آن سوی توافق گازی آذربایجان و سوریه
جهان صنعت– توافق گازی اخیر بین آذربایجان و سوریه، در کنار تحولات ژئوپلیتیکی و تغییرات در کریدورهای انرژی منطقه، می‌تواند تاثیرات قابل توجهی بر بازار انرژی ایران بگذارد؛ تغییراتی که به تعبیر یک مدیر پیشین گاز ایران، می‌تواند کریدورهای انرژی در خاورمیانه را تغییر دهد.
آنطور که رضا نوشادی، درباره توافق گازی آذربایجان و سوریه به ایلنا گفته است با توجه به ظرفیت‌های تولید گاز آذربایجان و نیازهای انرژی سوریه، ممکن است پس از سال ۲۰۲۷ گاز آذربایجان از طریق ترکیه به سوریه ارسال شود. این در حالی است که اجرای چنین پروژه‌ای به دلیل مشکلات فنی، زیرساختی و ژئوپلیتیکی با چالش‌های فراوانی مواجه است.
او به وضعیت پیچیده سوریه و رقابت‌های منطقه‌ای میان ترکیه و رژیم صهیونیستی اشاره کرد و تاکید می‌کند که در حال حاضر، سوریه به عرصه‌ای برای منازعات سیاسی و نظامی تبدیل شده است که می‌تواند بر پروژه‌های انتقال انرژی تاثیرگذار باشد.
کریدورها و گسل‌های اقتصادی به خصوص در خاورمیانه که ژئوپلیتیک بسیار پیچیده و در‌هم‌تنیده‌ای دارد، همیشه دستخوش تغییر و تحول است، حتی در یک کشور هم سلایق مختلف سیاسی وجود دارد که گاهی مانند حماس، حزب‌الله و تحریرالشام مبتنی بر اسلحه هستند و حمایت‌های خارجی هم وجود دارد، در هر حال مرتب زورآزمایی‌ها می‌شود و کریدورها و گسل‌های جدید هم به لحاظ انرژی و هم اقتصادی که در حال شکل‌گیری و تغییر است. آذربایجان در حال حاضر سالانه ۴۸میلیارد مترمکعب گاز تولید می‌کند که نیمی از آن برای مصرف داخلی و نیمی دیگر به اروپا و ترکیه صادر می‌شود. این کشور قصد دارد تولید گاز خود را تا سال ۲۰۲۷ به ۶۰میلیارد مترمکعب افزایش دهد و در این راستا به تامین نیمی از نیاز گازی اتحادیه اروپا هدف‌گذاری کرده است. با این حال، چالش‌هایی نظیر تحریم‌ها، رقابت‌های سیاسی و ناترازی زیرساخت‌ها، همچنان مانع از تحقق این اهداف می‌شوند. نوشادی توضیح می‌دهد که اگرچه در حال حاضر سوریه ظرفیت دریافت گاز از آذربایجان را ندارد اما این کشور از طریق ترکیه می‌تواند گاز مورد نیاز خود را پس از سال۲۰۲۷ تامین کند. به گفته او، اجرای این پروژه به زیرساخت‌های پیچیده‌ای مانند خطوط لوله و ایستگاه‌های تقویت فشار نیاز دارد که در حال حاضر وجود ندارند. وی تاکید کرد که برای احداث این زیرساخت‌ها، حداقل سه تا پنج سال زمان نیاز است و پروژه‌های اینچنینی به دلیل پیچیدگی‌های فنی و سیاسی باید با دقت برنامه‌ریزی شوند.
کریدورهای انرژی و رقابت‌های منطقه‌ای
نوشادی در ادامه به تحولات و پیچیدگی‌های کریدورهای انرژی در خاورمیانه اشاره کرد و گفت: «منطقه خاورمیانه با ژئوپلیتیک بسیار پیچیده‌ای روبه‌رو بوده که همواره در حال تغییر است.» او به پروژه‌های متوقف‌شده‌ای چون ترانس کاسپین پایپ‌لاین و خط لوله تاپی اشاره کرد و گفت که کریدورهای انرژی این منطقه به دلیل چالش‌های سیاسی و اقتصادی به سختی به مرحله اجرایی می‌رسند.
مدیرعامل پیشین شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در ادامه با اشاره به تغییر و تحولات در معادلات کریدورهای انرژی گفت: کریدورهای انتقال انرژی در منطقه خاورمیانه بسیار لغزان بوده و کمتر به اجرا رفته است، نمونه آن ترانس کاسپین پایپ‌لاین است که قرار بود ترکمنستان از عرض خزر گاز را به آذربایجان برساند اما نزدیک دو دهه است که متوقف مانده، یا خط لوله تاپی که بنا بود از ترکمنستان تا افغانستان، پاکستان و هند کشیده شود اما سه دهه است که اجرا نشده، حتی قرار بود یک کریدور از قطر به سوریه و اروپا برود که به حدی معطل ماند که قطر کلا به سمت توسعه ال‌ان‌جی رفت و خط لوله به فراموشی سپرده شد.
او با اشاره به کریدور زنگزور خاطرنشان کرد: کریدور زنگزور هم به عنوان کریدور سیاسی- اقتصادی است و فقط بحث انرژی مطرح نیست، رگه‌هایی از امپراطوری عثمانی را باید در کریدور زنگزور جست‌وجو کنیم که ترکیه به عنوان نماینده آن به دنبال احیای امپراطوری با محوریت اقتصاد، در شمال عراق، منطقه کردنشین سوریه و آذربایجان فعال است، در کشور ما علایق تجزیه‌طلبانه جدی نیست اما سوابقی دارد، به طوری که از زمان افشاریه به بعد مرتب حضور عثمانی را در منطقه دیده‌ایم اگرچه هیچ زمانی مستعره عثمانی و اروپا نبوده‌ایم به هر روی نقشه‌های منطقه و کریدورها دائم در حال تغییر هستند و صاحبان منافع مختلف براساس خواست‌هایی که دارند با هم زورآزمایی می‌کنند و طرح‌هایی را جلو می‌برند. وی با بیان اینکه کریدور زنگزور را جزو پروژه‌های تقویت‌کننده ایده انتقال انرژی باید دانست، افزود: ترک‌ها از ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۸ از اقلیم سوریه به جز ادلب حذف شدند ولی در پوشش سیاسی حکومت سوریه را با یک چاشنی کوچک نظامی بدون مقاومت ارتش تغییر دادند، همین تغییرات مرتبا کریدورها و گسل‌های اقتصادی را تغییر می‌دهند که با ذات پروژه‌های انتقال گاز که نیازمند ثبات است منافات دارد.
ایران اسیر غول مصرف
مدیرعامل پیشین شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران، با اشاره به وضعیت بحرانی مصرف انرژی در ایران بیان داشت: «مصرف گاز ایران نسبت به سال ۸۹، ۵/۲برابر شده و این در حالی است که جمعیت کشور نه دو برابر شده و نه رشد اقتصادی توجیه‌گر چنین مصرفی است.» وی تاکید کرد که ایران به دلیل «ناترازی مصرف» نمی‌تواند به طور کامل تعهدات خود را در زمینه صادرات گاز به کشورهای دیگر مانند ترکیه و عراق انجام دهد.
نوشادی می‌گوید: «ما در حال حاضر گازی برای عرضه به بازار جهانی نداریم و در شرایط فعلی نمی‌توانیم نقشی در بازار بین‌المللی ایفا کنیم.» او بر لزوم اصلاحات داخلی در زمینه مصرف انرژی و بهینه‌سازی تولید تاکید کرد تا ایران بتواند ظرفیت صادرات گاز را در آینده داشته باشد.
وی ادامه داد: ما نسبت به خودمان و دهه ۹۰میلادی بدمصرف‌تر شده‌ایم اما مصرف انرژی را در واحد جی‌دی‌پی کاهش نداده‌ایم، امکان تولید تجهیزات بهینه در کشور وجود دارد اما این کار را نمی‌کنیم لذا تا زمانی که داخل کشور ناترازی داریم حتی قراردادهای کنونی صادرات را هم نمی‌توانیم به طور کامل پاسخ دهیم بنابراین هر کشوری که وارد فاز اجرای پروژه صادرات گاز می‌شود اثری روی بازار ما ندارد زیرا در بازار بین‌الملل گاز حضور نداریم و تنها محدود به عراق و ترکیه هستیم.
نوشادی با اشاره به مشکلات در مصرف انرژی و نیاز به اصلاحات اساسی در این حوزه گفت: «تا زمانی که در زمینه مصرف انرژی تغییرات بنیادین ایجاد نشود، ایران نمی‌تواند وارد بازار جهانی گاز شود و پروژه‌های صادراتی در این زمینه برای کشور تاثیری نخواهند داشت.» او افزود که به دلیل مشکلات داخلی، ایران در حال حاضر توان رقابت با کشورهای دیگر در صادرات گاز را ندارد.
منبع: ایلنا
