آب خزر در تهران؟
جهان صنعت– درحالی که بحران آب در پایتخت ایران هر روز جدی‌تر می‌شود برخی کارشناسان پیشنهاد انتقال آب از دریا به تهران را به عنوان یکی از راهکارهای تامین آب مطرح کرده‌اند؛ پیشنهادی که مخالفان آن براین باورند که این راهکار اگرچه در کوتاه‌مدت ضروری است اما بدون مدیریت مصرف و تقاضا دوام نخواهد داشت.
طرح انتقال آب خزر به داخل کشور از جمله به مناطق مرکزی مانند سمنان یا حتی تهران سال‌هاست که مطرح شده و در مراحل مختلف بررسی و مطالعه قرار دارد اما هنوز به مرحله اجرا یا تصمیم‌گیری نهایی نرسیده است.
مطالعات این طرح توسط وزارت نیرو و دستگاه‌های مرتبط مطالعات امکان‌سنجی انجام شده اما به دلیل چالش‌های فنی و زیست‌محیطی و البته هزینه‌های بالا چندان جدی گرفته نشده است. به این دلیل که انتقال آب از دریای خزر به مناطق مرکزی ایران با فاصله زیاد و ارتفاع بالاتر همراه بوده که نیازمند خطوط لوله طولانی، هزینه‌های بسیار بالا و مصرف انرژی زیاد برای پمپاژ است، همچنین نگرانی‌هایی درباره اثرات زیست‌محیطی برداشت آب از خزر وجود دارد.
در پنجمین سال خشکسالی پیاپی که تامین آب تهران و البرز را با چالش جدی مواجه کرده است، یک‌بار دیگر موضوع انتقال آب از خزر مطرح شده است؛ موضوعی که به باور کارشناسان بدون نگاه جامع و هماهنگ نمی‌تواند مشکل را به‌طور پایدار حل کند.
سیدمحمدعلی بنی‌هاشمی، کارشناس حوزه آب در این رابطه به ایلنا می‌گوید: تا زمانی که به فکر تامین باشیم و نتوانیم مصرف و تقاضا را مدیریت کنیم، همه راه‌ها به انتقال آب ختم می‌شود اما دوام ندارد، اگر مصرف و تقاضا را مدیریت نکنیم همچنان باید دنبال آب بگردیم و این جواب نمی‌دهد.»
وی با اشاره به تجربه کشورهای خارجی مانند عربستان که در زمینه برداشت، شیرین‌سازی و انتقال آب دریا فعال هستند، گفت: «عربستان همزمان با برداشت آب دریا، مصرف آب کشاورزی را کاهش داده و مدیریت مصرف را در اولویت قرار داده است اما ما بیشتر بر مدیریت تامین تمرکز کرده‌ایم و به مدیریت مصرف و تقاضا کمتر توجه شده است.»
این کارشناس حوزه آب در دفاع از پروژه‌های انتقال آب توضیح داد: «اگر آب را انتقال نمی‌دادند، شهری مثل تهران آبی برای شرب نداشت بنابراین نباید این پروژه‌ها را سرزنش کرد بلکه باید به طور همزمان به مدیریت مصرف و نگاه کلان به مساله پرداخت.» بنی‌هاشمی همچنین به افزایش جمعیت تهران و سیاست‌های توسعه جمعیتی اشاره کرد و گفت: «بارگذاری جمعیت بیش از ظرفیت آبی فلات مرکزی یکی از چالش‌های اساسی است. سیاست‌های توسعه جمعیتی و کشاورزی باید در چارچوبی جامع و با توجه به منابع آب بازنگری شوند.» وی درباره تبعات اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی انتقال آب تاکید کرد که این مسائل نباید نادیده گرفته شوند و تصمیمات باید با مشارکت مناطق مبدا و مقصد گرفته شود تا تنش‌ها کاهش یابد. کارشناس حوزه آب در پایان خاطرنشان کرد: «تا وقتی که مدیریت مصرف، تقاضا و آمایش سرزمین صورت نگیرد، مجبوریم به دنبال راهکارهای تامین آب جدید از جمله انتقال بین حوضه‌ای و شیرین‌سازی باشیم اما این راه‌ها دوام‌پذیر نیستند و چاره اصلی در تغییر نگاه به مصرف و تقاضاست.»
تهران چقدر آب دارد؟
در همین حال عبدالله فاضلی‌فارسانی، معاون حفاظت و بهره‌برداری و امور اجتماعی حوضه آبریز فلات مرکزی با اشاره به وضعیت بحرانی منابع آبی سدهای پنج‌گانه تهران هشدار داده که حجم آب موجود در این سدها تنها ۲۰درصد است و ۸۰درصد مخازن خالی شده‌اند.
وی به برداشت بی‌رویه آب در بالادست سدهای تهران از جمله لتیان اشاره کرد و گفت: «در بالادست سدهای تهران انهار کشاورزی، خدماتی و واحدهای مسکونی فراوانی وجود دارد که باعث برداشت بی‌رویه آب شده است.» فاضلی فارسانی تاکید کرد که این مساله به حقابه‌های گذشته مربوط نیست بلکه ناشی از بیش‌آبیاری و تلفات تبخیر زیاد بوده که ظرفیت مخازن سدها را کاهش داده است.
معاون حوضه آبریز فلات مرکزی افزود: «به منظور مقابله با برداشت غیرمجاز و بی‌رویه آب، اکیپ‌های گشت و بازرسی تهران و کرج دوبرابر شده و از استانداران و فرمانداران درخواست شده این موضوع را در اولویت قرار دهند.»
وی همچنین درباره میزان آب تحویلی از سد کرج به شهرها گفت: «اکنون خروجی سد کرج برای تحویل آب شرب حدود ۱۰مترمکعب در ثانیه است در حالی که حجم مخزن این سد ۵۶میلیون مترمکعب بوده و برای حفظ ایمنی باید حداقل ۳۰میلیون مترمکعب آب در سد باقی بماند.»
فاضلی فارسانی با بیان برداشت سالانه ۳ تا ۵/۳میلیون مترمکعب آب توسط انهار کشاورزی در بالادست سدهای کرج و لتیان هشدار داد که اگر این روند کنترل نشود، بحران آب تهران تشدید خواهد شد.
