پاسخ عقلانیت مالی در شهرداری‌ها

ایرج نادری- درخصوص یادداشت آن روزنامه محترم با عنوان «عقلانیت مالی در شهرداری‌ها» می‌توان به چند نکته اشاره کرد که عبارتند از:
1- این درست است که باید تفکیک مشخصی میان پروژه‌های انتفاعی و غیرانتفاعی (به بیان نویسنده یادداشت) انجام داد ولی شاید نتوان مرز مشخص و دقیقی در حال حاضر میان آنها قائل شد. واقعیت این است که شهرداری‌های کشور آنقدر درگیر مسائل ریز و درشت اجرایی و مشکلات انباشته از گذشته هستند که نمی‌توانند روی این موضوع به صورت جدی تمرکز کنند. شهرداری‌ها در حال حاضر میراث‌دار معضلات مالی عدیده‌ای به صورت تراکمی از سال‌های دور و نزدیک هستند که شاید دوره مدیریت هر شهردار یا هر دوره شورای اسلامی شهر اگر به حل معضلات مالی گذشته نیز اختصاص یابد، باز هم زمان کافی نخواهند داشت. در نتیجه به نظر می‌رسد که این وظیفه (تدوین معیارهای غربالگری پروژه‌ها) بهتر است توسط نهادهای مرکزی مانند سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور (که بخشنامه بودجه شهرداری‌ها نیز توسط همین سازمان تهیه و ابلاغ می‌شود) صورت گیرد. البته سازمان مذکور بی‌نیاز از همراهی فکری شهرداری‌ها در این زمینه نیست و تجربیات ریز و درشت شهرداری‌ها (مانند تجربه انتشار اوراق مشارکت توسط شهرداری‌ها در سنوات گذشته) می‌تواند کمک موثری برای تدوین شیوه‌ها و الگوهای غربالگری باشد.
2- بازارهای مالی به ویژه بازار سرمایه دارای دستورالعمل‌ها و رویه‌های اجرایی مختلفی هستند که هم بررسی‌های لازم برای آنها توسط کمیته فقهی سازمان بورس صورت گرفته و هم حاوی معیارهای شفاف و روشن برای غربالگری پروژه‌ها هستند. به عنوان مثال، برای تشکیل صندوق زمین و ساختمان باید از فرم امکان‌سنجی خاصی استفاده کرد که در صورت غیرانتفاعی بودن پروژه، تکمیل این فرم عملاً‌ امکان‌پذیر نیست. پس برای غربالگری پروژه‌ها می‌توان از این تراکم دانش نیز استفاده کرد.
3- نکته آخر اینکه پیشنهاد می‌شود شهرداری‌ها از حالت انفعال کنونی در زمینه عقلانیت مالی بیرون آمده و عملاً راهکارهایی برای خروج از این بن‌بست (و به گفته نویسنده یادداشت، پاشنه آشیل مالی) اندیشیده شود که این امر می‌تواند با استفاده از ابزار بودجه‌نویسی شهرداری (بودجه سنواتی)، تهیه دستورالعمل سرمایه‌گذاری شهرداری و همچنین تدوین برنامه راهبردی در این زمینه محقق شود که هر‌چند اقدامات محدودی در این زمینه صورت گرفته است (مانند تهیه شیوه‌نامه سرمایه‌گذاری شهرداری‌ها یا قانون درآمد پایدار و هزینه شهرداری‌ها و دهیاری‌ها) ولی به نظر می‌رسد که این اقدامات کفایت لازم برای رسیدن به عقلانیت مالی شهرداری‌ها آن چنان که درخور گستره و عمق اقدامات شهرداری‌ها باشد را ندارد.