17 - 05 - 2023
چند نکته در مورد انتخابات ترکیه
محمدرضا ستاری
انتخابات حساس و سرنوشتساز ریاست جمهوری ترکیه به دور دوم کشیده شد و حالا این کشور باید دو هفته پرالتهاب دیگر را برای مشخص شدن سرنوشت نهایی ریاستجمهوری پشتسر بگذارد. در این انتخابات که به گفته بسیاری از ناظران، مهمترین انتخابات سال ۲۰۲۳ بوده و تقریباً چشم تمام دنیا را به ترکیه معطوف کرده است، چند نکته مهم و اساسی وجود دارد.
نخست اینکه نتایج رایگیری نشان داد هر چند اردوغان بر خلاف نظرسنجیها آرای بیشتری را کسب کرد، اما این نخستین بار بود که در طول سالهای اخیر سبد آرای وی کاهش یافته و در مقابل رقیب خود ناچار به رقابت در دور دوم شده است. از سوی دیگر، اگرچه کمال قلیچداراوغلو و جریان حامی او توانستند اردوغان را به چالش کشیده و اکنون نیز دو هفته فرصت دارند تا در دور دوم رقیب سرسخت خود را از میدان به در ببرند، اما نباید فراموش کرد که حزب عدالت و توسعه توانسته بار دیگر در انتخابات پارلمانی اکثریت کرسیهای مجلس را از آن خود کند. این یعنی قلیچداراوغلو و احزاب حامی او در صورت پیروزی در انتخابات نیز با مجلسی مواجه خواهند بود که اکثریت آن متعلق به اردوغان و جریانش است؛ به همین دلیل از هماکنون تحقق شعار بازگشت به نظام پارلمانی برای قلیچداراوغلو حداقل در کوتاهمدت بسیار دشوار خواهد بود.
مساله دوم برای هر یک از دو نامزد اصلی ریاستجمهوری ترکیه، نتایج عجیبی بود که سینان اوغان در این انتخابات کسب کرد. او بر خلاف انتظار علاوهبر اینکه توانست ۵ درصد آرا را به خود اختصاص دهد، ۲ درصد کرسیهای پارلمان را نیز در اختیار دارد. به همین دلیل ریزش آرای اوغان به سمت هر یک از رقبا، عاملی تعیینکننده در دور دوم خواهد بود. با این حال نکته مهم این است که اوغان به صراحت اعلام کرده، در صورتی از قلیچداراوغلو حمایت میکند که او نیز متعاقباً از احزاب کردی به خصوص حزب دموکراتیک خلق (HDP) اعلام برائت کند. این موضوع یک چالش مهم و اساسی برای قلیچداراوغلو و میز ششنفره محسوب میشود. زیرا در صورت جواب مثبت به این خواسته، آرای مناطق کردنشین از سبد آنها حذفشده و در صورت بیاعتنایی به صحبتهای اوغان نیز ملیگرایان از قلیچداراوغلو و ائتلاف حامی وی روی بر میگردانند. البته لازم به ذکر است که سینان اوغان در نهایت روز سهشنبه چنین موضوعی را تکذیب کرده است، ولی با این حال با توجه به موجی که چنین سخنانی ایجاد کرده، نمیتوان تاثیر آن را در دور دوم انتخابات نادیده گرفت.
نکته سوم در مورد این انتخابات به گفته بسیاری از ناظران حفظ جریان قدرتمند عدالت و توسعه در این کشور است. اگر چه اردوغان در دور اول با رقیبی سرسخت مواجه بود، اما نتایج انتخابات و کسب بیش از ۴۹ درصد آرا از سوی او نشان داد که علیرغم تمامی مشکلات و چالشهایی که مردم ترکیه از منظر اقتصادی در طول چند سال اخیر تجربه کردهاند، اما هنوز به طور کامل از او و جریانش ناامید نشدهاند. به همین دلیل اگر اردوغان دور دوم انتخابات را واگذار کند، بعید به نظر میرسد اردوغانیسمی که بیش از ۲۰ سال است در ساختار سیاسی و اجتماعی ترکیه ریشه دوانده به این سادگیها تضعیف شود یا از بین برود.
موضوع چهارم در این انتخابات کار دشوار قلیچداراوغلو و ائتلاف ملت در فردای روز پیروزی در انتخابات است. شواهد نشان میدهد که قلیچداراوغلو و پنج حزبی که ائتلاف ملت را تشکیل دادهاند، تنها فصل مشترکشان از میدان به در کردن اردوغان است و غیر از این موضوع، منافع مشترک یا حتی موازی خاصی با یکدیگر ندارند. به همین دلیل اگر قلیچداراوغلو در دو هفته آینده بتواند پیروز انتخابات شود، تازه مشکل و چالش اصلی او برای تشکیل دولت و پیشبرد برنامههایش شروع خواهد شد.
نکته آخر نیز این است که همزمان با مشارکت بسیار بالا و خیرهکننده مردم ترکیه در انتخابات، نمیتوان انتظار خاصی از تغییر جهت سیاست خارجی ترکیه در دوره جدید داشت. در واقع شاید پیروزی قلیچداراوغلو اندکی از بار پاندولی سیاست خارجی اردوغان بکاهد، اما در قضیه سوریه و آوارگان این کشور، سیاستهای منطقهای آنکارا و نیز نوع رابطه با روسیه به نظر نمیرسد که از اصول سیاست خارجی ترکیه عقبنشینی خاصی شود. البته محتمل به نظر میرسد که در صورت شکست اردوغان، روابط ترکیه با غرب و نیز نوع مواجهه آنکارا در قضیه قفقاز تا حدودی ترمیم و تعدیل شود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد