19 - 09 - 2021
آسیبشناسی نفایس ملی
مهر- مرکز پژوهشهای مجلس با بررسی آسیبشناسی جایگاه نفایس ملی و منحصربهفرد در نظام قانونگذاری پیشنهاد کرد کمیتهای برای تشخیص نفایس تشکیل شود.
معاونت مطالعات مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارشی به آسیبشناسی جایگاه نفایس ملی و منحصربهفرد در نظام قانونگذاری پرداخت. در این گزارش آمده است طبق اصل ۸۳ قانون اساسی بناها و اموال دولتی که از نفایس ملی باشد قابل انتقال به غیر نیست مگر با تصویب مجلس. آن هم در صورتی که از نفایس منحصربهفرد نباشد. این اصل در واقع در واکنش به نقلوانتقالات بیقاعده اشیای نفیس و با ارزش کشور در دوران رژیم سابق به سایر کشورها طرح شد. هر چند این جابهجایی اموال در هر گوشه دنیا نمایشی از فرهنگ و هنر ایران اسلامی است اما خروج بیقاعده و بیاصول شکلی از به یغما رفتن و سوداگری اموال عمومی است. بنابراین طرح شدن چنین اصلی در قانون اساسی میزان اهمیت و لزوم توجه به میراث فرهنگی را متذکر میشود.
نکته مبهمی که در سالهای اخیر خود را نشان داده عدم تعریف دقیق نفیسه ملی و نفیسه منحصربهفرد است. بررسی گفتوگوها و موضوعات مطرحشده از سوی تصویبکنندگان قانون اساسی راهگشاست اما از قوانین و مقررات عادی انتظار میرود به شفافیت و کاربردی شدن مبانی مدنظر قانون اساسی بیفزاید. متاسفانه در هیچ قانون بالادستی و عادی تعاریف، مولفهها و معیارهای شناسایی نفیسه ملی تشریح نشده و مساله مذکور بدون چارچوب نظری و مبتنی بر نظر کارشناسی که غیرقابل تغییر است، تبیین شده است. تشکیل کمیتههای مختلف در سازمان و وزارتخانه مرتبط با میراث فرهنگی در دهههای اخیر و تصمیمات و اظهارنظرهای ثبتشده از مدیران و کارشناسان این حیطه اسنادی است که تعیینکننده یک شکاف قانونی هستند. از سوی دیگر این اصل از قانون اساسی در مورد اموال دولتی صحبت کرده اما به نظر در مورد بخش دیگری از نفایس ملی که در اختیار افراد یا سازمانهای غیردولتی هستند ضوابط دیگری باید حاکم باشد که در این اصل مورد اشاره واقع نشده است. در حالی که این دسته از نفایس ملی از حیث ارزش تاریخی، فرهنگی و ملی به گونهای هستند که باید قانونگذاری مناسبی در مورد حفظ آنها انجام شود.
در این گزارش با استفاده از مستندات مذاکرات اصل ۸۳ قانون اساسی نظرات کارشناسان و قوانین مربوطه بررسی شده است. با بررسی نظر نمایندگان مجلس مشخص است که نفیسه ملی باید دارای جلوه برجستهای از فرهنگ باشد و تکیه صرف به تاریخ اثر، منحصر بودن یا ساختوسازه اثر کفایت نمیکند. بنابراین نفایس ملی باید در ایران نگهداری شوند و در مواردی خاص که منحصربهفرد نیستند و نمونههای مشابهی از آنها وجود دارد با تصویب مجلس برای نمایش فرهنگی ایرانی امکان انتقال آن به سایر کشورها وجود دارد.
در بخش دیگری از این گزارش قوانین مرتبط با اصل ۸۳ قانون اساسی بررسی شده است. در اینجا نیز آمده است عدم شفافسازی قانونگذار در مورد مفهوم نفایس ملی، عدم مشخص کردن معیارهای لازم برای شناسایی نفایس ملی، نامشخص بودن رویکرد حمایتی از مالکان خصوصی نفایس ملی و تعدد واژههای استفادهشده در مورد میراث فرهنگی یک شکاف به نظر میرسد.
در بخشهای دیگری از این گزارش به ارتباط اصل ۸۳ با قوه مقننه و قوه مجریه پرداخته شده است. بر اساس این گزارش مشخص است اصل ۸۳ قانون اساسی بدون تعریف، توسعه و تفسیر باقی مانده است و باید حداقل سه اقدام اساسی توسط قانونگذار تعریف شود.
یک آنکه تعریف مشخصی از نفایس ملی و منحصربهفرد وجود ندارد و باید این تعریف مشخص و مصوب شود. مرجع تشخیص قابلیت انتقال یک نفیسه ملی باید مجلس باشد. همچنین معیارها و شاخصهای شناسایی آن باید توسط قانونگذار تبیین شود.
دوم آنکه برای مدیریت و حفظ نفایس ملی و منحصربهفرد که در اختیار دولت قرار ندارند سازوکارهای مشخصی در قانون تدوین شود.
سوم آنکه تغییر در قانون آییننامه داخلی مجلس شورای اسلامی برای استفاده از ظرفیتهای اصل ۸۳ قانون اساسی لازم است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد