آینده روشن معادن سیاه!
احسان کشاورز- در سال‌های اخیر صنعت زغال‌سنگ ایران در سکوتی نسبی اما با پویایی درونی، جایگاه خود را در زنجیره تامین انرژی و تولید فولاد تثبیت کرده است. اگرچه زغال‌سنگ در جهان امروز با چالش‌های زیست‌محیطی و تحولات تکنولوژیکی مواجه است اما همچنان نقشی مهم و گاه بی‌بدیل در صنایع فولادی و نیروگاهی ایفا می‌کند. در ایران پیوند زغال‌سنگ با صنعت فولاد، به‌ویژه از طریق کوره‌های بلند، موجب شده تا این ماده معدنی، جایگاهی راهبردی در سیاستگذاری‌های صنعتی پیدا کند. تمرکز ذخایر زغال‌سنگ کشور در نواحی طبس، کرمان و البرز همراه با فعالیت شرکت‌های بزرگ بورسی در این مناطق، چشم‌اندازی از تداوم تولید و ظرفیت‌های قابل اتکا را پیش‌روی بازار سرمایه قرار داده است. با وجود سهم اندک ایران از ذخایر جهانی، وابستگی داخلی به کنسانتره کک‌شو و رشد نسبی زیرساخت‌های فرآوری، مسیر توسعه صنعت زغال‌سنگ را هموارتر کرده است. این صنعت اگرچه تحت‌تاثیر متغیرهای کلان اقتصادی قرار دارد اما در صورت ثبات شرایط می‌تواند همچنان یکی از بازیگران موثر در بازار مواد اولیه فولاد باقی بماند. گزارشی که در ادامه می‌آید، تصویری دقیق‌تر از موقعیت فعلی و احتمالات تولید و سود و زیان شرکت‌های بورسی در این صنعت را ارائه می‌دهد.
چهره بورسی زغال‌سنگ
صنعت زغال‌سنگ ایران طی سال‌های اخیر، با توسعه زیرساخت‌های فرآوری، تمرکز بر تولید کنسانتره کک‌شو و افزایش تقاضای داخلی در حوزه فولاد، جایگاه ویژه‌ای در بازار سرمایه به خود اختصاص داده است. در این میان، پنج شرکت فعال بورسی به عنوان بازیگران اصلی این صنعت شناخته می‌شوند که هر یک با ویژگی‌های مالی، جغرافیایی و محصولی متفاوت، سهم قابل‌توجهی از بازار را در اختیار دارند.شرکت زغال‌سنگ پروده طبس با نماد «کزغال» بزرگ‌ترین بازیگر این صنعت محسوب می‌شود. این شرکت که تامین‌کننده اصلی کنسانتره مورد نیاز ذوب‌آهن اصفهان است، در سال۱۴۰۴ برآورد سودی معادل ۵۲۶ریال به ازای هر سهم دارد. با ارزش بازار حدود ۵/۶همت و شناوری ۸۲درصد، نماد کزغال با نسبت E/P آینده‌نگر ۳/۸از موقعیت با ثباتی برخوردار است. سهامدار عمده آن، سرمایه‌گذاری صدر تامین است. شرکت فرآوری زغال‌سنگ پروده طبس با نماد «کپرور» نیز سود هر سهم سال ۱۴۰۴ را ۲۰۰۶ ریال برآورد کرده و برنامه تقسیم سود ۷۰درصدی دارد. ارزش بازار این شرکت حدود ۶/۱همت بوده و با E/P معادل ۶/۴ یکی از ارزان‌ترین نمادهای این گروه محسوب می‌شود. کپرور نیز تحت مالکیت تکادو قرار دارد. زغال‌سنگ نگین طبس با نماد «کطبس»، از دیگر بازیگران مهم است که با بیش از دو دهه فعالیت، سهمی در حدود ۹درصد از تولید ملی را برعهده دارد. سود پیش‌بینی‌شده آن ۱۰۶۶ریال و درصد تقسیم سود ۶۰درصد برآورد شده است. این شرکت در حال حاضر ارزشی بالغ بر ۲/۱همت دارد و سهامدار اصلی آن تکادو است.شرکت صنعتی و معدنی شمال‌شرق شاهرود با نماد «کشرق»، در حوزه تولید کنسانتره کک‌شو فعال بوده و سود سال آینده آن ۷۳۸ریال پیش‌بینی شده است. با تقسیم سود تنها ۱۰درصد و نسبت E/P معادل۱۴۱، بازار نگاه متفاوتی به این نماد دارد. سهامدار اصلی آن توسعه معادن روی ایران است. در نهایت شرکت کانی کربن طبس با نماد «کربن» که در حوزه زغال‌سنگ حرارتی فعال است، جدیدترین بازیگر این گروه است. با سود ۳۰۰۰ریالی و تقسیم سود ۹۰درصدی، این شرکت خصوصی با تمرکز بر فناوری نوین در طبس فعالیت می‌کند و سهامدار عمده آن باما است.
روند تولید در زغال‌سنگ
بررسی عملکرد آینده شرکت‌های فعال در صنعت زغال‌سنگ، وابسته به مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی کلان است که نوسانات آنها می‌تواند نقش موثری در چشم‌انداز فروش، سود و تولید این صنعت ایفا کند. برای مثال نگاهی به روند نرخ تورم در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که این شاخص از ۶/۳۴درصد در سال ۱۳۹۹ به ۴۰درصد در سال۱۴۰۱ و ۴۹درصد در سال۱۴۰۲ رسیده و براساس ثبات نسبی شرایط فعلی، براساس شرایط فعلی می‌توان انتظار داشت که شاید نرخ تورم در سال۱۴۰۴ در حدود ۴۰درصد و در سال ۱۴۰۵ حدود ۳۳ درصد تثبیت شود. از سوی دیگر، نرخ دلار توافقی که در سال۱۳۹۹ حدود ۲۱هزار تومان بوده، در سال‌های بعد با رشد مستمر به ۲۷هزار تومان ۱۴۰۱ و ۳۸هزار تومان ۱۴۰۲ رسیده و در سال گذشته نیز در محدوده ۵۲هزار تومان قرار گرفت. در صورت حفظ شرایط فعلی و ثبات ارزی، انتظار می‌رود نرخ دلار توافقی در سال۱۴۰۴ به حدود ۷۵هزار تومان و در سال۱۴۰۵ به بیش از ۱۰۰هزار تومان نزدیک شود، همچنین قیمت شمش فولاد خوزستان که مبنای قیمت‌گذاری زغال‌سنگ است، در سال‌های اخیر بین ۴۰۰ تا ۶۰۰دلار به ازای هر تن نوسان داشته و در سال جاری ۴۱۹دلار ثبت شده است. با فرض ثبات یا رشد ملایم، این شاخص همچنان می‌تواند عامل تعیین‌کننده‌ای در سودآوری بخش بالادستی فولاد باشد. افزایش هزینه‌های عملیاتی نیز مولفه‌ای مهم است. براساس روند مهم‌ترین هزینه‌های مترتب بر تولید این شرکت‌ها می‌توان انتظار داشت که نرخ رشد دستمزد برای سال۱۴۰۴ و با افت‌وخیزی تقریبا مشابه حدود ۳۰درصد را ثبت کند و رشد هزینه انرژی نیز حدودا به ۴۰درصد برسد.
این وضعیت می‌تواند بهای تمام‌شده شرکت‌های زغال‌سنگی را به‌ویژه در بخش فرآوری تحت‌تاثیر قرار دهد. در این چارچوب، داده‌های عملکرد تولید شرکت‌های زغال‌سنگ در سال‌های گذشته نیز چشم‌انداز روشنی از ظرفیت بالفعل صنعت ارائه می‌دهد. کزغال در سال‌های اخیر حدود ۴۰۰هزار تن کنسانتره تولید کرده که انتظار می‌رود این عدد برای سال‌های۱۴۰۴ و ۱۴۰۵ در همین سطح حفظ شود. از کپرور نیز می‌توان انتظار داشت که با حفظ سطح تولیدی تقریبا ۲۶۵هزار تن کنسانتره کک‌شو همانند سال‌های گذشته خود در دو سال آینده نیز عملکردی با ثبات را دنبال کند. کطبس یکی از تامین‌کنندگان مهم در این زنجیره است که روند تولیدات سنوات گذشته آن حاکی از تداوم تولید آن در محدوده با تولیدی نزدیک به ۲۷۰هزار تن است رقمی که شرکت براختی توانسته در دوره‌های قبلی خود به دست آورد و احتمالا نیز به‌دست در امسال و سال آتی نیز به دست آورد. در بخش زغال‌سنگ حرارتی، کربن سهم قابل‌توجهی دارد و تولید سالانه ۱۵۰هزار تن زغال حرارتی، ۲۰ تن کنسانتره و ۴۰هزار تن زغال کم‌عیار برای آن برآورد شده است.
کشرق نیز با تولیدی به طور متوسط ۴۶هزار تن زغال باکیفیت و ۲۰هزار تن زغال درجه‌یک در موقعیت باثباتی از منظر میزان تولیدات قرار دارد که به‌نظر می‌رسد این روند در طول امسال و سال بعدی نیز حفظ شود. در مجموع در صورتی که ثبات نسبی در متغیرهای کلان اقتصادی ادامه یابد، صنعت زغال‌سنگ ایران می‌تواند مسیر تولید را با اتکا به ظرفیت‌های موجود حفظ کرده و از طریق بهبود فرآوری و سیاستگذاری دقیق‌تر موقعیت خود را در زنجیره تامین فولاد تقویت کند.
عملکرد احتمالی زغال‌سنگی‌ها
با فرض تداوم وضعیت کنونی و حفظ ظرفیت تولیدی شرکت‌ها و در صورتی که ساختار هزینه‌ای آنها نیز همچون سال‌های گذشته روندی منسجم و باثبات داشته باشد، می‌توان تصویری تقریبی و محتاط از عملکرد مالی این شرکت‌ها در سال‌جاری و سال آینده ترسیم کرد؛ تصویری که هرچند قطعی نیست اما به دور از واقعیت نیز نخواهد بود. کزغال در صورت حفظ سطح تولید و فروش قبلی ممکن است در سال۱۴۰۵ فروشی در حدود ۲/۵هزار میلیارد تومان ثبت کند. در این حالت بهای تمام‌شده آن در محدوده ۰۲/۴هزار میلیارد تومان قرار می‌گیرد و سود ناخالصی نزدیک به ۱/۱هزار میلیارد تومان خواهد بود. سود عملیاتی نیز در همین محدوده قرار دارد و سود خالص به حدود ۲۴/۱هزار میلیارد تومان خواهد بود.کپرور به عنوان یکی از تولیدکنندگان بزرگ کنسانتره، با فروش ۳۵/۳هزار میلیارد تومان و بهای تمام‌شده ۷۷/۲هزار میلیارد تومان، احتمالا سود ناخالصی معادل ۵۸۵میلیارد تومان به ثبت خواهد رساند.
سود خالص این شرکت در همین چارچوب می‌تواند به ۴۴۷ میلیارد تومان برسد. کطبس نیز با فروش ۱۵/۱هزار میلیارد تومان و بهای تمام‌شده ۶۶۵میلیارد تومان، سود عملیاتی ۴۱۹ میلیارد تومان و سود خالص ۳۲۸میلیارد تومان ایجاد خواهد کرد. تداوم این ساختار به پایداری هزینه‌ها و شرایط فعلی وابسته خواهد بود. در همین حال کربن که در حوزه زغال حرارتی فعال است، با فروش ۰۲/۱هزار میلیارد تومان و بهای تمام‌شده ۵۹۸ میلیارد تومان، سود ناخالص ۴۲۵میلیارد تومان و سود خالص ۴۱۷میلیارد تومان به ثبت می‌رساند.کشرق نیز در میان شرکت‌های کوچک‌تر، فروشی حدود ۳هزار میلیارد تومان خواهد داشت که با در نظر گرفتن هزینه‌ها، سود خالص آن در حدود ۱۱میلیارد تومان برآورد می‌شود. ارقام یادشده صرفا در شرایط ثبات نسبی اقتصادی و ادامه روند جاری عملیاتی قابل ارزیابی هستند و ممکن است در صورت بروز تحولات اقتصادی یا تغییر در سیاستگذاری‌ها دستخوش تغییر شوند.
