری آنی و دور از پیچیدگی‌های ساختاری را برای بررسی وضعیت شرکت‌ها پیش روی سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد. با این حال بررسی حقله اتصال فروش به تولیدات شرکت و بررسی میزان، روند و جهت تولیدات شرکت نیز می‌توانند بینش بهتر و تصویری کامل‌تر و بزرگ‌تر از مسیر حرکت شرکت در سودآوری ارائه کند. شرکت‌های فعال در بازار سرمایه حدود ۴۲درصد از ارزش محصول کارگاه‌های صنعتی بزرگ کشور را در اختیار دارند. یعنی تولیدات شرکت‌های بورسی در بخش صنعت عمدتا در کارگاه‌هایی با بیش از ۱۰۰کارکن صورت می‌گیرد که این میزان مقدار قابل توجهی است . براساس آمارهای منتشر شده روند نزولی بخش صنعت که در نیمه‌دوم سال۱۴۰۱ شروع شده بود در ابتدای سال ۱۴۰۲ نیز ادامه‌دار بوده است. برای مثال مقدار شاخص تولیدات صنعتی که از ۳درصد در آذرماه ۱۴۰۰ به منفی ۵درصد در اسفند همان سال رسیده بود، باز هم مقادیر مثبت و قابل‌توجهی تقریبا ۲۰درصدی را در تیرماه ۱۴۰۱ به ثبت رساند که عملکردی قابل توجه است اما این روند پایدار نبود و با فرازوفرود‌هایی بسیار همراه شد. رشد تولید شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در تابستان ۱۴۰۳ نیز وارد فاز منفی شد و در نهایت در منفی ۵/۱درصد متوقف شد. با این حال این روند نزولی ادامه‌دار شد تا در فصل زمستان عملکرد بدتری را از روند تولیدات صنعتی شرکت‌های بورسی به نمایش بگذارد. در زمستان سال ۱۴۰۳ این مقدار به منفی۲/۳درصد رسید اما خوشبختانه این روند نزولی پس از ماه‌ها سقوط، بالاخره به مدار صعود وارد شد و با آغاز سال جدید در فروردین‌ماه ۱۴۰۴ به ۱/۱درصد رسید که پیشرفت خوبی است اما باید دید این عملکرد در ماه‌های آتی به کجا می‌رسد و تا کجا می‌توان به آن امیدوار بود. نگاهی عمیق‌تر به این شاخص و سهم صنایع مختلف بورسی در آن، نشان می‌دهد که صنایع غذایی با ۳/۱۹درصد، صنعت محصولات فلزی با ۱/۱۶درصد و صنعت خودروسازی با ۹درصد بهترین رشد را در میزان تولیدات صنعتی خود نسبت به سایر صنایع رقیب تجربه کرده‌اند. از طرفی صنایعی مانند صنایع شیمیایی به‌دلیل مشکلات ساختاری مانند ناترازی انرژی عملکردی نزولی در میزان افزایش تولیدات خود داشته‌اند. همچنین سنگین‌ترین افت نیز نصیب صنعت دستگاه‌های برقی با کاهش ۹/۱۸درصدی بوده است.
در انبار شرکت‌های بورسی چه می‌گذرد؟
بررسی روند تغییرات موجودی انبار شرکت‌ها می‌تواند تصویر گسترده‌تری از چگونگی سازوکار آنها به نمایش بگذارد که در کنار بررسی روند تغییرات شاخص تولید صنعتی مکمل خوبی برای دستیابی به تصویری جامع و دقیق است چراکه موجودی انبار در کشاکش میان عرضه و تقاضا تغییر می‌کند و اقبال و عدم اقبال نسبت به محصولات شرکت را به تصویر می‌کشد. معمولا هر زمان که محدودیت تقاضا و ظرفیت مازاد تولید در بخش عرضه وجود دارد، روند رشد تولید و تغییرات موجودی انبار خلاف یکدیگر خواهند بود که یعنی رشد تولید ریشه در تغییر تقاضا دارد.
براساس آمارها صنعت فلزات اساسی با منفی۶/۷ درصد در فروردین‌ماه سال جاری با کاهش موجودی انبار همراه بوده و پس از آن نیز صنایع غذایی با منفی ۹/۶درصد، که اگر با میزان رشد تولیدات صنعتی آنها مقایسه شود، از افزایش بیشتر در تقاضای محصولات این صنایع نسبت به دیگر صنایع حکایت دارد. در دیگر صنایع منتخب مورد بررسی نیز اختلاف‌های بعضا فاحشی را شاهد هستیم. برای مثال در صنعت دارویی با رشد موجوی انبار ۶/۵درصدی و در صنعت خودرویی نیز با افزایش ۵/۲درصدی در موجودی انبار مواجه هستیم اما برآیند کلی از افت یک ساله منفی۸/۱درصدی در فروردین‌ماه سال جاری نسب به سال ۱۴۰۳ را نشان می‌دهد. همچنین، بررسی آمار کاهش موجودی انبار در سه ماه منتهی به فروردین‌ماه ۱۴۰۴ به میزان منفی۶/۴درصد را در میزان کل تغییرات موجودی انبار نشان می‌دهد.
عملکرد صادراتی زیر ذره‌بین
یکی از متغیرهایی که می‌تواند در تقاضای محصولات صنایع به طور کلی و به خصوص شرکت‌های بورسی اثر گذار باشد، میزان صادرات این شرکت‌هاست.
از آن جایی که شرکت‌ها باید اطلاعات با اهمیت خود را برای استفاده تحلیلگران و معامله‌گران افشا کنند و میزان و قیمت فروش محصولات توسط آنها برای نشان دادن عملکرد آنها نیز در همین راستا افشا می‌شود، می‌توان میزان صادرات و رشد واقعی آن توسط این شرکت‌ها را شاهد بود. براساس آمارها افزایش محسوسی در میزان رشد واقعی صادرات شرکت‌های بورسی مشاهده نمی‌شود اما رشد سه ماه منتهی به فروردین‌ماه سال جاری حدود ۹/۱درصد گزارش شده است . با این حال در فروردین‌ماه، صنایع فلزات اساسی و فرآورده‌های نفتی رشد منفی واقعی در صادارت را تجربه کرده‌اند و صنایع محصولات شیمیایی و کانی‌های غیرفلزی در این دوره شاهد رشد افزایش ارزش واقعی صادرات خود بوده‌اند. براساس آمارها، رشد واقعی فروش صادراتی گروه محصولات شیمیایی در فروردین‌ماه به منفی ۶/۱۶درصد و برای صنعت فرآورده‌های نفتی به منفی ۵/۳۲درصد رسیده است و برای دیگر صنایع مانند فلزات صنعتی این عدد ۴۰درصد و برای صنعت کانی‌های غیر فلزی نیز عدد ۷/۲۰درصد گزارش شده است.
وضعیت سودآوری صنایع
برای تداوم تولید و پایداری رشد صنایع، داشتن حاشیه سود لازمه یک حقیقت غیر قابل انکار است . اطلاعات مربوط به سود و زیان شرکت‌های بورسی در ۹ ماهه ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که از میان ۵۰۰ شرکت بورسی ۷۹شرکت در گزارش‌های صورت مالی خود زیان‌ده بوده‌اند که در این میان به تعداد شرکت‌های زیان‌ده نسبت به دوره قبلی ۴۰شرکت دیگر نیز پیوسته‌اند.
در نتیجه شرکت‌های بیشتری در این ۹ماه وارد زیان‌دهی شده‌اند و در صورت‌های مالی بیشتر صنایع با اهمیت، زیان‌دهی افزایش یافته است اما این افزایش زیان‌دهی، با رشد منفی ۵/۶درصدی در سود اسمی کل شرکت همراه بوده که بر افت سودآوری در سال گذشته گواهی می‌دهد. براساس آمارها در ۱۲ماهه ۱۴۰۲ در مجموع از ۵۶۷ شرکت، ۳۷شرکت زیان‌ده بوده‌اند که نسبت به سال مالی قبلی خود کمتر بوده است. یعنی در سال مالی ۱۴۰۱، ۴۱ شرکت زیان‌ده بوده‌اند. رشد سود اسمی نیز طی دوره مذکور ۸/۹درصد بوده که در مقایسه با تورم در دوره مذکور، می‌توان گفت که ارزش واقعی سود‌های شرکت‌های بورسی کاهشی چشمگیر داشته است. براساس آمارها، از میان تعداد کل شرکت‌ها در ۹ ماهه سال ۱۴۰۳ صنعت خودرو سازی با رشد سود اسمی ۱/۱۳درصد و صنعت محصولات غذایی با ۴/۱درصد عملکر بهتری را در مقیاس سود اسمی نشان می‌دهد در حالی که در دیگر صنایع، مانند فرآورده‌های نفتی رشد سود اسمی روندی معکوس و نزولی را ثبت کرده است و محصولات دارویی نیز در پی همین روند با افت در رشد سود اسمی به میزان ۳/۱۶درصد مواجه شده‌اند.
