29 - 06 - 2022
آذربایجان بعد از تار به سراغ شاهنامهآمد
پس از ثبت «تار» و «چوگان» در فهرست جهانی یونسکو به نام کشور آذربایجان ، اینبار این کشور برای ثبت هویت «نگارگری ایرانی» وحتی شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی و دیوان حافظ زمینه را آماده میکند. پاویون جمهوری آذربایجان در اکسپو ۲۰۱۵ میلان، جزو پاویونهای به نسبت شکیل و پرمخاطب بود. در این پاویون، برخلاف روال معمول اکسپوها، بروشورها و هدایای تبلیغاتی هم برای مخاطبان در نظر گرفته شده بود که مواردی از جمله عرضه فرش تبریز بهعنوان یکی از صنایع دستی این کشور در آنها قابل تامل بود. در تلاش اخیر آذربایجان، پس از آنکه با کندن کاشیهای مزین به شعرهای نظامی، سعی شد هویت فارسیزبان بودن او کتمان شود، تعلق خمسه نظامی، دیوان حافظ و شاهنامه فردوسی به میراث فرهنگی و هنری این کشور، امری بدیهی القا شده است.علاوه بر این کتاب نفیسی با نام «مینیاتور» منتشر شده بود که با همان عنوان جلد و متن ابتدایی آن، مشخص میکرد به معرفی هنر مینیاتور آذربایجانی میپردازد. کتابی که با کاغذ گلاسه و چاپ رنگی در ۲۵۰ صفحه با جلد سخت و در قطع خشتی بزرگ منتشر شده است. هر روز، نسخههایی از این کتاب به مخاطبان و مهمانان پاویون آذربایجان اهدا و نسخههایی برای تورق بازدیدکنندگان در نظر گرفته شده بود.در این کتاب بدون ذکر نام «ایران»، شهرهای اردبیل، تبریز، ارومیه و مراغه (در استانهای اردبیل و آذربایجانشرقی و غربی ایران) تا ایروان (پایتخت جمهوری ارمنستان) و باکو (پایتخت جمهوری آذربایجان)، قلمرو هنر این کشور توصیف شده است.
میراث فرهنگی حرکتی نمیکند؛ گوشها کر و چشمها بسته شده
محمدباقر آقامیری در گفتوگو با ایسنا درباره انتشار کتابی شامل نگارگریهای ایرانی توسط جمهوری آذربایجان و توزیع آن در اکسپوی ۲۰۱۵ میلان گفت: من نمیدانم چرا آذربایجانیها این عقده را دارند که همهچیز را به اسم خودشان بزنند. اگر کانال آذربایجان را نگاه کنید در برنامه فرهنگی- هنریشان یک مینیاتور بزرگ از دوره صفویه میگذارند و شعار میدهند که این هنر برای ماست. در حالی که این اقدام بسیار مضحک است چون همه اشعار آنها به زبان فارسی است.
باقری با بیلیاقت خواندن شاههای قاجار گفت: یک زمانی همه این سرزمینها جزو خاک ایران بوده و بهخاطر بیلیاقتی شاههای قاجار تکهپاره شده است. حالا این کشورها میخواهند هنر اصیل و ماندگار ایران را در حوزههای مختلف به اسم خودشان به ثبت برسانند. البته هر کاری که بخواهند بکنند برای خودشان بد است چون در همه کتابهایی که در ۷۰ سال گذشته در لندن و نیویورک و کشورهای غربی چاپ شده، عبارت Persian painting آمده است. در دوره حکومت صفوی شهرهای تبریز، قزوین و اصفهان مرکز حکومت بودند. کسی نمیتواند تاریخ را خدشهدار کند.
رییس انجمن نگارگری ایران با اشاره به اینکه این اقدام کشور جمهوری آذربایجان کاری مضحک است و باید با آن برخورد جدی شود، گفت: باید قاطعانه با این نوع رفتارها برخورد کرد به نظر من، همه این کارها ناشی از کمکاری و سوءمدیریت در وزارت ارشاد است. سازمان میراث فرهنگی هم هیچ حرکت و کار مفیدی در این زمینه انجام نمیدهد و هرچه انتقاد در رسانهها منتشر میشود، انگار گوشها کر و چشمها بسته است. متأسفانه کسانی در مدیریت فرهنگی کشور هستند که برای ارزشهای این مملکت قدم برنمیدارند و دنبال منافع شخصی خودشان هستند، کسانی که دلسوز نیستند و تابه حال قدمی برنداشتهاند.
«نستعلیق» بهنام امارات، «فرش تبریز» بهنام ترکمنستان
از نکات عجیب دیگر اینکه در صفحههای متعدد این کتاب، تصویرهایی از کتابهای قدیمی خطی و نگارگری ایرانی بهعنوان نمونههایی از مینیاتور آذربایجان ارایه شده است. در بالای تصویرها نیز نام آثار، ادیبان و داستانهای مختلفی چون شاهنامه فردوسی، دیوان حافظ، خمسه نظامی، گرشاسبنامه، کلیله و دمنه، همای همایون، خاورنامه، جامعالتواریخ، هفت اورنگ، فالنامه و… با تلفظ فارسی اما به خط لاتین آمده است. محل خلق یا نگهداری بسیاری از آثار نیز شهرهایی چون تبریز ذکر شده است.همچنین شعرهای متصل به تصویرهای نگارگریشده همگی به زبان فارسی بوده اما قطعا این نکته برای مخاطب غربی قابل درک و تمییز نیست. با این حال، استفاده از عکسهای سایز کوچک که در مراحل چاپ، بهشکل کمکیفیتی نمود یافتهاند، خود اصلیترین گواه بر دسترسی نداشتن دولت آذریابجان به مخازن و منابع اصلی این هنر قدیمی و صرفا اتکا به تصویرهای اینترنتی است.
با فرض پذیرش فرامرزی بودن هنرهای تمدن منطقهای، این نوع ارایه هنر نگارگری با حذف دایره تعلقی و نیز تحریف پیشینه آن، اقدامی فاقد سوءنیت نمیتواند تلقی شود؛ خصوصا که بر پیشانی کتاب نیز آمده است، این کتاب، توسط بنیاد «حیدر علیاف» انتشار یافته است.این اتفاق در کنار معرفی «خط نستعلیق» در پاویون امارات متحده عربی و «فرش تبریز» در پاویونهای کشورهای آذربایجان و ترکمنستان،سکوت مسوولان ایرانی را- با توجه به حضور جدی جمهوری اسلامی ایران در اکسپو ۲۰۱۵ میلان- قابل تامل میکند.این وضعیت از دو حال خارج نیست: یا این حرکتها توسط مسوولان ایرانی دیده شده و به سکوت برگزار شدهاند که جای مطالبه دارد، یا اساسا دیده نشدهاند که باز با توجه به حضور پرشمار ایرانیهایی که بهعنوان ماموریت اداری در این رویداد بزرگ جهانی حضور داشتهاند، باز جای پاسخخواهی دارد.
این درحالی است که علاوه بر پرسنل رسمی، گروههای متعدد و پرشماری نیز ازسوی وزارت صنعت، معدن و تجارت بهعنوان گروههای خبری در اکسپو میلان حضور داشتند که حضور نامهای رسانههای ناشناخته و نیز غیبت رسانههای اصلی و پرمخاطب کشور، از نکتههای قابل توجه آن بود. با این وجود، چنین اتفاق قابل تاملی دیده نشد!
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد