14 - 07 - 2022
واکنش دوگانه چین به تحریم روسیه
«جهانصنعت»- مرکز پژوهشهای اتاق ایران در تازهترین بررسیهای خود گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقهای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه و آخرین روندها و پیشبینیهای اقتصادی تهیهشده توسط بزرگترین نهادهای اقتصادی بینالمللی، در قالب دادههای تازه مورد واکاوی قرار داده است. در بخش تحولات جهان، سرمایهگذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری گروه ۷ برای رقابت با ابتکار کمربند و راه چین خبرساز شده است. در تحولات منطقهای نیز محمد بن سلمان در روزهای اخیر راهی طیفی از کشورهای منطقه شد تا سیاست منطقهای عربستان را گامی بهپیش ببرد. همچنین دادههای تازه نشان میدهد که واکنش شرکتهای چینی به تحریم روسیه دوگانه بود.
در حالی که فعالیت شرکتهای مهم چینی اغلب تداوم یافته، شرکتهای بزرگ نفتی چین و نیز بانکهای بزرگ این کشور همکاری با روسیه را متوقف کرده یا کاهش دادهاند و یا از طریق زیرمجموعههای خود در بازار روسیه فعالیت میکنند.
سرمایهگذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری گروه ۷ برای رقابت با ابتکار کمربند و راه چین
اجلاس اخیر سران گروه ۷ که در آلمان برگزار شد با تصمیماتی تازه در پیشبرد رقابت اقتصادی و سیاسی با چین و روسیه همراه بود. در این اجلاس سران گروه ۷ بر سر استراتژی کلان رقابت ژئواکونومیک با چین به توافق دست یافتند و وعده سرمایهگذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری در زیرساختهای کشورهای درحال توسعه دادند. این توافق در قالب راهبرد کلان موسوم به «مشارکت در توسعه زیرساختها و سرمایهگذاری در پهنه جهانی» اجرایی خواهد شد. در چارچوب این طرح، بایدن اعلام کرد که ایالاتمتحده ۲۰۰ میلیارد دلار در قالب کمکهای مالی، بودجه فدرال و سرمایهگذاری خصوصی را طی پنج سال برای حمایت از پروژههایی در کشورهای با درآمد کم و متوسط که به مقابله با تغییرات آب و هوایی و همچنین بهبود سلامت جهانی، برابری جنسیتی و زیرساختهای دیجیتال کمک میکند، بسیج خواهد کرد. رییس کمیسیون اروپا نیز اعلام کرد که اروپا ۳۰۰ میلیارد یورو (۲۸/۳۱۷ میلیارد دلار) را برای این ابتکار در مدت مشابه بسیج خواهد کرد تا جایگزینی پایدار برای طرح کمربند و جاده چین ایجاد کند. رهبران ایتالیا، کانادا و ژاپن نیز در مورد برنامههای خود نکاتی را بیان کردند. امانوئل ماکرون، رییسجمهور فرانسه و بوریس جانسون، نخستوزیر بریتانیا، وعدههای چندانی ارائه ندادند اما بر حمایت از کوششهای گروه ۷ تاکید کردند.
وعدههای میلیاردی بایدن
در جریان این اجلاس، بایدن چندین پروژه شاخص از جمله پروژه ۲ میلیارد دلاری توسعه انرژی خورشیدی در آنگولا با حمایت وزارت بازرگانی، بانک صادرات و واردات ایالات متحده، شرکت آمریکاییAfricaGlobal Schaffer و توسعهدهنده پروژه ایالاتمتحده Sun Africa را برجسته کرد. افزون بر این او اشاره کرد که واشنگتن به همراه سایر اعضای گروه ۷ و اتحادیه اروپا ۳/۳ میلیون دلار کمک فنی به انستیتو پاستور داکار در سنگال ارائه خواهد کرد تا یک مرکز تولید واکسن در مقیاس صنعتی در آن کشور احداث شود. آژانس توسعه بینالمللی ایالات متحده (USAID) همچنین تا سقف ۵۰ میلیون دلار را طی پنج سال به صندوق مراقبت از کودکان بانک جهانی اختصاص خواهد داد. بایدن وعده داد که صدها میلیارد دلار بتواند از بانکهای توسعه چندجانبه، موسسات مالی توسعه، صندوقهای ثروت دولتی و سایر منابع برای پیشبرد این طرح تامین شود. رقم ذکرشده از سوی رییس کمیسیون اروپا پیش از این در قالب ابتکاری تحت عنوان دروازه جهانی از سوی اتحادیه اروپا اعلام شده بود. در قالب این ابتکار اتحادیه اروپا در پی سرمایهگذاری در زیرساختها و ایجاد زیرساختهایی با استانداردهای بالا، اتصال کالاهای مردم و خدمات در سراسر جهان به یکدیگر است. به دیگر سخن اتحادیه اروپا میکوشد به دروازه اتصال کالاهای افراد و خدمات در سراسر جهان بدل شود.
آفریقا و آمریکای لاتین که بیش از سایر مناطق مورد توجه ابتکار کمربند راه چین قرار دارند در کانون توجه ابتکار دروازه جهانی اتحادیه اروپا نیز قرار گرفتهاند. در قالب این طرح، کمیسیون اروپا به نهادهای ذیربط در این اتحادیه تا پایان ۲۰۲۲ فرصت داده تا پروژههای دارای تاثیرات کلیدی در نقاط مختلف جهان به ویژه در آفریقا و آمریکای لاتین را مشخص نمایند و زمینه را برای سرمایهگذاری اتحادیه فراهم آورند. رییس کمیسیون اروپا تاکید کرده است که سرمایهگذاری در این پروژهها هوشمندانه خواهد بود. به بیان او اتحادیه اروپا بر احداث جادهای که معدن مس شرکت چینی را به مجتمع فرآوری چینی متصل کند، سرمایهگذاری نخواهد کرد. کنایهای از اینکه سرمایهگذاریها در راستای ایجاد فرصتهای ناخواسته برای شرکتهای چینی نخواهند بود. افزون بر این او تاکید کرده است که این سرمایهگذاریها در راستای افزایش انعطاف در زنجیرههای عرضه جهانی و ارتقای امنیت زنجیره تامین صورت میگیرد. وابستگی زنجیرههای تامین به چین، نگرانیهای مهمی در غرب ایجاد کرده است.
تامین مالی پروژههایی که در اولویت کار قرار میگیرند از طریق مشارکت بخش عمومی و خصوصی صورت میگیرد. اتحادیه در قالب اعتبار صادراتی وام و ارائه برخی تضمینها بخش خصوصی را به سرمایهگذاری در این پروژهها تشویق خواهد کرد. اتحادیه اروپا بانک سرمایهگذاری اروپا و بانک توسعه و بازسازی اروپایی را نیز احتمالا در حمایت از این پروژهها درگیر کند. اتحادیه اروپا مهمترین برتری این ابتکار در قیاس با ابتکار کمربند و راه چین را التزام آن به شفافیت و حکمرانی خوب دانسته است. سرمایهگذاری بر پروژههای هیدروژن سبز در قاره آفریقا و اتصال برزیل به پرتغال به واسطه فیبر نوری زیردریایی به عنوان نمونههایی از پروژههای این ابتکار نام برده شده است. در واقع در اجلاس اخیر گروه ۷، ابتکار دروازه جهانی اتحادیه اروپا با وعده سرمایهگذاری ۲۰۰ میلیارد دلاری آمریکا و سرمایهگذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری اعضای غیراروپایی گروه ۷ ترکیب شده و تحت عنوان «مشارکت در توسعه زیرساختها و سرمایهگذاری در پهنه جهانی» اجرایی خواهد شد. این کار کمربند و راه چین سالهاست وارد فرآیند اجرایی شده است. با توجه به نفوذ اندک دولتهای غربی بر بخش خصوصی این کشورها، رقابت با ابتکار کمربند و راه چین، آسان نخواهد بود. برخلاف دولت چین، دولتهای گروه ۷ نمیتوانند شرکتها را به سرمایهگذاریهایی که منطق سیاسی و ژئوپلیتیک دارد، وادار کنند.
پایان تحریمهای عربستان علیه ترکیه
ترکیه یکی دیگر از مقاصد سفرهای منطقهای ولیعهد عربستان بود. در پایان این سفر، مقامات بازرگانی عربستان اعلام کردند که این کشور، تحریم غیررسمی خود علیه صادرات ترکیه را لغو کرده است و هیچ محدودیت گمرکی برای کالاهای ترکی در عربستانسعودی وجود ندارد. عربستانسعودی از سال ۲۰۱۸ زمانی که روابط پس از قتل جمال خاشقجی روزنامهنگار عربستانی در استانبول تیره شد، تحریمهای بیسروصدایی را بر کالاهای ترکیه اعمال کرده است. در نتیجه این اقدام، صادرات ترکیه تا سال ۲۰۲۱ تقریبا ۹۲ درصد کاهش یافت. بر مبنای اعلامیه مشترکی که در پایان این سفر منتشر شد، دو کشور قصد دارند همکاریهای خود را در زمینه تجارت، گردشگری، ساختوساز و انرژی و همچنین صنایع دفاعی و فناوریهای جدید تقویت کنند.
افزون بر این، در این بیانیه به چشمانداز ۲۰۳۰ عربستانسعودی و تعهد به فعالسازی مجدد شورای هماهنگی عربستان و ترکیه و در عین حال بر اهمیت مذاکرات شورای همکاری ترکیه و شورای همکاری خلیجفارس در مورد توافقنامه تجارت آزاد تاکید شده است. این نکات نشان میدهد که دو کشور تلاش میکنند با توجه به تحولات منطقهای و جهانی چشماندازی جدید ترسیم کنند. بر مبنای گزارش رسانههای نزدیک به دولت ترکیه، از این پس کالاهای ترکیه دیگر توقیف نمیشوند یا در گمرک منتظر نمیمانند و ریاض به سرعت برای تجار ترکیه روادید صادر میکند.
مهمتر آنکه شرکتهای ترکیهای مجاز خواهند بود که در مناقصههای دولتی عربستان شرکت کنند، در این سفر ۳۵۴ تن از مدیران شرکتهای بزرگ سعودی ولیعهد را همراهی میکردند و مجموعهای از معاملات را با شرکتهای ترکیهای به ویژه در بخش مواد غذایی امضا کردند.
مقامات ترکیه نیز اعلام کردند که قصد دارند تجارت دوجانبه را از ۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ به ۱۰ میلیارد دلار در سال آینده میلادی افزایش دهند. افزون بر این مقامات ترکیه به دنبال یک قرارداد سوآپ ارزی با عربستانسعودی برای افزایش ذخایر بانک مرکزی ترکیه هستند. از دیگر سو وزیر سرمایهگذاری عربستانسعودی از شرکتهای ترک دعوت کرد تا در پروژههای سرمایهگذاری عربستانسعودی به ارزش ۳/۳ تریلیون دلار مشارکت کنند. اردوغان برای نشان دادن اشتیاق خود به گسترش روابط با عربستان، ولیعهد این کشور را تا فرودگاه بدرقه کرد.
صرفهجویی ۲ میلیارد دلاری پاکستان از تجارت با افغانستان
شهباز شریف، نخستوزیر پاکستان اخیرا با تاکید بر افزایش واردات زغالسنگ از افغانستان اعلام کرده است که این کشور از ناحیه واردات زغالسنگ افغانستان سالانه ۲ میلیارد دلار صرفهجویی میکند. پیش از تحولات جنگ اوکراین، عمده واردات زغالسنگ پاکستان از آفریقای جنوبی صورت میگرفت اما در ماههای اخیر صادرکنندگان بزرگ زغالسنگ در جهان، اولا قیمتها را به شدت افزایش دادهاند و ثانیا محدودیتهایی بر صادرات زغالسنگ به دلیل نگرانی از امنیت انرژی خود وضع کردند. در ماههای اخیر قیمت صادراتی هر تن زغالسنگ در بازارهای جهانی از ۹۰ دلار به ۳۵۰ دلار افزایش یافته است. این تغییرات واردات زغالسنگ از آفریقای جنوبی را برای پاکستان بسیار پرهزینه کرده است. از همین رو این کشور بر واردات زغالسنگ افغانستان متمرکز شده است. پاکستان هر تن زغالسنگ افغانستان را به قیمت ۲۷ دلار وارد میکند. مهمتر آنکه واردات از افغانستان به روپیه صورت میگیرد و پاکستان پرداخت دلاری صورت نمیدهد. این امر نیز با توجه به کسری شدید موازنه تجاری پاکستان به نفع این کشور است.
خرید بسیار ارزان زغالسنگ افغانستان باعث شده تا در داخل این کشور انتقادهای زیادی نسبت به دولت طالبان صورت گیرد، اما مقامات اقتصادی طالبان اعلام کردند که آنان دخالتی در صادرات زغالسنگ به پاکستان ندارند بلکه زغالسنگ را به شرکتهای داخلی میفروشند و آنها به عنوان بخش خصوصی صادرات را صورت میدهند. اما با شدت گرفتن انتقادات از دولت طالبان، مقامات اقتصادی این دولت در روزهای اخیر وعده دادهاند که نرخ صادراتی زغالسنگ را به ۶۰ دلار در هر تن افزایش میدهند.
بر مبنای آمارهای وزارت معادن افغانستان این کشور ۸۰ معدن زغالسنگ دارد که تاکنون تنها ۱۷ معدن به مرحله استخراج رسیده است. پاکستان به تدریج مزد حمایتهای چند دههای خود از طالبان را میگیرد. این کشور با پیوند زدن اقتصاد افغانستان به اقتصاد خود و تبدیل افغانستان به پیرامون اقتصادی اسلامآباد به تدریج در حال تسلط بر ثروتهای افغانستان است.
استفاده مصر و روسیه از ارزهای محلی در مبادلات تجاری
مصر و روسیه قصد دارند از ارزهای محلی خود در معاملات تجاری دوجانبه استفاده کنند. وزیر تجارت و صنعت مصر اخیرا گفته است که قاهره مکانیسم پرداختی را برای استفاده از روبل روسیه در مبادلات تجاری با مسکو ایجاد خواهد کرد. وزیر صنعت و تجارت روسیه نیز گفته است که مسکو و قاهره توافق کردند که در تسویهحسابهای متقابل به ارزهای محلی روی بیاورند. از منظر وی حجم مبادلات تجاری روسیه و مصر این امکان را برای دو کشور فراهم میکند تا از روبل و پوند در مبادلات تجاری استفاده کنند. بر اساس آمار رسمی مصر، مبادلات تجاری بین مصر و روسیه در سال ۲۰۲۱ افزایش یافت و به ۷/۴ میلیارد دلار رسید که نسبت به ۵/۴ میلیارد دلار در سال گذشته نزدیک به ۵ درصد افزایش داشت، صادرات مصر به روسیه در سال ۲۰۲۱ با ۷/۱۴ درصد افزایش به ۷/۵۹۱ میلیون دلار رسید درحالی که صادرات روسیه به مصر با ۹/۳ درصد افزایش به ۱۷۸/۴میلیارد دلار رسید. روسیه همچنین در حال ایجاد یک منطقه صنعتی در منطقه کانال سوئز است و دو کشور در حال همکاری برای ارتقای شبکه راهآهن مصر هستند. افزون بر این روسیه در حال ساخت اولین نیروگاه اتمی مصر با هزینه ۲۵ میلیارد دلار است که ۸۵ درصد آن توسط مسکو تامین مالی میشود. در اجلاس اخیر مجمع اقتصادی سن پترزبورگ که به داوس روسی مشهور است و در میانه ژوئن ۲۰۲۲ برگزار شد، رییسجمهور مصر به عنوان مهمان ویژه دعوت شده بود. او ترجیح داد از طریق ویدئوکنفرانس در این مجمع سخنرانی نماید و به روسیه سفر نکند.
مکانیسم عراق برای اجرایی کردن توافق ۲۰ ساله با چین
مشاور نخستوزیر عراق از نهایی شدن مکانیسم مالی برای اجرایی شدن پروژههایی که در قالب توافق ۲۰ ساله همکاری راهبردی چین و عراق مورد توافق قرار گرفته است خبر داد. در قالب این مکانیسم بانک مرکزی عراق حسابی را که توسط یک شرکت حسابرسی بینالمللی نظارت میشود برای تامین مالی پروژههای تعریفشده ایجاد کرده است. در قالب توافق ۲۰ ساله چین و عراق، بغداد روزانه ۱۰۰ هزار بشکه نفت به چین تحویل میدهد. پول نفت صادراتی در این حساب واریز میشود و به تناسب پیشرفت پروژههای مورد توافق، هزینهها از این حساب به شرکتهای چینی پرداخت میشود. این روند توسط یک شرکت حسابرسی بینالمللی نظارت میشود. توافق راهبردی چین و عراق چند سال پیش به امضا رسید اما فرآیند اجرای آن اخیرا آغاز شده است.
واکنش شرکتهای چینی به تحریم روسیه
نوع واکنش چین به تحریمهای روسیه عاملی تعیینکننده در سرنوشت جنگ اوکراین و آینده اقتصاد سیاسی روسیه است. چین ۲۰ درصد تجارت خارجی روسیه را در دست دارد و ۱۳ درصد ذخایر ارزی روسیه در بانکهای چینیاند. افزون بر این طیف وسیعی از شرکتهای چینی در روسیه فعالیت میکنند. دادههای به روزی که دانشگاه پیل در مورد فعالیت شرکتهای خارجی در روسیه پس از تحریمها منتشر میکند نشان از تداوم فعالیت اغلب شرکتهای چینی در این کشور و کوشش برخی شرکتهای چینی برای جایگزینی شرکتهای غربی دارد. با وجود آنکه بیش از ۱۰۰۰ شرکت غربی تاکنون روسیه را ترک کردهاند، اما فعالیت شرکتهای مهم چینی اغلب تداوم یافته است. البته شرکتهای بزرگ نفتی چین و نیز بانکهای بزرگ این کشور همکاری با روسیه را متوقف کرده یا کاهش دادهاند و یا از طریق زیرمجموعههای خود در بازار روسیه فعالیت میکنند. از آنجا که سیستم بانکی روسیه تاکنون مهمترین هدف تحریمهای آمریکا و اروپا بوده است، بانکهای بزرگ چینی بیشترین احتیاط را نشان دادهاند.
آمریکا جذابترین مقصد سرمایهگذاری خارجی
گزارش تازه آنکتاد در مورد سرمایهگذاری خارجی در جهان، دادههای قابل تاملی ارائه میکند. آمریکا همچنان به عنوان جذابترین مقصد سرمایهگذاران مستقیم خارجی در سال ۲۰۲۱ باقی مانده است. چین نیز همچنان موقعیت دوم خود را حفظ کرده است. در محیط همسایگی ایران، موقعیت امارات و رژیم صهیونیستی قابل توجه است. رژیم صهیونیستی با جذب سرمایه ۳۰ میلیارد دلاری در جایگاه ۱۲ قرار گرفته است و امارات عربی متحده با جذب ۲۰ میلیارد دلار سرمایه مستقیم خارجی در ۲۰۲۱ در رده نوزدهم قرار گرفته است. موفقیت هند به عنوان دیگر قدرت در حال ظهور نیز قابل توجه است. این کشور با جذب ۶۴ میلیارد دلار سرمایهگذاری مستقیم خارجی در رده هفتم قرار گرفته است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد