پیچ تازه آژانس در مسیر مذاکرات
جهان صنعت - آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز گذشته، همزمان با آغاز هفته جدید در ایران از آخرین فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی گزارش داده و تاکید کرده که آنچه در گزارش تازه این نهاد در ارتباط با پرونده هسته‌ای ایران مطرح شده، مربوط به داده‌هایی است که آژانس در یک بازه زمانی مشخص تا روزهای پایانی اردیبهشت‌ماه گذشته- مشخصا تا ۱۷می ۲۰۲۵ {۲۷ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴}- به آن دسترسی داشته است. این در حالی است که دست‌کم آنچه در بخشی از سطور این گزارش مورد تاکید آژانس قرار گرفته، واکنش‌های فراوانی را در پی داشته است.
گزارش محرمانه آژانس
آژانس که در بخشی از گزارش تازه خود ادعاهایی را درخصوص «تسریع روند غنی‌سازی اورانیوم ۶۰درصدی از سوی ایران» پیش کشیده، در بخش دیگر این گزارش مدعی است که ایران در بازه زمانی مدنظر گزارش آژانس و مشخصا تا پایان این بازه زمانی، یعنی روزهای پایانی اردیبهشت‌ماه امسال، به میزان «۶/۴۰۸کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده تا سطح ۶۰درصد ذخیره کرده است»، آن هم در شرایطی که بنابر گزارش پیشین آژانس که ۲۶فوریه ۲۰۲۵ {هشتم اسفندماه ۱۴۰۳} رسانه‌ای شد، میزان این نوع اورانیوم غنی‌شده تا سطح ۶۰درصدی ایران، به مراتب کمتر از میزان مورد ادعای آژانس در گزارش تازه این نهاد، عنوان شده بود. بنابر گزارش‌هایی که اوایل اسفندماه سال گذشته در پی ارائه گزارش وقت آژانس منتشر شد، این نهاد در آن بزنگاه زمانی که تنها سه ماه پیش بود، میزان اورانیوم غنی‌شده تا سطح ۶۰درصدی ایران را چیزی در حدود ۴۲کیلوگرم عنوان کرده و در عین حال به‌رغم اذعان به اینکه «اورانیوم مورد نیاز برای ساخت بمب اتمی باید تا ۹۰درصد غنی‌سازی شود»، مدعی شده بود که میزان تقریبی ۴۲کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ۶۰درصدی ایران برای ساخت یک بمب اتمی کافی است!
نکته حائزاهمیت آن است که در گزارش اسفندماه آژانس مجموع ذخایر اورانیوم ایران، ۸/۲۷۴کیلوگرم اعلام شده بود و اکنون در شرایطی به فاصله تنها سه ماه پس از انتشار آن گزارش، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش تازه خود از تسریع روند غنی‌سازی اورانیوم ۶۰درصدی در ایران ابراز نگرانی کرده که در بخشی از این گزارش، مجموع میزان اورانیوم غنی‌شده تا سطح ۶۰درصدی در ذخایر جمهوری اسلامی، «۶/۴۰۸کیلوگرم» عنوان شده است. این در حالی است که درصورت صحت ادعاهای اسفندماه ۱۴۰۳ و خردادماه ۱۴۰۴ این نهاد درمورد وضعیت غنی‌سازی اورانیوم در ایران، میزان اورانیوم غنی‌شده تا سطح ۶۰درصدی جمهوری اسلامی ظرف این سه ماه، از ۸/۲۷۴ کیلوگرم به ۶/۴۰۸ افزایش یافته که می‌توان گفت آژانس در گزارش تازه خود مدعی است که میزان اورانیوم غنی‌شده ۶۰درصدی ایران در این بازه زمانی حدودا سه ماهه، قریب به ۱۳۴کیلوگرم {دقیقاً ۱۳۳،۸} افزایش یافته است.
گزارش جدید آژانس دیروز در حالی به تیتر اصلی اغلب منابع رسانه‌ای بین‌المللی تبدیل شد که این گزارش نیز همچون گزارش سه ماه پیش آژانس که در روزهای آغازین اسفندماه ۱۴۰۳ منتشر شد و نیز، اغلب گزارش‌های فصلی این نهاد در ادوار گذشته، با قید «محرمانه» تهیه و تدوین شده بود؛ گزارشی با قید «محرمانه» که البته اغلب خبرگزاری‌ها و نشریات بین‌المللی با اعلام این مهم که یک نسخه از آن را رویت کرده‌اند، درباره جزئیات کلیدی آن اطلاع‌رسانی کرده‌اند. چنان‌که خبرگزاری فرانسه با استناد به گزارش تازه آژانس اعلام کرد «ایران غنی‌سازی اورانیوم ۶۰درصدی را تسریع کرده» و به نقل از رافائل گروسی، دبیرکل آژانس نوشته است: «این افزایش قابل توجه در تولید و انباشت اورانیوم غنی‌شده با خلوص بالا توسط ایران، تنها کشور غیرهسته‌ای که چنین مواد هسته‌ای تولید می‌کند، بسیار نگران‌کننده است.» همزمان خبرگزاری آسوشتدپرس نیز با اعلام اینکه همچون خبرگزاری فرانسه و اغلب رسانه‌های بزرگ بین‌المللی، موفق به رویت یک نسخه از گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده، از افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران در سطوح بالا خبر داد و مدعی شد که دبیرکل آژانس از تهران خواسته تا فورا مسیر خود را تغییر دهد و با تحقیقات این نهاد همکاری کند. گزارشی که به ویژه به این دلیل از اهمیتی دوچندان برخوردار است که از چندی پیش، مذاکرات ایران و آمریکا با میانجی‌گری طرف عمانی آغاز شده و تاکنون پنج دور از این گفت‌وگوها در مسقط و رم ایتالیا برگزار شده است، آن هم در شرایطی که دونالد ترامپ در همین چند روز گذشته و هفته منتهی به انتشار گزارش تازه آژانس، چند نوبت از نگاه مثبت و امیدواری خود نسبت به روند پیشرفت مذاکرات، نتایج آن و مشخصا توافق احتمالی با ایران سخن گفته بود.
جالب آنکه هنوز ساعتی از انتشار این اخبار درخصوص گزارش تازه آژانس درباره پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی نگذشته بود که دفتر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی نسبت به آن اعلام موضع کرد و مدعی شد که گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد ایران مصمم به تکمیل برنامه تسلیحات هسته‌ای خود است و بر همین اساس نیز خواستار آن شد که جامعه بین‌المللی برای توقف برنامه هسته‌ای ایران اقدام کند. انتشار این گزارش آژانس، به این دلیل با موج وسیعی از واکنش‌ها مواجه شد که کمتر از ۲۴ساعت پیش از آن، یک روزنامه آمریکایی در گزارشی مدعی شده بود که «پیشنهاد تازه آمریکا به ایران» ارائه شده و در نتیجه باید منتظر تحولاتی مهم در آینده نزدیک باشیم. وال‌استریت ژورنال در حالی از چنین بسته پیشنهادی مهمی گزارش داده که در بخشی از ادعاهای خود نوشته بود: واشنگتن در حال آماده‌سازی یک «برگه شرایط(term sheet) » برای ارائه به ایران است؛ پیشنهادی که بنابر ادعای این روزنامه آمریکایی، «شامل توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران» بوده و در نتیجه روشن نیست به چه دلیل این رسانه مدعی تازگی و اثرگذاری فراوان آن است.
واکنش غیرمستقیم و غیررسمی تهران
در شرایطی که پیرو انتشار متن گزارش محرمانه آژانس توسط شماری از منابع رسانه‌ای و خبرگزاری‌های بین‌المللی، مقام‌های دستگاه دیپلماسی و دولت جمهوری اسلامی از اعلام موضع فوری و صریح درباره آن خودداری کردند، یورونیوز در خبری به نقل از «یک مقام بلندپایه ایرانی» که نخواسته نامش فاش شود، نوشت: «غنی‌سازی و توان موشکی ایران خارج از دستورکار مذاکرات است.» موضعی که البته در روزها و هفته‌های گذشته به دفعات از سوی بسیاری از مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی ازجمله سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران نیز مطرح شده و جالب آنکه این سخنان در بخشی از نطق روز گذشته عراقچی در جریان مراسم تجدید میثاق با آرمان‌های بنیانگذار جمهوری اسلامی نیز تکرار شد. با این همه سخنان صبح دیروز وزیر امور خارجه ایران درباره حق غیرقابل مذاکره ایران برای غنی‌سازی اورانیوم، ساعاتی پیش از رسانه‌ای شدن جزئیات گزارش تازه آژانس و مهم‌تر از آن بدون اشاره مستقیم به این گزارش مطرح شد. این در حالی بود که یورونیوز در گزارش بعدازظهر دیروز خود که ساعتی پس از انتشار گزارش تازه آژانس روی خروجی این خبرگزاری بین‌المللی رفت، به نقل از این مقام بلندپایه ایرانی نوشته «هیچ‌گونه مذاکره‌ای درباره غنی‌سازی اورانیوم، توان موشکی یا نقش منطقه‌ای ایران صورت نمی‌گیرد و تهران از موضع اقتدار در حال پیگیری گفت‌وگوها درباره جنبه‌های صرفا صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای است». این مقام ارشد ایرانی که در بخشی از گفت‌وگوی خود با یورونیوز، آنطور که این رسانه مرتبط با اتحادیه اروپا تاکید دارد، «جزئیاتی از مذاکرات غیرمستقیم جاری میان تهران و واشنگتن را فاش کرده»، در بخش دیگری از سخنانش نیز گفته که «گفت‌وگوها صرفا بر ماهیت غیرنظامی برنامه هسته‌ای ایران متمرکز است». او همچنین تصریح کرده است: «برنامه هسته‌ای، یک حق حاکمیتی غیرقابل مذاکره برای ملت ایران است و هیچ‌کس اجازه ندارد بر سر این حق معامله یا سازش کند.» این مقام بلندپایه ایرانی همچنین نسبت به هرگونه مشارکت کشورهای منطقه در اقدامات خصمانه علیه ایران هشدار داده و تصریح کرده است: «در صورت همراهی با هرگونه تجاوز آمریکایی، پاسخ ایران کوبنده و با تبعات سنگین همراه خواهد بود.»
هشدار درباره کلیدواژه «غنی‌سازی صفر!»
از دیگر سو محمد اسلامی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران که دیروز در همایش مدیران و حراست دستگاه‌های اجرایی استان مازندران در ساری سخنرانی می‌کرد، در حالی بخش عمده سخنانش را به ارائه توضیحاتی به نسبت مفصل درباره «اولویت برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی» اختصاص داد که در چند جمله پایانی این سخنرانی، به بحث خاص مذاکرات هسته‌ای نیز اشاره کرد و با بیان اینکه «شاهد برخی از پیشرفت‌ها در مذاکرات هستیم»، گفت: «برخی در نیویورک درخصوص غنی‌سازی صفر صحبت می‌کنند که این حرف و حدیث‌ها خواب پریشان دشمنان است که بیشتر کاربردی برای جامعه صهیونیستی دارد.»
دلایل پنج‌گانه ایران برای غنی‌سازی
همزمان با این تحولات اما سیدحسین موسویان در مقاله‌ای که روز گذشته در نشریه «رسپانسیبل استیت کرفت» آمریکا به چاپ رسید و قاعدتا پیش از انتشار جزئیات گزارش تازه آژانس به رشته تحریر درآمده، به همین موضوع حساس و پردامنه غنی‌سازی اورانیوم در ایران پرداخته و با استناد به پنج دلیل، استدلال کرده که برنامه غنی‌سازی غیرنظامی ایران، نه‌‌تنها تهدیدی برای منافع ملی آمریکا نیست، بلکه یک فرصت است و در نتیجه حاکمان کاخ سفید نباید آن را از دست بدهند. این دیپلمات پیشین که سابقه حضور در برخی ادوار پیشین مذاکرات هسته‌ای جمهوری اسلامی را نیز در کارنامه دارد، در بخشی از این مقاله با اشاره به برخی شرایط و احتمالاتی که می‌تواند زمینه «شکست مذاکرات کنونی» را فراهم کند، تاکید کرده که «عدم پذیرش حقوق ایران برای غنی‌سازی تحت معاهده ان‌پی‌تی از سوی آمریکا» بی‌تردید یکی از این شرایط است. او سپس به پنج گزاره اشاره کرده و توضیح می‌دهد که غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران بنابر این دلایل پنج‌گانه دارای مقاصد صلح‌آمیز است. دلایلی که به اختصار در این مقاله عبارتند از «ایجاد توازن قدرت در خاورمیانه»، «منطق توازن هسته‌ای»، «حمایت از معاهده ان‌پی‌تی و نظم جهانی تحت رهبری آمریکا»، «منافع اقتصادی» و سرانجام «شکستن قالب اسرائیل‌محور». موسویان همچنین در بند پایانی این مقاله تاکید کرده که «ایالات‌متحده نمی‌تواند اشتباهات گذشته را تکرار کند» و در ادامه نوشته است: «به جای مخالفت با حقوق مشروع غنی‌سازی ایران، واشنگتن باید از آن به عنوان یک فرصت، بهره‌برداری کند. این مساله به معنی تسلیم شدن آمریکا نیست، بلکه درباره واقع‌گرایی، قانون و منافع بلندمدت آمریکاست. تنها راه پایدار، رویکردی متوازن و مبتنی بر قانون است که ریشه در معاهده ان‌پی‌تی و دیپلماسی منطقه‌ای دارد.»
