آشتی مصلحتی
محمدرضا ستاری- در حالی که از مدت‌ها قبل تمامی نگاه‌ها به دیدار میان ترامپ و شی‌جین‌پینگ دوخته شده بود پس از انجام این ملاقات مهم بسیاری از تحلیلگران غربی معتقدند توافق صورت‌گرفته میان دو نفر فعلا روی کاغذ معتبر بوده و هنوز شکلی رسمی و الزام‌آور به‌خود نگرفته است.
این مذاکرات که در شهر بوسان کره‌جنوبی برگزار شد خروجی قابل‌توجهی نیز داشت به‌طوری‌که ترامپ در این دیدار از تهدید دو هفته پیش خود برای افزایش ۱۰۰درصدی تعرفه‌ها عقب‌نشینی کرد و به‌جای آن میانگین تعرفه‌ها را از ۵۷درصد به ۴۷درصد کاهش داد. در مقابل پکن موافقت کرده باردیگر خرید سویا از ایالات‌متحده را از سر گرفته و به مدت یک‌سال از اعمال محدودیت‌های جدید برعناصر خاکی کمیاب خودداری کند. در حالی که ترامپ دیدارش با رهبر چین را بسیار عالی توصیف کرده و مدعی شد که قرار است پکن از ایالات‌متحده نفت و انرژی وارد کند، گفته می‌شود که دو طرف درخصوص ادامه اقدامات تلافی‌جویانه در زمینه تعرفه‌های بندری که می‌تواند حمل‌ونقل دریایی جهانی را مختل کند، صرف‌نظر کردند. علاوه‌براین بنا‌به‌گفته ترامپ موضوع تایوان در این دیدار مطرح نیز نشده است.
توافق مبهم
در همین رابطه طی گزارشی که مجله فارن‌پالسی به‌تازگی منتشر کرده، جزئیات این توافق هنوز مبهم و قابل تغییر است. ترامپ مدعی شده که چین موافقت کرده تجهیزات کشاورزی و گاز و نفت آلاسکا را نیز خریداری کند اما بیانیه‌های طرف چینی بسیار محتاطانه‌تر بودند. به همین دلیل اگر این توافق را با توافق تجاری فاز یک در ژانویه۲۰۲۰ مقایسه کنیم تفاوت آشکار می‌شود. آن توافقنامه شامل مفاد نسبتا مشخصی با درخواست‌ها، سازوکارها و جدول زمانی اجرای دقیق بود که حاصل ماه‌ها مذاکره فشرده به‌شمار می‌رفت و البته بیشتر بندهای آن به‌واسطه شیوع همه‌گیری هرگز به مرحله اجرا نرسید.
به گفته برخی تحلیلگران اگرچه دو طرف از ماه می در سوییس در حال گفت‌وگو بودند عصبانیت ترامپ بر سر عناصر خاکی کمیاب که در آن چین را به رفتار بسیار خصمانه متهم کرده بود تنها سه‌هفته پیش رخ داد. در نتیجه توافق کنونی بیشتر متکی بر وعده‌های کلی بوده تا تعهدات مشخص. بسیاری از این وعده‌ها نیز درباره موضوعات تکراری مانند فنتانیل است؛ حوزه‌ای که چین در یک‌دهه گذشته اقداماتی برای مهار صادرات مواد اولیه آن انجام داده اما شکایت‌های واشنگتن همچنان ادامه دارد.
معمای اختلافات فناوری
در چنین شرایطی گفته می‌شود که در واشنگتن تندروهای ضدچینی فعلا موفق شدند ترامپ را از صدور مجوز صادرات تراشه پیشرفته B30A ساخت شرکت انویدیا به چین بازدارند. درواقع رقابت در حوزه هوش مصنوعی از معدود عرصه‌هایی است که چین هنوز به فناوری آمریکایی نیاز دارد نه برعکس. لذا جنسن هوانگ، مدیرعامل انویدیا در حال رایزنی با ترامپ برای وضع قوانین نرم‌تر بوده و احتمال صادرات این تراشه هنوز به‌طور کامل منتفی نشده است.
یکی از مواردی که تقریبا دقیق بوده توافق تازه میان دو کشور مربوط به بحث واردات سویا از سوی چین است. براساس اظهارات اسکات‌بسنت، وزیرخزانه‌داری آمریکا چین وعده داده طی چندماه آینده ۱۲میلیون‌تُن سویا از آمریکا خریداری کند و در سه‌سال آینده نیز هرسال ۲۵میلیون تُن دیگر از آمریکا واردات داشته باشد؛ امری که ارقام آن تقریبا مشابه دو سال گذشته است و طبق ادعای وزیر خزانه‌داری آمریکا تهدید علیه کشاورزان بزرگ سویا در ایالات‌متحده را برطرف می‌کند.
با این حال برخی از کارشناسان معتقدند که این خوش‌بینی بیش از حد به نظر می‌رسد زیرا مطابق با توافق صورت‌گرفته پکن نشان داده فشار بر بازار سویا می‌تواند بهعنوان ابزاری سیاسی برای اعمال نفوذ بر واشنگتن استفاده شود. در واقع چین به‌خوبی می‌داند که تامین‌کنندگان مشتاقی در آمریکای جنوبی دارد که آماده هستند محصولات خود را با قیمت پایین‌تر از کشاورزان آمریکایی عرضه کنند.
در نتیجه می‌توان گفت نگاه خوش‌بینانه به نخستین دیدار ترامپ و شی پس از شش‌سال این است که اکنون با برگزاری این نشست مسیر برای گفت‌وگوهای طولانی و دشوار هموار شده که شاید به یک‌توافق رسمی و پایدار منتهی شود زیرا این رویکرد با خواسته‌‌های ترامپ مانند ایفای‌نقش یک‌سیاستمدار جهانی و قابل تمجید بدون توجه چندان به جزئیات همخوانی دارد. اگر دقت کنیم، می‌بینیم که ژاپنی‌ها و کره‌ای‌ها در دیدارهای اخیرشان با ترامپ این رویکرد را به‌خوبی درک کرده بودند. با این حال همین مساله نشان می‌دهد که توازن قدرت میان واشنگتن و پکن بیش از گذشته به سود چین تغییر کرده زیرا بهعنوان نمونه ترامپ در پایان دیدار از شی تمجید کرده، به جلسه نمره۱۲از۱۰ داده و آن را «افتخاری‌بزرگ» خواند اما در مقابل لحن مقامات چینی بسیار خنثی‌تر و محتاطانه بود.
بنابراین از دیدگاه بدبینانه مبهم‌بودن این توافق همانطور که پیشتر نیز گفته شد به این دلیل بوده که دوام آن تنها تا زمانی‌است که حادثه‌ای خشم ترامپ را برانگیخته نکرده یا یکی از نقاط تنش فراوان میان دو کشور به برخوردی تازه منجر نشود. در واقع این توافق را باید بیشتر به یک آتش‌بس موقت در جنگی طولانی تشبیه کرد تا یک توافق صلح؛ آتش‌بسی که در هر لحظه ممکن است فروبپاشد.
برخی از تحلیلگران معتقدند اکنون ایالات‌متحده بیش از چین به حسن‌نیت پکن به‌‌خصوص در زمینه عناصر خاکی کمیاب که چین در استخراج و فرآوری آنها انحصار دارد وابسته است. آن هم در شرایطی که تنها ابزار واقعی ترامپ افزایش یا کاهش تعرفه‌هاست که البته تولیدکنندگان چینی توانستند بازارهای جایگزین دیگری یافته و وابستگی خود را به آمریکا کاهش دهند.
بنابراین می‌توان گفت ایالات‌متحده فاقد ظرفیت دولتی لازم برای رفع وابستگی‌های ساختاری خود به چین است زیرا تنها در یک نمونه عناصر خاکی کمیاب که بیش از یک دهه بوده که بهعنوان نقطه‌ضعف آمریکایی‌ها شناخته می‌شوند باوجود گفت‌وگوهای مکرر در واشنگتن تغییر چندانی در زمینه حل‌وفصل اختلافات و خودکفایی رخ نداده است.
