بازگشت طوفانی نفت ایران به بازار جهانی؟
جهان صنعت– تصمیم اخیر دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا، مبنی بر دادن چراغ سبز به چین برای خرید نفت از ایران، موجی از واکنش‌ها در بازار جهانی نفت به راه انداخته و معادلات قدرت در بازار انرژی را با چالش‌های جدیدی مواجه کرده است.
ترامپ در پیامی در شبکه اجتماعی «تروث سوشال» اعلام کرد: «چین اکنون می‌تواند به خرید نفت از ایران ادامه دهد. باعث افتخار من است که این را ممکن کردم.» این اظهارنظر، در حالی منتشر شد که پیشتر تنش‌های نظامی میان ایران و رژیم صهیونیستی باعث افزایش نگرانی‌ها درباره عرضه نفت از منطقه خاورمیانه شده بود.
به‌دنبال این اعلام، قیمت نفت در بازارهای جهانی با کاهش چشمگیر همراه شد. نفت برنت با ۳/۵درصد افت به ۶۶/۶۷ دلار و نفت وست‌تگزاس اینترمدیت با ۶درصد افت به نزدیکی ۶۴ دلار در هر بشکه رسید.
تحلیلگران دلیل این افت را کاهش ناگهانی نگرانی‌ها از اختلال عرضه و باز شدن یک مسیر تازه برای صادرات نفت ایران می‌دانند؛ مسیری که می‌تواند فشار بر بازار را کاهش دهد.
چین به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت در جهان، پیشتر نیز با وجود تحریم‌ها، از ایران نفت وارد می‌کرد اما اکنون با حمایت علنی از سوی واشنگتن، ممکن است واردات رسمی و مستقیم از ایران را از سر گیرد.
این اقدام می‌تواند تسلط چین بر بازار نفت خاورمیانه را افزایش داده و دست بالا را در مذاکرات اقتصادی با آمریکا به پکن بدهد.
ایران که پیشتر به‌دلیل تحریم‌های آمریکا بخش زیادی از سهم خود را در بازار نفت از دست داده بود، اکنون با چراغ سبز آمریکا به چین، فرصت تازه‌ای برای بازگشت پرقدرت پیدا کرده است.
طبق اعلام موسسه کپلر، ایران در حال حاضر حدود ۱۲۰میلیون بشکه نفت آماده صادرات روی آب دارد که می‌تواند طی دو هفته آینده روانه بازار شود. این عرضه ناگهانی می‌تواند قیمت‌ها را پایین‌تر کشیده و تعادل بازار را به نفع واردکنندگان تغییر دهد.
موسسه ردیابی کشتی‌ها و تحلیل بازار نفت «کپلر» اعلام کرد که با کاهش تنش‌ها میان ایران و رژیم صهیونیستی، صادرات نفت ایران به حدود ۲/۲میلیون بشکه در روز رسیده و پیش‌بینی می‌شود این رقم به ۴/۲میلیون بشکه نیز برسد.
نگرانی رقبای منطقه‌ای
رویترز در گزارشی می‌نویسد که این تغییر در سیاست آمریکا، نگرانی جدی برای صادرکنندگان عمده نفت مانند عربستان سعودی و روسیه ایجاد کرده است. ایران با عرضه ارزان‌تر نفت به چین می‌تواند سهم بازار این کشورها را کاهش دهد.
از سوی دیگر، کاهش قیمت نفت ممکن است موجب فشار بیشتر بر بودجه کشورهای متکی به صادرات انرژی شود، در حالی که ایران با کاهش محدودیت‌ها، می‌تواند درآمدهای ارزی خود را احیا کند.
هرچند کاخ سفید اعلام کرده که تحریم‌ها به‌صورت رسمی هنوز پابرجاست و وزارت خزانه‌داری نیز اجرای آنها را ادامه خواهد داد اما پیام ترامپ باعث سردرگمی در میان تحلیلگران و بازار شده است. بسیاری از معامله‌گران نمی‌دانند که آیا این تصمیم بخشی از یک تغییر اساسی در سیاست خارجی آمریکاست یا یک اقدام سیاسی در آستانه مذاکرات تجاری با چین.
تصمیم ترامپ در ظاهر یک تسهیل تجاری است اما در واقع می‌تواند نظم شکننده بازار نفت را دگرگون کند. بازگشت نفت ایران به‌طور رسمی به یکی از بزرگ‌ترین بازارهای مصرف، نه‌تنها می‌تواند موجب کاهش قیمت نفت شود بلکه توازن ژئوپلیتیکی میان تولیدکنندگان بزرگ را نیز تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.
در صورت تداوم این روند، ایران ممکن است به یکی از صادرکنندگان تاثیرگذار در سطح بین‌المللی بازگردد، موضوعی که بدون تردید با واکنش کشورهایی مانند عربستان، روسیه و حتی برخی جریان‌های داخلی در واشنگتن همراه خواهد شد.
تحلیلگران بازار انرژی معتقدند که چراغ سبز ترامپ برای خرید نفت ایران می‌تواند روابط انرژی بین‌المللی را دستخوش تغییر کند؛ به‌ویژه برای کشورهای تولیدکننده‌ای چون عربستان و روسیه که رقبای اصلی ایران در بازار جهانی نفت هستند.
پریانکا ساچدوا، تحلیلگر ارشد در شرکت فیلیپ نُوا، می‌گوید: «اگر آتش‌بس پابرجا بماند، بازار نفت به‌سمت بازگشت به ثبات حرکت خواهد کرد.» همچنین تونی سیکامور از شرکت IG تاکید کرد که «ریسک‌پریمیوم» ناشی از درگیری‌ها از قیمت نفت حذف شده است.
نقش چین در خرید نفت ایران
اگرچه براساس آمار رسمی، چین از ژوئن ۲۰۲۲ نفتی از ایران وارد نکرده اما داده‌های ماهواره‌ای و گزارش شرکت‌های داده‌پرداز نشان می‌دهند که صادرات نفت ایران به چین در سکوت ادامه داشته است. تحلیلگران معتقدند با کاهش احتمالی محدودیت‌ها، این روند افزایش خواهد یافت.
این تغییر ظاهری همچنین در حالی رخ می‌دهد که دولت ترامپ به‌دنبال تدوین یک چارچوب تجاری جدید با چین و کاهش جنگ تعرفه‌ای است که منجر‌به رسیدن عوارض به سطوحی شد که تمام تجارت میان دو اقتصاد بزرگ جهان را قطع کرد.
رویترز به نقل از یک فرد آشنا به تفکر رییس‌جمهور آمریکا که نخواست نامش فاش شود، نوشت: اجازه دادن به یک سهمیه خاص برای چین ممکن است تلاشی از سوی ترامپ برای ارسال سیگنال‌های مثبت به پکن باشد زیرا او به دنبال یک توافق تعرفه‌ای جدید است.
در حالی که این تغییر بالقوه ممکن است برخی ریسک های قانونی پیرامون خرید نفت ایران توسط چین را کاهش دهد، مشخص نیست که این تغییر چه تاثیری بر جریان واقعی واردات نفت ایران به چین خواهد داشت. چین که بزرگ‌ترین واردکننده نفت در جهان است، حدود ۱۴درصد از نفت خام خود را از ایران تامین می‌کند اما این رقم به دلیل محرمانه ماندن آمار، احتمالا بیشتر است. براساس داده‌های دریافتی از ردیاب‌های نفتکش، چین در نیمه نخست سال۲۰۲۵ به‌طور میانگین ۳۸/۱میلیون بشکه در روز نفت از ایران وارد کرده که معادل بیش از ۶/۱۳ درصد کل واردات نفتی این کشور است. پالایشگاه‌های مستقل چینی(«تی‌پات‌ها») اصلی‌ترین خریداران این نفت هستند. ایران نفت خود را با تخفیف‌هایی حدود ۷ تا ۸ دلار در هر بشکه نسبت‌به نفت برنت به چین می‌فروشد. این امر به چین کمک کرده واردات نفت خود را ارزان‌تر حفظ کند، در حالی که ایران نیز با دور زدن تحریم‌ها همچنان صادراتش را حفظ کرده است.
ایران سومین تولیدکننده بزرگ نفت خام در سازمان اوپک محسوب می‌شود. کاهش تنش میان تهران و تل‌آویو می‌تواند به افزایش صادرات نفت ایران منجر شود و مانع از اختلال در عرضه شود؛ عاملی که در روزهای اخیر موجب جهش قیمتی نفت شده بود.
اوضاع بازار نفت بعد از آتش‌بس
جلال میرزایی، نماینده پیشین مجلس می‌گوید: اگر بحران مهار و اعلام آتش‌بس نمی‌شد چه‌بسا باعث افزایش قیمت نفت و ادامه التهابات در بازار انرژی می‌شد.
او در ارزیابی اوضاع بازار نفت بعد از آتش‌بس بین ایران و رژیم صهیونیستی و آمریکا به ایلنا گفت: وضعیت عرضه و تقاضا و اوضاع سیاسی جهان در بازار نفت تاثیرگذار و تعیین‌کننده است، رشد اقتصادی در کشورهای بزرگ مصرف‌کننده نفت مثل چین و هند، آمریکا و اتحادیه اروپا نیز در بازار نفت تاثیر دارد و منجر به رشد تقاضا می‌شود. از دیگر سو، اگر تولید پایین باشد یا عواملی بالاجبار روند تولید را کاهشی کند باعث می‌شود بازار دچار نوسان شده و قیمت‌ها بالا برود.
وی افزود: درگیری‌ها به‌خصوص درگیری در کشورهای نفتخیز و حتی درگیری داخلی در کشورهای تولیدکننده مثلا در ونزوئلا و با نیجریه در سال‌های اخیر روی قیمت نفت در بازار تاثیر گذاشته و منجر به نوسانات در بهای نفت خواهد شد.
عضو پیشین کمیسیون انرژی مجلس گفت: این انتظار می‌رفت که حمله رژیم صهیونیستی به ایران باعث بروز نوسان در بازار انرژی به‌خصوص قیمت نفت خام و میعانات شود ضمن اینکه تحلیل‌ها بر این بود که واکنش ایران بعد از حمله آمریکا به مراکز هسته‌ای ایران از جمله اقداماتی در تنگه هرمز و تلافی در خلیج‌فارس بازار نفت را دچار التهاب کرد و برآوردها این بود که قیمت نفت روند افزایشی را طی کند.
وی بیان کرد: اگر بحران مهار و اعلام آتش‌بس نمی‌شد چه بسا باعث افزایش قیمت نفت و ادامه التهابات در بازار انرژی می‌شد. میرزایی درباره سرنوشت بازار و خرید نفت ایران گفت: به نظر می‌رسد تغییر خاصی ایجاد نشود و این روند ادامه خواهد یافت کمااینکه چینی‌ها به عنوان کشوری که بیشترین واردات را از ایران دارند در مجامع بین‌المللی و شورای حکام آژانس بین‌المللی و شورای امنیت از مواضع ایران حمایت کردند و حمله رژیم صهیونیستی و آمریکا به مراکز هسته‌ای ایران را به صراحت محکوم کردند بنابراین اکنون نیز تغییر خاصی در بازار ایران ایجاد نمی‌شود. وی با اشاره به اعطای مجوز به چین از سوی آمریکا برای خرید نفت از ایران گفت: این روند یک تحول مثبت و جای تامل دارد.
این نماینده پیشین مجلس تصریح کرد: در هر بازار نفت ایران بستگی به مذاکرات بین ایران و آمریکا نیز دارد اگر مذاکرات از سر گرفته شود با توجه به اینکه ایران به‌خوبی از عهده مقابله به مثل برآمد و انسجام سیاسی و داخلی مردم بیشتر شد و با توجه به پشتوانه داخلی اگر توافق حاصل شود احتمال اینکه کشورهایی مثل هند و جنوب شرق آسیا به خرید نفت از ایران روی آوردند؛ زیاد است کما اینکه بعد از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۶ نیز این اتفاق افتاد.
