10 - 03 - 2024
آسیبشناسی زنجیرههای فلزات راهبردی کشور
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارشی به بررسی وضعیت مس به عنوان یکی از زنجیرههای فلزات راهبردی کشور پرداخت. هدف اصلی این گزارش آسیبشناسی زنجیره ارزش مس در کشور و توجه به اولویت آن در قانون برنامه هفتم پیشرفت است. نتایج این مطالعه نشان میدهد توسعه زنجیره ارزش فلز مس با توجه به وجود ذخایر قابل توجه (سهم ۶ درصد)، مصرف نسبتا پایین انرژی نسبت به سایر زنجیرههای فلزی و بازارهای جهانی رو به رشد با توجه به اهداف حذف انتشار کربن میتواند ازجمله مزیتهای کشور باشد.
با توجه به نوسانات شدید قیمت مس در کوتاهمدت و به دنبال آن نامتعادل شدن تقاضا و سفارشهای مشتریان پاییندستی و درنهایت کاهش سودآوری واحدهای تولید محصولات میاندست زنجیره مس، بیشتر تجارت در بالادست و با هدف توسعه زنجیره برای تولید محصولات با فناوری پیشرفته صورت میگیرد، از سوی دیگر ارائه ماده اولیه ارزانقیمت به صنایع، صرفا باعث رشد مجوزهای بهرهبرداری واحدها و تولید محصولاتی با ارزشافزوده پایین در کشور شده است، از این رو در حال حاضر تامین مواد اولیه صنایع پاییندست
(کاتد مس) گلوگاهی برای توسعه صنایع پاییندست نبوده و در صورت سرمایهگذاری به منظور افزایش تولید کاتد، این میزان باید به بازارهای خارجی عرضه شود. بر این اساس مهمترین توصیه سیاستی این گزارش، شکلگیری و توسعه صنایع دارای فناوری پیشرفته بر پایه مصرف مس در کشور به عنوان یکی از اولویتهای کشور در بخش معدن و صنایع معدنی است. در این مسیر، توسعه تولید محصولات دارای فناوریهای پیشرفته در کشور و تولید مشترک بر مبنای تامین پایدار مواد اولیه از سوی ایران باید مدنظر قرار گیرد.
به گزارش روابطعمومی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن این مرکز در گزارشی با عنوان «آسیبشناسی زنجیرههای فلزات راهبردی کشور (۱): مس» آورده است که در چارچوب رویکرد توسعه زنجیره ارزش و اهمیت آن برای اقتصاد ملی میتوان زنجیره مس را به عنوان یکی از اولویتهای کشور در بخش معدن و صنایع معدنی معرفی کرد. وجود ذخایر قابل توجه، مصرف نسبتا پایین انرژی و بازارهای جهانی رو به رشد ازجمله مهمترین دلایلی است که میتوان بر این ادعا اقامه کرد.
در این گزارش آمده است که بررسی متوسط قیمتهای تجارت جهانی محصولات مس نشان میدهد محصولات صنایع پاییندستی این فلز (مانند مفتول و سیم)، از آنجا که حاصل تغییر شکل کاتد مس است، ارزشافزوده چندانی تولید نمیکند. در حال حاضر تامین مواد اولیه صنایع پاییندست (کاتد مس) گلوگاهی برای توسعه صنایع پاییندست نبوده و در صورت سرمایهگذاری به منظور افزایش تولید کاتد، این میزان باید به بازارهای خارجی عرضه شود. بیشترین ارزشافزوده تولیدشده در محصولات مورد استفاده در صنایع پیشرفته است که بیشتر توسط شرکتها یا زنجیرههای تامین آنها تولید میشود، از این رو در سالهای اخیر کشور نتوانسته از این مزیتها جهت تکمیل زنجیره ارزش و افزایش درآمدهای ملی ناشی از آن اقدامی انجام دهد که بررسی دلایل آن هدف اصلی این گزارش است.
این گزارش با اشاره به مهمترین علل اولویتگذاری صنعت مس در کشور به ذخایر معدنی موجود اشاره و بیان میکند که ایران از دیرباز به عنوان یکی از پتانسیلهای مهم اقتصادی مس پورفیری در دنیا شناخته شده و از نظر مسزایی در بهترین شرایط کانیزایی (واقع شدن در منطقه کوهزایی آلپ- هیمالیا) قرار گرفته است. مجموع ذخایر اقتصادی مس در جهان حدود ۸۸۰ میلیون تن (معادل محتوی مس) برآورد میشود که ایران با ۵۴ میلیون تن ذخیره، ۶ درصد آن را در اختیار دارد، همچنین ایران در بین کشورهای تولیدکننده مس با سهم ۲ درصدی از تولید جهانی در جایگاه پانزدهم قرار گرفته است. براساس بررسیهای انجامشده معادن مس در کشور دارای مقیاس تولید متوسط و بزرگ هستند که نسبت به سایر معادن کشور وضعیت بهتری از نظر هزینههای تمامشده و میزان تولید دارند.
این گزارش ادامه میدهد که در اختیار داشتن منابع اولیه مس، برای تولید محصولات با ارزشافزوده بالا یک مزیت نسبی محسوب میشود، با این حال آمار تجارت جهانی نشان میدهد که عدم دسترسی به این منابع محدودکننده نیست کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی و آلمان بهرغم محدودیت در منابع اولیه معدنی مس، از تولیدکنندگان بزرگ محصولات مسی در دنیا به شمار میروند.
در این گزارش مصرف رو به رشد جهانی مس از دیگر دلایل اولویتگذاری این صنعت در کشور عنوان شده و آمده است که فلز مس پس از فولاد و آلومینیوم، سومین فلز پرمصرف دنیا به لحاظ تناژ و دومین فلز دنیا به لحاظ ارزش محسوب میشود. اهمیت ویژه فلز مس از آنجا مشخصتر میشود که این فلز یکی از ۵ عنصر فلزی مورد استفاده در فرآیندهای کمکربن است. اهداف جهانی تعریفشده در حوزه حذف انتشار کربن تا سال ۲۰۵۰، مهمترین روندی است که مصرف فلز مس را در سالهای پیشرو تحت تاثیر قرار میدهد.
این گزارش بیان میکند که افزایش شکاف میان عرضه و تقاضای جهانی و رشد قابل توجه مصرف مس در دنیا در کنار عدم اکتشاف معادن بزرگ جدید به دلیل اتمام ذخایر سطحی و هزینههای زیاد اکتشاف و کاهش عیار معادن بزرگ مس نشاندهنده پررونق بودن بازار مس و تقاضای بالا برای کنسانتره و کاتد مس است. اختلاف قابل توجه میان عرضه و تقاضای مس که به نظر میرسد از میانه دهه جاری میلادی آغاز شود، عواقب تاثیرگذاری بر اقتصاد جهانی خواهد داشت و از طرفی برنامه زمانبندی دستیابی به اهداف انتشار کربن صفر تا سال ۲۰۵۰ را غیردقیق خواهد کرد.
این گزارش دیگر دلیل توجه به صنعت مس در کشور را به مصرف پایین انرژی برای استخراج آن مرتبط دانسته و توضیح میدهد که به منظور بررسی بلندمدت صنعت مس در کشور، میزان انرژی مصرفی در این صنعت باید بررسی شود، چراکه کشور در سالهای اخیر با مشکل ناترازی میان تولید و مصرف در انواع حاملهای انرژی (مانند برق و گاز طبیعی) روبهرو است. براساس دادههای موجود، تولید مس نسبت به برخی از صنایع مانند آلومینیوم و نیکل میزان انرژی کمتری مصرف میکند و حدود ۳۰ تا ۶۰ مگاژول به ازای هر تن است، در واقع میتوان اظهار کرد که این صنعت انرژی کمی نسبت به سایر صنایع معدنی مصرف میکند.
این گزارش درخصوص اهمیت تجارت بینالمللی مواد خام در زنجیره فلز مس آورده است که عمده تجارت جهان در حوزه مس به مواد نیمهخام (کاتد، قراضه، آند) با حدود ۷۰ درصد از تجارت کل زنجیره (۱۴۰ میلیارد دلار) در سال تعلق دارد. به این معنا که محصولات میاندست و پاییندست مورد نیاز کشورها معمولا با خرید این مواد اولیه، مصارف و نیاز داخل کشور خود را تولید میکنند. با توجه به نوسانات شدید قیمت مس در کوتاهمدت و به دنبال آن نامتعادل شدن تقاضا و سفارشهای مشتریان پاییندستی و درنهایت کاهش سودآوری واحدهای تولید محصولات میاندست زنجیره مس، بیشتر تجارت در بالادست و با هدف توسعه زنجیره برای تولید محصولات با فناوری پیشرفته صورت میگیرد.
این گزارش توضیح میدهد که مهمترین سیاست دولتها در ایران برای توسعه زنجیره ارزش صنعت مس، ارائه ماده اولیه (کاتد مس)، به این صنایع با قیمتی ارزان بوده است. این در حالی است که به نظر میرسد این سیاست صرفا باعث رشد مجوزهای بهرهبرداری واحدها و تولید محصولاتی با ارزشافزوده پایین شده است.
در این گزارش آمده است که در حال حاضر تامین مواد اولیه صنایع پاییندست (کاتد مس) گلوگاهی برای توسعه صنایع پاییندست نیست، از این رو باید از تعریف اهداف خوشبینانه برای این صنعت، با توجه به ارزبری قابل توجه توسعه بالادست اجتناب کرد.
این گزارش خاطرنشان میکند که براساس بررسیهای انجام شده سیاست توسعه زنجیره ارزش مس در کشور با نگاه به ذخایر معدنی کشور که مهمترین اقدام آن تامین کاتد مورد نیاز واحدهای صنعتی با قیمت ارزان است، با شکست مواجه شده است. در حال حاضر و با توجه به سرمایهگذاریهای سنگین انجامشده، تامین مواد اولیه چالش جدی برای توسعه این زنجیره در میانمدت ایجاد نخواهد کرد و در صورت سرمایهگذاری به منظور افزایش تولید کاتد، این میزان باید به بازارهای خارجی عرضه شود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد