نگاهی به فرآیند رهبری در توسعه پایدار

مهدیه نجفی‌زاده*- فرآیند رهبری در توسعه پایدار، درون شرکت‌ها با یک دیدگاه آغاز می‌شود. رهبر در این حوزه باید توانایی درکی فراتر از خواسته‌های فوری سهامداران یا فصل بعدی مالی را داشته باشد. او باید آینده‌ای را تصویر کند که در آن «موفقیت اقتصادی با حفظ محیط‌زیست و برابری اجتماعی در تضاد نیست، بلکه این عناصر به صورت یک استراتژی یکپارچه با هم ترکیب و معنا می‌شوند». این نگرش نه‌تنها به پیشگیری از آسیب محدود نمی‌شود، بلکه حرکتی در جهت ایجاد تاثیراتی مثبت است. این دیدگاه می‌داند که پارادایم‌های قدیمی کسب‌وکار، جایی که رشد تنها با حاشیه‌های سود اندازه‌گیری می‌شود، دیگر کافی نیستند. رهبر دوراندیش، پایداری را نه به عنوان یک محدودیت، بلکه به عنوان فرصتی برای نوآوری، رشد و تمایز در بازاری پرازدحام می‌بیند.
قدرت اصالت در عمل
«در حوزه پایداری شرکت‌ها، اقدامات و نتایج، بلندتر از کلمات صحبت می‌کنند.» یک رهبر با رویکرد توسعه پایدار باید اصولی که از آنها حمایت می‌کند را در عمل پیاده کند. این یک اصل بسیار حیاتی است زیرا اعتماد را هم در درون سازمان و هم بیرون سازمان و در ارتباط با ذی‌نفعان خارجی ایجاد می‌کند. کارمندان زمانی که می‌بینند رهبران‌شان نه‌تنها در حرف بلکه در عمل هم به اصول توسعه پایدار متعهد هستند، بیشتر احتمال دارد که به مشارکت و تعهد بپردازند.
رهبری با قدرت اصالت در عمل یعنی ادغام شیوه‌های پایداری در هر جنبه‌ای از کسب‌وکار. از کاهش ردپای کربنی در سازمان گرفته تا اطمینان از زنجیره‌های تامین اخلاقی، تعهد یک رهبر در سازمان به موضوع پایداری باید قابل مشاهده و ملموس باشد. این امر یک فرهنگ پاسخگویی و مسوولیت‌پذیری ایجاد می‌کند و همه سازمان را به مشارکت در مسیر پایداری تشویق خواهد کرد.
نوآوری و بازاندیشی در مدل‌های کسب‌وکار
رهبری در سازمان‌های پایدار به طور ذاتی با نوآوری مرتبط است. باید بپذیریم «چالش‌هایی که امروز با آنها مواجه هستیم‌- تغییرات اقلیمی، کاهش منابع و نابرابری‌های اجتماعی- با راه‌حل‌های دیروزی قابل حل نیستند. رهبران باید آماده باشند که وضعیت موجود را به چالش بکشند، فرضیات دیرینه را زیر سوال ببرند و به استقبال روش‌های جدید تفکر بروند».
ممکن است این رویکرد با معنای بازطراحی محصولات و خدمات به گونه‌ای پایدارتر عمل کند، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر یا پذیرش اصول اقتصاد چرخه‌ای که در آن ضایعات به حداقل می‌رسند و مواد مورد مصرف دوباره استفاده می‌شوند. همچنین این به معنای بهره‌گیری از فناوری و داده‌ها برای اتخاذ تصمیمات آگاهانه‌تر و بهینه‌سازی‌هایی است که هم سودآوری را دربر داشته و هم محیط‌زیست را در نظر می‌گیرد. نوآوری در توسعه پایدار به نحوه تعامل سازمان‌ها با ذی‌نفعان خود وابسته است. رهبران باید همکاری‌ها را هم در داخل سازمان و هم در میان صنایع، دولت‌ها و جوامع تقویت کنند. با هم کار کردن، می‌تواند راه‌حل‌هایی ایجاد کند که به مراتب جامع‌تر و تاثیرگذارتر از هر اقدام فردی دیگری باشد.
پرورش فرهنگ توسعه پایدار، توانمندسازی کارکنان
یکی از جنبه‌های کلیدی رهبری پایدار، توانایی پرورش فرهنگ سازمانی است که قادر به درک ارزش پایداری درک باشد؛ این امری فراتر از اجرای سیاست‌های سبز یا کاهش ضایعات است. می‌توان گفت تعبیه پایداری در هسته اصلی سازمان است.
برای رسیدن به این موضوع، رهبران باید کارکنان خود را توانمند کنند. آنها باید خلاقیت را تشویق کرده و فرصت‌هایی را برای کارکنان فراهم کنند تا در ابتکارات پایداری مشارکت داشته باشند. این امر می‌تواند ایجاد تیم‌های چندوظیفه‌ای برای حل چالش‌های خاص یا سرمایه‌گذاری در برنامه‌های آموزشی برای افزایش سواد پایداری در سراسر سازمان باشد.
وقتی کارکنان احساس می‌کنند که بخشی از راه‌حل هستند، احتمال بیشتری وجود دارد که درگیر و متعهد شوند. این نه‌تنها موفقیت در نوآوری‌ها و ابتکارات پایداری را هدایت می‌کند بلکه عملکرد کلی سازمان را نیز بهبود می‌بخشد. «فرهنگی که پایداری و مسوولیت اجتماعی سازمانی را در اولویت قرار می‌دهد، استعداد را جذب، کارکنان را حفظ و سازمانی قوی‌تر و مقاوم‌تر ایجاد می‌کند.»
کارآفرینان در تعامل با جامعه فراتر از دیوارهای سازمانی
رهبری پایدار محدود به درهای سازمان و شرکت نیست. موثرترین رهبران پایداری می‌دانند که تاثیر آنها در جوامع و اکوسیستم‌هایی که در آنها فعالیت می‌کنند، گسترش می‌یابد. آنها اهمیت مسوولیت اجتماعی شرکتی (CSR) را تشخیص می‌دهند و نقش خود را به عنوان حافظان محیط‌زیست گسترده‌تر می‌بینند.
این دیدگاه و نگرش می‌تواند شامل مشارکت در پروژه‌های توسعه جامعه، حمایت از ابتکارات زیست محیطی محلی یا حمایت از سیاست‌هایی باشد که پایداری را در سطح منطقه‌ای یا ملی ترویج می‌کنند. با اتخاذ یک رویکرد فعالانه، کارآفرینان و رهبران توسعه پایدار می‌توانند به شکل‌دهی زمینه اجتماعی کسب‌وکارهایشان کمک و محیطی مساعدتر برای رشد سازمانی پایدار ایجاد کنند.
تعامل با جامعه بزرگ‌تر همراه با ارتباط شفاف و صادقانه امکان‌پذیر می‌شود. رهبران باید بخواهند که سفر پایداری در سازمان‌شان – ‌موفقیت‌ها و چالش‌ها- به اشتراک بگذارند.
این کار شفافیت، اعتبار و اعتماد ایجاد کرده و روابط قوی‌تری با مشتریان، سهامداران، ذی‌نفعان و عموم مردم برقرار می‌کند.
برگ برنده در صبر و پشتکار
«پایداری در سازمان یک راه‌حل سریع نیست، بلکه یک تعهد بلندمدت است». منافع رویکردهای پایدار اغلب به مرور زمان حاصل می‌شود و چالش‌ها می‌توانند پیچیده و چندبعدی باشند، بنابراین رهبری پایدار در سازمان‌ها نیازمند صبر و پشتکار است. رهبران باید آماده باشند که با موانع و انتقادات مواجه شوند. آنها باید به دیدگاه خود متعهد بمانند، حتی زمانی که مسیر دشوار است.
این استقامت برای ایجاد تغییرات سیستماتیک مورد نیاز و برای دستیابی به اهداف بلندمدت پایداری ضروری است.
«رهبران با رویکرد پایداری درک می‌کنند که کار آنها بخشی از یک حرکت گسترده‌تر است؛ حرکتی که از مرزهای شرکت‌های فردی یا حتی صنایع فراتر می‌رود. آنها در حال ساختن میراثی هستند، نه ‌فقط برای سازمان‌های خود، بلکه برای نسل‌های آینده». این چشم‌اندازی بلندمدت است که رهبری واقعی با نگرش پایدار را از مسوولیت صرف شرکتی متمایز می‌کند.
و اما …
چالش‌های قرن بیست و یکم نیازمند نوع جدیدی از رهبری در سازمان‌هاست که بر پایه نگرش پایدار و نگاه ویژه به بحث مسوولیت اجتماعی شرکتی استوار است. «رهبری با رویکرد پایداری فراتر از کاهش اثرات زیست‌محیطی یا تقویت مسوولیت اجتماعی است؛ این رویکرد بازتعریفی از موفقیت در سازمان‌هاست که اهداف کسب‌ و کارشان را با نیازهای جهان و جامعه هم‌راستا می‌کنند».
با پیشرفت به سمت آینده، نقش رهبران و کارآفرینان با این نگرش پررنگ و پررنگ‌تر خواهد شد. آنها کسانی هستند که ما را از میان پیچیدگی‌های دنیای مدرن به سمت نوآوری و همکاری دعوت کرده و به ایجاد آینده‌ای که در آن رشد اقتصادی، رفاه اجتماعی و حفاظت از محیط‌زیست نه‌تنها با هم سازگار هستند، بلکه یکدیگر را تقویت می‌کنند، کمک
خواهند کرد.
«با نگاهی آینده‌نگر و قرار دادن توسعه پایدار در مرکز آن، رهبران شرکت‌ها فرصت دارند تا تاثیری عمیق بگذارند؛ تاثیری که برای نسل‌های آینده باقی خواهد ماند. با تفکری بلنداندیش، عملی اصیل و تعهد به نوآوری و جامعه، رهبران سازمان‌ها نه‌تنها آینده سازمان‌های خود را شکل می‌دهند، بلکه آینده ایران را نیز رقم خواهند زد».
* پژوهشگر و کارشناس توسعه پایدار
منبع: آینده‌نگر