4 - 07 - 2024
میراث طبیعی ایران در آتش
نادر نینوایی- سال 1403 سالِ خوبی برای جنگلهای زاگرس نبوده و بخش بزرگی از این میراث طبیعی که یکی از مهمترین جاذبههای کشور شمرده میشود، طعمه حریق شده است.
براساس اعلام منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان، 5/73هکتار جنگل و مرتع استان لرستان از ابتدای امسال تا ۲۲خردادماه دچار حریق شده است و براساس آمار تجمیعی نیز تا پایان خردادماه امسال ۱۳۰۰هکتار از جنگلهای لرستان در آتش سوخته است. دامنه آتشسوزی در جنگلهای ایران اما محدود به لرستان نیست و مناطقی از جنگلهای ایلام، چهارمحالوبختیاری و سایر مناطق هم آسیبهایی دیدهاند.
این در حالی است که انتظار میرفت دولت و نهادهای متولی برای حفاظت موثر از این میراث طبیعی که میتوانند نقش بیبدیلی در توسعه گردشگری ایران هم داشته باشند، اقدامات موثرتری را به انجام رسانند.
اهمیت اکوسیستم زاگرس به عنوان میراثی طبیعی
جنگلهای زاگرس یکی از شاخصترین منابع طبیعی ایران هستند که بازدید از آنها همواره طرف توجه گردشگران داخلی و بینالمللی قرار داشته است.
حجتالله مرادخانی پژوهشگر و مدرس دانشگاه درخصوص اهمیت جنگلهای زاگرس به «جهانصنعت» گفت: اکوسیستم زاگرس به عنوان یکی از پهناورترین زیستبومهای ایران سهم بسزایی در حفظ حیات تمدنی در سرزمین ایران داشته است. از گذشتههای بسیار دور و از دوران پیش از تاریخ تا به امروز اکوسیستم زاگرس زیستگاه اصلی بشر بوده است و در بطن زاگرس شاهد شکلگیری تمدنهای اولیه و کانونهای نخستین فرهنگ، هنر و تمدن بودهایم. افزونبر این، زاگرس همچنان نقش تعیینکننده خود را در تامین آب شرب بسیاری از مناطق برعهده دارد.
وی افزود: زاگرس از دو حیث حائز اهمیت است که یکی از لحاظ ارزشهای زیستمحیطی آن بوده و نکته مهمتر که همواره در گفتوگوها درخصوص زاگرس کمتر به آن پرداخته شده، میراث طبیعی بودن این اکوسیستم است. نباید فراموش کنیم که میراث فرهنگی و تمامی مصداقهای فرهنگ و هنر که در فرهنگ ایران شکل گرفته است، همگی متاثر از طبیعت بوده و در بطن زیستبومهای طبیعی شکل گرفته است. بنابراین میتوان گفت میراث طبیعی از نظر قدمت و اهمیت مقدم بر میراث فرهنگی بوده و باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.
این پژوهشگر ضمن اشاره به کنوانسیون ثبت آثار جهانی و طبیعی یونسکو که در سال 1972 به ثبت رسیده است، گفت: در این کنوانسیون بر اهمیت میراث طبیعی تاکیده شده و ایران از جمله کشورهایی است که در همان سالهای نخستین به این کنوانسیون پیوست. توجه داشته باشید که تحت همین کنواسیون توانستهایم جنگلهای هیرکانی و بیابان لوت را به عنوان میراث طبیعی به ثبت جهانی برسانیم. به هر روی زیستبوم زاگرس به سبب داشتن دریاچههای متعدد، آبشارها و منظرههای طبیعی خارقالعاده، ظرفیتهای بسیار بالایی برای توسعه گردشگری طبیعی دارد و نباید اینطور ساده از کنار حفاظت از آن عبور کنیم.
آتشسوزیهای متعدد در جنگلهای زاگرس
مرادخانی ضمن تاکید بر اهمیت میراث طبیعی زاگرس از بروز آتشسوزیهای متعدد در این منطقه در سال جاری و غفلتهای صورت گرفته، انتقاد کرد.
وی افزود: در خردادماه امسال شاهد بروز آتشسوزیهای بسیاری در نقاط مختلف استان ایلام، کردستان، لرستان، چهارمحالوبختیاری و در کهگیلویه و بویراحمد بودیم. تلخی ماجرا اما اینجاست که عموما بیشتر شاهد حضور سازمانهای مردمنهاد و گروههای مردمی در فرآیند اطفای حریق هستیم. این در حالی است که این سازمانهای مردمی از لحاظ منابع، امکانات و دسترسی به تجهیزات اطفای حریق بسیار محدود هستند. متاسفانه سازمانهایی مثل منابع طبیعی و سازمان حفاظت از محیطزیست جز در قالب موضعگیریهای مدیریتی و ابراز تاسف فعالیت موثری نداشتهاند. تمام اینها در حالی است که در کشور هواپیماهای پهنپیکر و هلیکوپترهای مناسب برای اطفای حریق داریم و به نظرم نباید به اینگونه چشممان را در برابر خاکستر شدن زاگرس ببندیم.
این پژوهشگر ضمن اشاره به آتشسوزی در جنگلهای لرستان ادامه داد: یکی از کهنترین خاستگاههای تمدنی در فلات ایران منطقه کوهدشت لرستان است و غارنگارههای پیش از تاریخ آن شهرت جهانی دارد و غارهای «سرخ دم لکی» و «سرخ دم لری» که رومن گریشمن، باستانشناس، آنها را کاوش کرده اهمیت شایانی دارند. این باستانشناس معتقد است که این مجموعه باعث معرفی هنر ایران در تاریخ هنر جهان شده است. در همین هفتههای اخیر اما در این مناطق بخش بزرگی از جنگلهای بلوط تبدیل به خاکستر شد و در مقابل آب هم از آب تکان نخورد.
وی افزود: در نظر داشته باشید در بطن همین صخرههای زاگرس و جنگلهای بلوط بوده که این تنوع چشمگیر در گویش، زبان، آیین، پوشش و خصلتهای مردمشناسی مردم زاگرس شکل گرفته است. گوناگونی فرهنگی غنی کشور و بخش مهمی از میراث ناملوس ایران- چه در حوزه پوشش و چه در حوزه گویش، زبان، موسیقی، غذا و آیینهای مختلف- در همین اکوسیستم زاگرس خلق شده است. این گنجینه کمنظیر اگر هر کجای دنیا باشد از وجب به وجب آن حفاظت میکنند اما در کشور ما به واسطه منافع فردی، چرای بیرویه دام و نبود مدیریت صحیح این اکوسیستم و جنگلها طعمه حریق شده و از بین میروند.
تهدید و تخریب مناطق حفاظت شده
نکته قابل تامل درخصوص آتشسوزی جنگلهای زاگرس این است که مناطق حفاظتشده در این آتشسوزیها
آسیب دیدهاند.
مرادخانی با اشاره به این واقعه اسفبار خاطرنشان کرد: بسیاری از مناطق حفاظتشده در جریان آتشسوزی آسیب دیدهاند. در نظر داشته باشید که منطقه حفاظتشده «دینارکوه» در آبدانان استان ایلام، منطقه حفاظتشده «کویر کوه» که طولانیترین خطالراس پیوسته کل خاورمیانه است با تهدید آتشسوزی روبهرو بودهاند. این در حالی است که نظیر این مناطق حفاظتشده به عنوان مقاصد جذاب گردشگری شاید در کل خاورمیانه به ندرت پیدا شود. با این همه داریم با بیتوجهی این میراث طبیعی و این سرمایه عظیم گردشگری کشور را از بین میبریم. در نظر داشته باشید که با استفاده صحیح از ظرفیتها و حفاظت موثر از منابع طبیعی، میتوانیم از پتانسیل این مناطق در جهت توسعه گردشگری بهرهمند شویم اما این امر مغفول مانده است.
این مدرس دانشگاه در پایان از بیتوجهی مسوولان و رسانهها به آتشسوزی زاگرس و تبعات ناراحتکننده آن برای ایران انتقاد کرد و خواستار توجه بیشتر به این میراث طبیعی شد تا شاید این تراژدی دوران ما با اقدامات موثر عاقبت پایان یابد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد