27 - 04 - 2021
نفت و گاز، تاثیرپذیرتر از مذاکرات
دکتر لیلا بیات*
کشور آمریکا در حالی که فقط ۵ درصد جمعیت جهان را داراست و ۲۵ درصد مصرف نفت جهان را به خود اختصاص داده بزرگترین مصرفکننده جهان است و با توجه به اینکه رتبه نخست شرکتهای نفت و گاز در آمریکا پا گرفته، همواره از توانایی فناوری بالایی برخوردار است.
صنعت نفت و گاز ایران با اتکا به سابقه یکصدساله خود از اهمیت استراتژیکی برخوردار است و همواره در شکلگیری شرایط سیاسی و اقتصادی کشور نقش اساسی ایفا کرده است. به دلیل اهمیت و نقش بارز درآمدهای نفتی است که ایران جزو اولین هدف دولتهای مختلف آمریکا در زمینه تحریم اقتصادی قرار دارد. از اینرو قوانینی در کنگره آمریکا تصویب و یا به صورت دستورالعمل اجرایی برضد ایران به کار گرفته شد. صنعت نفت و گاز ایران عمدتا از مهمترین بخشهایی است که تحتتاثیر فراوان نتایج مذاکرات قرار خواهد گرفت.
نفس مذاکره و احساس عمومی که بحران روابط ایران و آمریکا را تا حدی فروکش کرده، در گام اول بر قیمتهای بینالمللی نفت تاثیر خواهد گذاشت. قیمت نفت علاوه بر عوامل بنیادین بازار یعنی سطح تقاضای جهانی، عرضه و ذخایر از عوامل دیگری نظیر تحولات ژئوپلیتیک تاثیر بسیار میپذیرد.
بهطور مشخص اتفاقاتی که در خاورمیانه بهعنوان مهمترین مرکز تامین نفت جهان رخ میدهد شدیدا برقیمت نفت تاثیرگذار است. برخی از دستاندرکاران تجارت نفت معتقدند عوامل ژئوپلیتیک از جمله مساله انرژی هستهای ایران بین ۱۰ تا ۱۵ دلار افزایش قیمت را موجب شده و هرگونه تنشزدایی در خاورمیانه تاثیرات کاهش را در قیمت نفت به وجود خواهد آورد. در صورت شکست مذاکرات و بحرانی شدن روابط دو کشور با توجه به نقش ایران به عنوان دومین تولیدکننده بزرگ اوپک، قیمت نفت میتواند افزایش یابد.
جدای از تاثیر نتایج مذاکرات بر قیمتهای بینالمللی نفت، در صورت حرکت روابط دو کشور در مسیر عادی شدن، شرکتهای نفتی آمریکایی که با وجود تمایل شدید از حضور در بازار ایران محروم شدهاند، به سرعت تلاش خواهند کرد فرصتهای ازدسترفته را جبران کنند. اما در صورت شکست مذاکرات و بدتر شدن اوضاع صنعت نفت و گاز ایران، شرایط فعالیتهای توسعهای با فشارهای آمریکا به ویژه در زمینه تامین مالی پروژهها و محدودیت دسترسی به برخی از تکنولوژیهای پیشرفته روبهرو خواهد شد البته این به معنای تعطیلی این فعالیتها نیست، اما در صورت تحول مثبت در روابط ایران و آمریکا، این پیشرفتها میتواند با سرعت بیشتر و هزینههای کمتری تداوم یابد. یقینا مذاکره بین ایران و آمریکا صرفنظر از نتایج کوتاهمدت آن بسیار مثبت است.
یکی از اولین و مهمترین نتایج آغاز مذاکرات آن است که تابوی عدم گفتوگو شکسته شد و دو طرف بر سر میز مذاکره به طرح نقطه نظرات خود پرداختهاند که این دستاورد بزرگی است. دستاورد عمده دیگر این گفتوگوها کمک به ثبات و آرامش در منطقه خاورمیانه بهخصوص جمعیت کشورهای مسلمان در معرض آسیب و خطرات جدی مانند مسائل عراق، لبنان، فلسطین، افغانستان و… است. آغاز این مذاکرات موجب کاهش اختلافات قومی و مذهبی در منطقه خواهد بود.
موضوع سوم که سرریز این گفتوگوهاست استفاده صلحآمیز ایران از انرژی هستهای است. گفتوگوی ایران و آمریکا، حداقل در کوتاهمدت، موضع اروپاییان را نسبت به پرونده ملایمتر میکند و تا حدودی مانع فشار و روند شکلگیری اجماع جهانی علیه ایران میشود.
منطقه خاورمیانه در حال حاضر در وضعیت خطرناکی بهسر میبرد. بخش قابل توجهی از گرفتاریهای جهان اسلام در خاورمیانه با مشارکت و وساطت فعال دولت و گروههای بانفوذ ایران در منطقه قابل حل و فصل است و منطقه را از وضعیت به شدت تهدیدآمیز کنونی خارج میکند.
مهم این است که حتی اگر براساس سناریوی بدبینانه گفتوگوهای ایران- آمریکا بهطور مطلق هم شکست بخورد دو کشور در موضع اولیه باقی میمانند و وضعیت از گذشته بدتر نخواهد شد. بحث عمده این است که با شکسته شدن یخها، طرف ایرانی بدون آنکه برآوردی غیرواقعبینانه نسبت به نتایج مذاکرات ایجاد کند باید با آرامش و طمأنینه و درک صحیح از وضعیت منطقه بر نتایج بلندمدت گفتوگو و تعامل تاکید بیشتری داشته باشد.
* پژوهشگر روابط بینالملل
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد