پندهایی از برقی‌ کردن راه‌‌آهن آتن- تسالونیکی یونان

تین‌نیوز- خط آهن آتن تسالونیکی، با طول تقریبی ۵۰7 کیلومتر، از زمان تکمیل آن در سال ۱۹۱۶ یک شریان حیاتی حمل‌و‌نقل در یونان بوده است. در طول قرن گذشته، این خط دستخوش تحولاتی شده که مبین تکامل گسترده فناوری راه آهن در جهان است.
براساس آمار 2024 اتحادیه بین‌المللی راه آهن‌ها، یونان در 2023 دارای 1822 کیلومتر شبکه ریلی و 634 کیلومتر دوخطه و 738 کیلومتر برقی بوده در حالی که در سال 2002 طول شبکه راه آهن 2383 کیلومتر، دوخطه 356 کیلومتر و برقی 82 کیلومتر بوده، کل حمل‌و‌نقل ریلی 2002 حدود 2/2 میلیارد واحد حمل (وح، تن کیلومتر+ نفرکیلومتر) بود که در 2023 به 2/1 واحد کاهش یافت.
خط‌آهن آتن- تسالونیکی، با طول تقریبی ۵۰7کیلومتر، از زمان تکمیل آن در سال ۱۹۱۶ یک شریان حیاتی حمل‌و‌نقل در یونان بوده است. در طول قرن گذشته، این خط دستخوش تحولاتی شده که مبین تکامل گسترده فناوری راه آهن در جهان است.
مهم‌ترین تغییرات در سرعت عملیاتی و انتقال از لکوموتیوهای بخار به دیزل و در نهایت به لکوموتیوهای الکتریکی بوده است.
در روزهای اولیه این خط، لکوموتیوهای بخار فعال بودند، اگرچه در زمان خود توانایی بالایی داشتند، اما در سرعت و کارایی محدود بودند. در این دوران بخار، که از سال ۱۹۱۶ تا دهه ۱۹۵۰ ادامه داشت، سرعت متوسط در طول خط آتن تسالونیکی معمولا بین ۴۰ تا ۶۰ کیلومتر بر ساعت (کبس) بود. این امر منجر به زمان سفر ۱۰ تا ۱۲ ساعت یا بیشتر بین دو شهر می‌شد.
دهه ۱۹۵۰ آغاز دوره جدید را با معرفی لکوموتیوهای دیزلی رقم زد، این انتقال اولین جهش بزرگ بود. در دوران اولیه دیزل از دهه ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۰، سرعت متوسط به حدود ۶۰-۸۰ کبس افزایش و زمان سفر به ۸-۱۰ ساعت کاهش یافت.
با بهبود فناوری دیزل از دهه ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۰، عملکرد این خط نیز بهبود یافت. لکوموتیوهای دیزلی قوی‌تر و کارآمدتر، همراه با برخی بهبودهای مسیر، سرعت متوسط را به ۸۰-۱۰۰ کبس افزایش و زمان سفر را به ۶-۸ ساعت کاهش داد.
تحول واقعی خط در دهه ۱۹۹۰ با آغاز یک پروژه بزرگ مدرن‌سازی شروع شد. این پروژه شامل دو خطه کردن اکثر مسیر، اصلاح مسیر بسیاری از بخش‌ها و مهم‌تر از همه، برقی کردن کل خط بود. در طول این دوره مدرن‌سازی، ترکیبی از لکوموتیوهای دیزلی پیشرفته و لکوموتیوهای الکتریکی مورد استفاده قرار گرفتند، زیرا برقی کردن به صورت مرحله‌ای اجرا می‌شد. سرعت متوسط به ۱۰۰-۱۲۰ کبس در بخش‌های ارتقا یافته رسید و زمان سفر به حدود 6-5 ساعت کاهش یافت.
اوج این تلاش مدرن‌سازی در سال ۲۰۱۹ با تکمیل برقی کردن کامل خط به دست آمد. این امر نشان‌دهنده انتقال نهایی از کشش دیزلی به الکتریکی در طول کل مسیر بود. انتقال به لکوموتیوهای الکتریکی مزایای زیادی به همراه داشت.
روند سرعت در طول تاریخ این خط واضح و چشمگیر است: دوران بخار (۱۹۱۶-۱۹۵۰) 40 تا 60 کبس، دیزل اولیه (۱۹۵۰-۱۹۷۰) 60 تا 80 کبس، دیزل پیشرفته (۱۹۷۰-۱۹۹۰) 80 تا 100 کبس، مدرنس‌ازی اولیه (۱۹۹۰-۲۰۰۰)100 تا 120 کبس، دوران برقی کنونی (۲۰۱۹-حال حاضر) میانگین 120 تا 160 کبس با حداکثر تا ۲۰۰ کبس.
این افزایش مداوم سرعت تاثیرات عمیقی فراتر از کاهش زمان سفر داشته است. این امر دو شهر بزرگ یونان، آتن و تسالونیکی را عملا به هم نزدیک‌تر کرده و تجارت، گردشگری و تبادل فرهنگی را تسهیل کرده است.
تبدیل از لکوموتیوهای دیزلی به الکتریکی یک فرآیند تدریجی بود که با مدرن‌سازی کلی خط همسو بود. با نگاه به آینده، ممکن است پتانسیل افزایش بیشتر سرعت وجود داشته باشد. با پیشرفت‌های فناوری قطارهای سریع‌السیر، قابل تصور است که سرعت‌های متوسط می‌توانند به ۲۰۰کبس یا بیشتر در بخش زیادی از مسیر نزدیک شوند و احتمالا زمان سفر را به حدود 5/3 ساعت کاهش دهند.
یکی از ابتکارات راه‌آهن این کشور در زمان خرید لکوموتیوهای دیزلی جدید برای این مسیر در ابتدای قرن 21 استفاده از مزیت فناوری (Common Platform) بود که شرکت بمباردیر مبدع آن بود (البته پس از راه‌‌آهن ایران که این منطق را در مشخصات لکوموتیوهای آلستوم در سال 1376 گنجاند).
این ادعا که 75‌درصد قطعات لکوموتیو برقی با دیزلی مشترک هستند زمینه سفارش لکوموتیوهای اولیه دیزلی برای این مسیر (با توان دو مگاوات و سرعت 160) با قابلیت تبدیل شدن به الکتریکی (با توان 5 مگاوات و سرعت 200) را فراهم کرد. با اطلاع از این تجربه در سال 1382 پیشنهاد اقدام مشابه به شرکت رجا (مدیر پروژه لکوموتیو) و معاونت ناوگان داده شد (لکوموتیوهای زیمنس می‌توانند به لکوموتیو برقی 4/3‌مگاوات با سرعت 160 تبدیل شوند).