21 - 12 - 2016
آیین شب یلدا در گوشه و کنار ایران زمین
مردم ایران در شهرها و روستاهای مختلف با توجه به فرهنگ، آداب و رسوم ویژه خود شب یلدا را
جشن میگیرند.
لرستان
اقوام ایرانزمین در شب یلدا هرکدام آیین و رسوم خاص خود را دارند و استان لرستان نیز به عنوان یکی از خاستگاههای لُر و لکزبانان ایران هم رسوم خودشان را دارند. آیین شب یلدا در این استان به «شُو چله» شهرت دارد. فرج علیپور، نوازنده کمانچه درباره آیینهای مخصوص شب یلدا در لرستان میگوید: «آیین شب یلدا در لرستان حال و هوای خاص خودش را دارد هرچند در حال حاضر کمی کمرنگتر از گذشته شده است. مثلا در شب چله که در لرستان به آن شوچله هم میگویند، جوانترهای محله به گروههای دو یا چهارنفره تقسیم شده و به پشت بام خانهها میروند و از مسیر دودکش بخاریهای خاموش خانههای قدیمی یا جلوی پنجرهها، شال میفرستند و با خواندن ترانههای مخصوص این شب تقاضای آجیل و تنقلات میکنند و صاحبخانه مقداری از مواد خوراکی آن شب را به پر شال میبندد و با تکان دادن شال اشاره میکند که بالا بکشند. این آیین در حال حاضر و باتوجه به چند طبقه شدن ساختمانها دیگر مثل قدیم اجرا نمیشود.» او ادامه میدهد: «افراد خانوادهها به همراه بزرگان خانوادهها دور هم جمع میشوند، به گرفتن فال و به متلگویی یا همان تعریف داستان و خاطره میپردازند. آنها برای این شب مانند دیگر شهرهای ایران انواع تنقلات و میوه، خربزه و هندوانه تهیه میکنند. آجیل مخصوصی هم هست که با گندم برشتهشده درست میشود.» این هنرمند که در شبهای آینده کنسرتی هم با اجرای مراسم آیینی شب یلدای لرستانیها دارد، ادامه داد: «برای زنده نگه داشتن موسیقی مخصوص این شب برنامهای خواهیم داشت، البته بیشتر شبیه دورهمی خواهد بود و هدف، حفظ آیینهایمان است. امکانات سالن اجازه اجرای همه رسوم را نمیدهد ولی تا جایی که توانمان باشد تلاش میکنیم این آیینها را اجرا کنیم.»
خراسان
خراسانیها معتقدند شب چله، باید از میوههایی که دارای خواص ویژهای هستند بخورند تا سال آینده خواص آنها در بدن باقی بماند. این میوهها شامل گلابی، انار، زیتون سبز، خربزه و هندوانه است که در میان میوهها، هندوانه از میوههای اصلی است که باید در شب چله خورده شود چراکه میگویند هندوانه «گرمیت مغز» و «سوزندگی جگر» را دفع میکند. همچنین معتقدند هرکس در شب چله هندوانه بخورد جگرش لک برنمیدارد. البته بعد از خوردن هندوانه، رسم بر این است که پوست هندوانه را به پشت بام همسایه میاندازند تا اگر استطاعت خرید این میوه را ندارد پوست آن را بتراشد و بخورد و این عمل تا بام همسایه هفتم ادامه دارد. از مراسم دیگر این شب فرستادن خوانچه میوه است که از طرف داماد و برای خانواده عروس فرستاده میشود. این خوانچه، پر از میوه با هدایای مناسب از قبیل قواره پارچه، دستبند یا گردنبند برای عروس است. در این خوانچه باید لااقل هفت رنگ میوه (انار، انگور، پرتقال، سیب، گلابی، هندوانه و…) وجود داشته باشد.
شیراز
اکثر خانوادهها در شیراز همانند شهرهای دیگر ایران، این شب را به شبزندهداری میپردازند، آنها از دوستان و آشنایان خود دعوت میکنند و برای پذیرایی مهمانان سفرهای میگسترند که بیشباهت به سفره هفتسین نوروز نیست. در این سفره آینه، قاب عکس حضرت علی(ع)، دولاله و چند شمع روشن، اسفند و انواع تنقلات شامل نخودچی، کشمش، حلوای ارده و آجیل مشکلگشا، رنگینک، اردهشیره، خرما، انجیر، به همراه چند شاخه گل قرار میگیرد. غذای ویژه شیرازیها در این شب هویجپلو به همراه کشمش، مغز گردو و رب است. در این شب، همه افراد خانواده تا دیروقت به شوخی، گفتوگو، خاطرهگویی و مشاعره میپردازند و گرفتن فال حافظ بهخصوص در این شب رواج فراوان دارد.
مازندران
دو روز مانده به شب چله، در نقاط مختلف مازندران مردم به تهیه مقدمات این شب میپردازند و بعد از غروب آفتاب، آن شب را جمع شده و دور کرسی مینشینند و سالمندان حاضر در مجلس در تعریف از سردی زمستان و دورههای یخبندان گذشته، به بیان داستانها و افسانهها میپردازند. آنها بعد از صرف شام و چای، روی کرسی، سفرهای پهن میکنند که در آن سفره، خوراکیهایی از قبیل: پرتقال، نخود برشته، کشمش، بادام شیرین، نارنگی، سیب، لیموترش، خربزه و هندوانه که شاه میوه این مجلس است، به اضافه انواع تنقلات و شیرینیهای محلی وجود دارد.
افراد خانوادهها به شوخی، بذلهگویی و گفت و شنود و تفال به دیوان حافظ میپردازند. در پایان جشن، هر نفر با چشمهای بسته تعدادی گردو برداشته و هنگام خواب زیر تشک خود گذاشته و صبح گردوها را میشکند اگر مغز آن سفید و خوب بود، نیتش برآورده میشود. همچنین در این شب برای دخترانی که نامزد دارند، از طرف داماد «خرجی» میفرستند. داماد در این خوانچه، تمام چیزهایی را که برای شب چله لازم است به اضافه ماهی و مرغ قرار میدهد و بعد از غروب آفتاب به خانه همسر آینده خود میفرستد. مردم مازندران معتقدند اگر در این شب ننه سرما گریه کند، هوا بارانی میشود و اگر پنبههای توی لحاف را بریزد بیرون برف و اگر گردنبند خود را پاره کند تگرگ میبارد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد