داعش خراسان، بلای امنیتی بلوچستان پاکستان
جهان صنعت – یک تحلیلگر مسائل امنیتی اسلام‌آباد از تقابل داعش خراسان پاکستان با شورشیان تجزیه‌طلب در ایالت بلوچستان این کشور خبر داد و گفت: داعش خراسان راهبرد عملیاتی خود را رها نکرده و این سبب پیچیدگی بیشتر محیط امنیتی از قبل بی‌ثبات ایالت بلوچستان پاکستان شده است.
محمد عامر رانا طی یادداشتی در روزنامه انگلیسی‌زبان داون در مورد داعش خراسان در بلوچستان پاکستان نوشت: چشم‌انداز امنیتی در ایالت بلوچستان با افزایش حملات تروریستی توسط شورشیان (تجزیه‌طلب) بلوچ و ورود خاموش اما حساب شده شاخه خراسان داعش (IS-K) به این درگیری‌ها، به طور فزاینده‌ای پیچیده شده است.
در این گزارش آمده است: داعش خراسان در اقدامی غیرمنتظره نه‌تنها علیه دولت پاکستان بلکه علیه خود شورشیان بلوچ نیز اعلام جنگ کرده و برنامه‌های ملی‌گرایانه آنها را غیراسلامی خوانده و محکوم کرده است.
داعش به تازگی کتابچه‌ای منتشر کرد که در آن جنبش‌های ملی‌گرایانه قومی-زبانی در پاکستان محکوم شده و به صراحت این تحرکات شامل بلوچ و پشتون را هدف قرار داده است. داعش خراسان، شورای همبستگی بلوچ بی‌وای‌سی (BYC) و مسوولان آن به‌ویژه ماهرنگ بلوچ و همچنین جنبش تحفظ پشتون و رهبر آن منظور پشتین، را به طور خاص هدف قرار داد.
انتشار این کتابچه تهدیدآمیز داعش به خودی‌خود نگران‌کننده است. با این حال داعش خراسان با انتشار بیانیه دیگری به صورت صوتی که رسما علیه شورشیان بلوچ اعلام جنگ داشت، اوضاع را وخیم‌تر کرد و این اقدام را با متهم کردن ارتش آزادی‌بخش بلوچ (BLA) به کشتن جنگجویانش در منطقه «مستونگ» بلوچستان توجیه کرد. به گزارش ایرنا، عامر رانا نوشت: اگر چه داعش خراسان از روزهای آغازین فعالیت گروه اصلی خود یعنی دولت اسلامی عراق و سوریه (داعش)، در ایالت بلوچستان حضور داشته و یکی از اولین گروه‌های وابسته جهانی بود که با سرکردگان آن بیعت کرد اما تا به حال هرگز به شکل مستقیم با نیروهای ملی‌گرا روبه‌رو نشده بود. ورود داعش خراسان به این عرصه از قبل بی‌ثبات به چه معناست؟ و آیا می‌تواند پویایی درگیری در بلوچستان را تغییر دهد؟
داعش خراسان از سال ۲۰۱۶ در ۳۳حمله تروریستی در ایالت بلوچستان دست داشته که منجر به کشته شدن ۴۳۶نفر و زخمی شدن ۶۹۱نفر دیگر شده است. زیارتگاه‌ها و کلیساها همچنان در میان اهداف اصلی داعشی‌ها باقی مانده‌اند. داعش خراسان هشت‌بار به زیارتگاه‌ها و کلیساها حمله کرده است، در حالی که در میان اهداف انسانی، چهره‌های سیاسی به‌ویژه سیاستمداران وابسته به حزب جمعیت علمای اسلام (شاخه فضل)، در صدر فهرست اهداف آن قرار دارند. نیروهای امنیتی پاکستان و ماموران بهداشت طرح واکسیناسیون فلج اطفال نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
ستون‌نویس روزنامه انگلیسی‌زبان داون افزود: بسیاری از مسوولان ارشد جمعیت علمای اسلام در ایالت بلوچستان توسط داعش خراسان هدف قرار گرفته‌اند، از جمله مولانا عبدالغفور حیدری، حافظ حمدالله و مولانا عبدالواسع. در حالی که این گروه همچنین یک نامزد حزب تحریک انصاف در شهر سیبی را هدف قرار داد، یکی از خطرناک‌ترین حملات داعش سوءقصد به جان عارف علوی، رییس‌جمهوری سابق پاکستان بود که او جان سالم به‌در برد. (حمله انتحاری روز ۱۷ اسفند ۱۴۰۰ در شهر سیبی)
عناصر داعش حتی رهبران ملی‌گرا و سیاستمداران طرفدار دولت در ایالت بلوچستان را نیز در امان نگذاشته است. سراج رییسانی از حزب عوامی بلوچستان در جریان کارزارهای انتخاباتی در سال ۲۰۱۸ کشته شد. یکی دیگر از حوادث مهم، ربودن اتباع چینی در مستونگ بود. جالب توجه است که عملیات داعش خراسان در بلوچستان، مانند ایالت خیبر پختونخوا، به مناطق خاصی محدود می‌شود.
در خیبر پختونخوا، فعالیت‌های داعش به شکل عمده به منطقه قبیله‌ای باجور و حومه شهر پیشاور محدود می‌شود، جایی که به ترتیب ۳۶ و ۱۹حمله انجام داده است. داعش خراسان به شکل کامل از تفسیر سلفی از اسلام پیروی می‌کند؛ تفسیری که در باجور و مناطق مرزی با افغانستان مانند ولایات کنر و نورستان نیز رایج است. این مناطق افغانستان که داعش خراسان حضور قوی در آنجا دارد، با پاکستان مرز مشترک دارند.
با این حال، زمینه عملیاتی در ایالت بلوچستان پاکستان متفاوت است. فعالیت‌های داعش خراسان پاکستان در بخش مرکزی غربی آن، از حومه کویته تا مستونگ، قلات و بخش‌هایی از منطقه خُضدار متمرکز است.
در مقطعی، اداره مبارزه با تروریسم در ایالت سِند گزارش داد که داعش خراسان اردوگاه‌های آموزشی در بلوچستان و در نزدیکی مرز ایالت سِند تاسیس کرده است و تروریسم را به‌ویژه با رادیکالیزه کردن جوانان، به سِند صادر می‌کند.
این گزارش‌ها پس از تحقیقات فوریه ۲۰۱۷ در مورد حمله تروریستی داعش خراسان به زیارتگاه معروف سِهوان شریف منتشر شد. مستونگ و حومه کویته به عنوان مراکز اصلی داعش خراسان عمل می‌کنند، جایی که این گروه به ترتیب ۱۲ و ۱۰حمله انجام داده است.
عناصر داعش در قلات، بولان و خضدار که در همان نزدیکی هستند، حضور دارند. این مناطق به شکل عمده محل سکونت جوامع بلوچ و بسیاری از آنها وابسته به تشکیلات مذهبی هستند.
حزب جمعیت علمای اسلام در مناطق مذکور از حمایت سیاسی قوی برخوردار است و برخی از کارشناسان این تمایل مذهبی را به سیاست حمایت از مدارس فرقه دیوبندی ایالت مرتبط می‌دانند. صرف‌نظر از این دلایل، بلوچستان پاکستان شاهد رقابت فزاینده‌ای بین جنبش‌های مختلف اسلامی، از جمله جنبش لبیک و سازمان‌های شیعه بوده است.
مراکز دینی شیعه در ۱۵ سال گذشته حضور خود را در ایالت بلوچستان گسترش داده است. حملات به زائران شیعه، به‌ویژه توسط گروه‌های تروریستی مانند لشکر جهنگوی که بعدها در داعش خراسان ادغام شد، در مسیرهایی که از مناطق مستونگ و نوشکی عبور می‌کنند، رخ داده است. کاروان‌های شیعه در گذشته اغلب در اینجا هدف قرار گرفته‌اند.
عامر رانا نوشت: می‌توان فهمید که چرا داعش خراسان، حزب جمعیت علمای اسلام را هم در خیبر پختونخوا و هم در بلوچستان هدف قرار می‌دهد؛ این گروه آن را متحد نزدیک طالبان در پاکستان می‌داند. در افغانستان، رویارویی مسلحانه بین داعش خراسان و طالبان حتی قبل از تصرف این کشور توسط طالبان در جریان بوده است. تفاوت قابل‌توجه بین این دو در دیدگاه‌های آنها در مورد ساختار دولت و مفهوم خلافت نهفته است.
داعش خراسان معتقد است که طالبان یک جنبش ملی‌گرا و متحد غرب است و هیچ تفاوتی بین شاخه‌های اصلی قدرت در پاکستان، سایر کشورهای مسلمان و طالبان وجود ندارد. برای داعش خراسان، ملی‌گرایی یک مفهوم غیراسلامی است و اکنون دایره خود را به جنبش‌های ملی‌گرایانه چه خشونت‌آمیز و چه مسالمت‌آمیز، گسترش داده است.
این تحول، سطح تهدید را برای جنبش‌های ملی‌گرایانه و حقوق بشری در بلوچستان و خیبر پختونخوا افزایش می‌دهد، در حالی که باعث درگیری‌های بالقوه بین شبه‌نظامیان اسلام‌گرا و شورشیان ملی‌گرا نیز می‌شود.
اگرچه شورشیان تجزیه‌طلب بلوچ ردپای عملیاتی خود را در بیشتر ایالت بلوچستان گسترش داده‌اند، اما داعش خراسان به شکل عمده به مستونگ و مناطق اطراف آن محدود شده است. با این حال، حضور آن می‌تواند به یک عامل انحرافی قابل‌توجه برای شورشیان بلوچ تبدیل شود.
هنوز مشخص نیست که آیا این تقابل لزوما خبر خوبی برای دستگاه‌های امنیتی در ایالت بلوچستان است یا خیر. در حالی که برخی آن را به عنوان درگیری می‌دانند که می‌تواند دو دشمن را به طور همزمان تضعیف کند.
محمد عامر رانا در پایان نوشت: بعید است که داعش خراسان راهبرد عملیاتی خود را رها کند اما ممکن است خود را با شرایط فعلی وفق دهد و تکامل یابد و محیط امنیتی از قبل بی‌ثبات ایالت بلوچستان را پیچیده‌تر کند.
