پایان مشکلات پایدار تجار ایرانی؟

گروه بازرگانی- ابراهیم رییسی برای دومین بار به دوشنبه سفر کرد، اما هنوز دولت نتوانسته بسیاری از مشکلات فعالان تجاری ایران برای مبادله با طرف‌های تاجیک را برطرف کند. بخشی از این موانع پیش روی تجار ایرانی به گفته رییس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان، عدم لغو روادید و حذف ویزا، تامین واگن برای صادرات و تسهیل مسیر حمل‌و‌نقل کالا از تاجیکستان به ایران و برعکس است.
دو سال از سفر اول ابراهیم رییسی رییس دولت سیزدهم به تاجیکستان می‌گذرد. او ۲۵ شهریور ۱۴۰۰ نیز به دوشنبه سفر کرده بود؛ سفری که به نقل خود رییسی دستاوردش رفع مشکلاتی در روابط دو کشور و در نهایت افزایش ۴ برابری مبادلات اقتصادی و تجاری بود. این موضوع را رییس دولت سیزدهم در ۹ خرداد ۱۴۰۱، زمانی که امامعلی رحمان رییس‌جمهوری تاجیکستان و هیات همراهش، به دعوت او به ایران آمدند، مطرح کرد. در آن زمان به گفته امامعلی رحمان موافقتنامه‌های خوبی در زمینه‌های مختلف اقتصادی، تجاری و نیز فعالیت شورای مشترک ایران و تاجیکستان و کمیته مشترک سرمایه‌گذاری امضا شد.
برهمین اساس هم در سال گذشته روابط تجاری دو کشور کماکان زنده ماند، اما تاجیکستان هنوز در لیست ۲۰ شریک برتر ایران قرار نگرفته است. به تعبیر بهتر هنوز نه خرید ایران از این کشور و نه حجم فروش اقلام نفتی، غیر‌نفتی ایران به این کشور، آن را در لیست شرکای اصلی ایران قرار نداده است.
البته تولید ناخالص داخلی (GDP) تاجیکستان حدود یک‌چهلم تولید ناخالص داخلی (GDP) ایران است. با این حال هنوز سیاستگذاران ایرانی نتوانسته‌اند شرایطی را برای تجار ایرانی فراهم کنند که آنها بتوانند این بازار کوچک را هم تسخیر کنند. هنوز بسیاری از مشکلات فعالان اقتصادی ایرانی حل‌و‌فصل نشده است. طبق اظهارات محمدحسین روشنک رییس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان هنوز فعالان اقتصادی با چالش‌های متعددی در جریان تجارت با تاجیکستان روبه‌رو هستند. مشکلاتی که در سفر جدید آنها با ابراهیم رییسی قرار است، مجددا مطرح شود.
به گفته روشنک لغو روادید و حذف ویزا و تامین واگن برای صادرات از خواسته‌های هیات تجاری ایران در سفری است که رییسی به دوشنبه داشت. او در این خصوص افزود: تسهیل مسیر حمل‌و‌نقل کالا از تاجیکستان به ایران و برعکس، هماهنگی استاندارد مشترک برای تبادل کالا با تاجیکستان، کاهش تعرفه و عوارض واردات برخی کالاها از ایران به تاجیکستان از دیگر خواسته‌های هیات تجاری ایران در این سفر است. حال سوال اینجاست، این بار رییسی می‌تواند بخش مهمی از مشکلات تجار ایرانی را حل کند؟ یا این مشکلات به سفر بعدی او به تاجیکستان که مشخص نیست چه زمانی است؛ موکول شود؟
گشایش فصلی جدید در تجارت؟
تاجیکستان کشوری کوهستانی است که در بخش آسیای ‌میانه قرار دارد و با کشورهای افغانستان، ازبکستان و قرقیزستان هم‌مرز است. این کشور محصور در خشکی با گستره حدود ۱۴۳ هزار و ۱۰۰ کیلومترمربع بیش از ۹ میلیون نفر جمعیت دارد که مردم آن به زبان فارسی (تاجیکی) صحبت می‌کنند و قرابت‌های فرهنگی، زبانی و تاریخی زیادی با ایرانیان دارند.
با وجود اشتراکات فراوان زبانی، آیینی، فرهنگی و تاریخی ایران و جمهوری تاجیکستان، حجم روابط اقتصادی بین این ۲ کشور آنچنان که باید رشد نکرده است، احیای پیوندهای دیرینه و تعمیق روابط مردم ۲ کشور در گرو شاخصه‌های مهمی چون پایدارسازی روابط اقتصادی، پرهیز از شکل‌گیری تنش‌ها و تلاش در راستای اعتمادسازی است.
سردی روابط بین ایران و تاجیکستان با سفر رییس‌جمهوری کشورمان به آن منطقه در سال ۱۴۰۱ از بین رفت و رنگ و بوی تازه‌ای گرفت، نخستین گام در اصلاح این روابط برگزاری نمایشگاه اختصاصی کالای ایرانی با محوریت خراسان‌رضوی در اسفندماه سال گذشته در دوشنبه پایتخت تاجیکستان بود.
دیروز نیز رییس‌جمهوری کشورمان دومین سفر خود به تاجیکستان را آغاز کرد، این سفر در پاسخ به سفر «امامعلی رحمان» رییس‌جمهوری تاجیکستان است که در سال گذشته انجام شد.
در آخرین سفر رییس‌جمهوری تاجیکستان به ایران (خرداد ماه ۱۴۰۱) در حضور روسای جمهوری ۲ کشور تفاهمنامه‌ای بین اتاق بازرگانی صنایع و معادن و کشاورزی ایران با اتاق بازرگانی و صنعت تاجیکستان با عنوان «تشکیل شورای مشترک کارآفرینان ۲ کشور» امضا شد. از آن زمان اتاق بازرگانی ایران و اتاق مشترک ایران و تاجیکستان به دنبال اجرایی کردن این تفاهمنامه بودند که یکی از بندهای آن سفرها و رفت و آمدهای هیات‌های تجاری بین ۲ کشور بوده است.
رییس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان درخصوص اهداف این سفر اظهار کرد: هدف اصلی این سفر از سوی فعالان اقتصادی ایرانی اجرای تفاهمنامه تشکیل شورای مشترک کارآفرینان ۲ کشور ایران و تاجیکستان به منظور توسعه اقتصادی-اجتماعی و فرهنکی بین آنهاست، خوشبختانه در این سفر با هماهنگی‌های انجام گرفته، چند ملاقات با مدیران و فعالان اقتصادی و نیز پیگیر‌ی‌هایی درخصوص تسهیل تجارت از سوی هیات ایرانی در تاجیکستان انجام خواهد شد.
وی با اشاره به مهم‌ترین مسائلی که در سفر هیات تجاری خراسان‌رضوی به تاجیکستان دنبال می‌شود، بیان کرد: لغو روادید و حذف ویزا، تامین واگن برای صادرات و تسهیل مسیر حمل‌و‌نقل کالا از تاجیکستان به ایران و برعکس، هماهنگی استاندارد مشترک برای تبادل کالا با تاجیکستان، کاهش تعرفه و عوارض واردات برخی کالاها از ایران به تاجیکستان از خواسته‌های هیات تجاری ایران در این سفر است.
گشایش افق‌های تازه در روابط خراسان‌رضوی با تاجیکستان
خراسان‌رضوی بیشترین سهم را در بین استان‌های کشور از نظر تجارت با کشور تاجیکستان دارد و از این حیث احیای روابط تجاری با آن کشور بیشتر به نفع استان خراسان‌رضوی بوده است. کشور تاجیکستان به دلیل اینکه یک وارد‌کننده بزرگ است، می‌توان آن را به عنوان جامعه هدف برای صادرات ایران در نظر گرفت. از میزان صادراتی که به کشور تاجیکستان انجام می‌شود حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد مربوط به استان‌های شرقی از جمله خراسان‌رضوی است. همچنین در نمایشگاه‌هایی که در تاجیکستان برگزار می‌شود، شرکت‌های ایرانی از استان‌های خراسان، به خصوص خراسان‌رضوی بیشترین حضور را دارند.
تاجیکستان چهارمین جامعه هدف خراسان‌رضوی
چهارمین جامعه هدف خراسان‌رضوی بعد از افغانستان، ترکمنستان و عراق، کشور تاجیکستان است و این نشان می‌دهد که از شرق کشورمان صادرات بیشتری به کشور تاجیکستان انجام می‌شود.
رییس اداره بازرگانی خارجی اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان‌رضوی با اشاره به تجارت کالاهای پرسود در تجارت ایران با کشور تاجیکستان گفت: عمده کالاهای تاجیکی در بحث صادرات به کشورهای دیگر آلومینیوم، پنبه، نخ‌پنبه، برق، خشکبار، سنگ‌های گرانبها، میوه، طلا، سیمان، روی و سرب است، در این میان واردات طلا از آن کشور می‌تواند برای ایفای تعهد ارزی صادرکنندگان ما مورد استفاده بیشتری قرار گیرد.
محمدعلی امیرفخریان در ادامه افزود: صادرات ایران از جمله کالاهای تولیدی خراسان‌رضوی به تاجیکستان، موارد مزیت‌داری از جمله فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی، ماشین‌آلات، صنایع چوبی، قند و شکر و گندم است.
وی عمده کشورهای مبداء کالاهای وارداتی به تاجیکستان در سال ۲۰۲۲ را روسیه، قزاقستان، ترکیه، آمریکا، ایران، آلمان و ژاپن ذکر و بیان کرد: با توجه به قرابت زبانی و فرهنگی ایران با آن کشور، می‌توانیم کشورمان را دارای جایگاه ویژه‌ای در صادرات به آن کشور بدانیم. وی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری کشور تاجیکستان، سوئیس است که بیشتر سنگ‌های گرانبها و طلا از آن کشور به سوئیس صادر می‌شود. رییس اداره بازرگانی خارجی اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان‌رضوی به میزان تجارت ایران با تاجیکستان در ۶ ماهه نخست امسال پرداخت و گفت: در این مدت ۱۱۷ میلیون دلار کالا از ایران به تاجیکستان صادر شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۸۹ درصد افزایش داشته و از این میزان ۶۸ میلیون دلار مربوط به خراسان‌رضوی بوده است که نسبت به سال گذشته حدود ۵۱ درصد رشد داشته است.
وی عنوان کرد: ۶۰ درصد از صادرات کالای ایرانی به تاجیکستان در ۶ ماهه نخست امسال مربوط به خراسان‌رضوی بوده است که عمده آنها به ترتیب محصولات معدن و صنایع معدنی مانند کاشی و سرامیک، آهن‌آلات و محصولات فولادی، کالاهای صنعتی، محصولات کشاورزی و محصولات پتروشیمی بوده است.
امیرفخریان ادامه داد: همچنین در ۶ ماهه نخست امسال ۳۲ میلیون دلار کالا از تاجیکستان به خراسان‌رضوی وارد شده که ۲۸ میلیون دلار آن مربوط به خراسان‌رضوی است که شامل ۹۰ درصد از واردات کالا از تاجیکستان به ایران می‌شود و در مقایسه با مدت مشابه سال قبل کاهش نیز داشته است. وی عمده اقلام وارداتی از کشور تاجیکستان به ایران و خراسان‌رضوی را پنبه، نخ‌پنبه، پیله کرم ابریشم، ماشین‌آلات، نیکل، نخ یک‌لا و دیگر مواد اولیه بخش تولید دانست.
هدف‌گذاری خراسان‌رضوی برای صادرات به کشور تاجیکستان در سال گذشته ۱۶۷ میلیون دلار بوده که ۱۲۳ درصد از آن محقق شد (۲۱۰ میلیون دلار صادرات)، در سال جاری نیز قطعا هدف مزبور تحقق خواهد یافت. وی اظهار کرد: هدف‌گذاری ایران و به تبع آن خراسان‌رضوی در توسعه مبادلات تجاری با کشور تاجیکستان براساس سیاست‌های دولت و برپایه منافع برد-‌برد بوده که سالانه ۵۰۰ میلیون دلار صادرات کالا در نظر گرفته شده است.
امیرفخریان اضافه کرد: هدف‌گذاری خراسان‌رضوی برای صادرات به کشور تاجیکستان در سال گذشته ۱۶۷ میلیون دلار کالا بوده است که با صدور ۲۱۰ میلیون دلار کالا به میزان ۱۲۳ درصد تحقق یافت و در سال جاری نیز قطعا هدف مزبور تحقق خواهد یافت.
رییس اداره بازرگانی خارجی اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان‌رضوی، ضرورت توجه به برخی مسائل و تلاش برای رفع مشکلات را لازمه توسعه روابط بین این استان با تاجیکستان دانست که در زمره اهداف سفر رییس‌جمهوری ایران و فعالان اقتصادی به آن کشور نیز قرار دارد. امیرفخریان توجه به استانداردهای ملی مشترک برای صادرات برخی از کالاها به تاجیکستان، تقویت مسیر حمل‌و‌نقل کالا از قرقیزستان، تاجیکستان و افغانستان به ایران، در نظر گرفتن تعرفه ترجیحی برای واردات برخی از کالاهای ایرانی به تاجیکستان را ضروری دانست.