13 - 01 - 2022
ماسوله را نمیشود نوشت
نادر نینوایی- جاده آنقدر کمعرض است که دو خودرو به سختی از کنار یکدیگر عبور میکنند. هر دو سوی مسیر را انبوه جنگلهای درهم تنیده فرا گرفته است. صدای پرندگان از هر گوشه و کناری به گوش میرسد. هر از گاه دامی به وسط جاده میآید و رانندگان را مجبور میکند برای چند لحظه هم که شده از مسیر خود منحرف شوند. از میان این انبوه درختان که سقف آسمان را پوشاندهاند تماشای آسمان سختتر از همیشه شده است. اما هوا صاف و آفتابی است. اندکی جلوتر مجسمه اسبی سفید در میان جنگل رخ مینماید.
خودروها اجازه ورود به روستا را ندارند. قبل از ورودی آبشاری ۳۰ متری قطرات ریز آب را بر روی سنگها میکوبد و کمی جلوتر مسیر خاکی روستا به سمت ارتفاعات خودنمایی میکند. معمولا هوای روستا مهآلود است. هرازگاهی قطرات بسیار ریز باران بر زمین مینشیند و دوباره قطع میشود.
وقتی پا در روستا میگذارید احساس میکنید سفری در زمان داشتهاید و به گذشتههای دور سفر کردهاید. در هیچ کجای روستا خبری از خودرو، موتورسیکلت و زندگی ماشینی نیست. بیشترین میزان جمعیت ۳۹۳ نفری روستای ماسوله را سالمندان تشکیل دادهاند. سالمندانی که اغلب لباس سنتی گیلان را برتن دارند. در کنار ورودی برخی از خانهها پیرزنی نشسته و عروسکهای رنگی را که با دست بافته روی زمین پهن کرده و به گردشگران میفروشد.
کمی آن طرفتر دو پیرمرد ایستادهاند و با هم به زبان تالشی که زبان اکثر روستاییان ماسوله است صحبت میکنند و تسبیح میگردانند. زبان تالشی در بسیاری موارد با زبان فارسی تفاوت داشته و با مادی، پارتی و اوستایی مشابهت دارد.
اینجا ماسوله است. روستایی تاریخی که از سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و از همان زمان اجازه ساختوساز در آن داده نشده است. اینجا روستایی است که شما را به سفری در دل تاریخ میبرد. روستایی در نزدیکی شهرستان فومن که هر ساله پذیرای گردشگرانی از ملیتهای مختلف است. روستایی که مسیر خاکیاش از دامنه کوه و کنار دست آبشار تا ارتفاعاتی که به جنگل ختم میشود ادامه دارد. اینجا روستایی است که شاعرانهها را در روح آدمی بیدار میکند، نقطه تلاقی احساس و طبیعت، سادگی و آرامش.
اینجا شاید شبیه گلستانه سهراب سپهری باشد. جایی که آدم دوست دارد کفشها را در آورده و پاها را در آب فرو ببرد تا ببیند که چه سبز است امروز.
در شماره امروز «جهانصنعت» میخواهیم شما را به سفری در قلب کوهها و جنگلهای گیلان ببریم و با هم با نگاهی دقیقتر زیباییهای یکی از متفاوتترین روستاهای ایران و جهان را به نظاره بنشینیم.
خاستگاه ماسوله
اگرچه ماسوله صدها سال است که وجود دارد، اما تاریخچه این روستا قدمتی به مراتب بیشتر دارد. چیزی حدود هزار سال پیش، در حدود شش کیلومتری شمال غربی موقعیت امروزی ماسوله، این روستا یک نقطه تجاری پررونق برای تجارت صنعت آهنسازی و محل زندگی صدها خانواده بود که در خانههای پشتهای به سبک معماری ماسوله امروزی زندگی میکردند.
اما این روستای زیبا و پررفت و آمد به سرنوشت غمانگیزی دچار شد. اپیدمی مرگبار طاعون، حملات روستاهای مجاور و پس از آن وقوع زلزلهای بزرگ باعث شد مردم روستای قبلی را رها کنند و چندین کیلومتر دورتر و در محل فعلی روستای ماسوله، خانه ساخته و مستقر شوند.
امروز «ماسوله قدیم» صرفا یک محوطه باستانی متشکل از زمینهای خالی و صخرههای پراکنده است، در حالی که حدود ۱۸۰ خانواده در شهر جدید زندگی میکنند.
روستای جدید که پس از طاعون در سال ۱۵۶۵ میلادی ساخته شده است، با وجود تاریخچه قبلی، جذابیتهای باستانی خود را حفظ کرده است.
معماری منحصربهفرد روستا
جالب توجهترین نکته در این روستای تاریخی که بیشباهت به یک موزه زنده نیست، معماری آن است. بدون شک ساختار پلکانی روستای ماسوله در نوع خود منحصربهفرد است. مسیری که برای عبور در روستا باید طی کرد بامهای خانههای روستاست. به این ترتیب حیاط و یا محوطه جلوی هر خانه سقف خانه دیگر است. با توجه به این معماری منحصربهفرد راه رفتن در مسیر روستا عابران را از دره به سمت ارتفاعات کوه میبرد.
در معماری روستای ماسوله به این نکته دقت شده که خانهها نه در مجاورت دره قرار گیرند و نه در ارتفاعات بسیار بالا ساخته شوند. همچنین بر روی ضلع شمالی کوه که همواره در سایه است خانهای بنا نشده است.
با توجه به ساختار پلکانی روستا و بنا شدن آن بر دامنه کوه هیچ خانهای در کنار دره قرار نمیگیرد و به این ترتیب خانهها از خطر سیل و آبگرفتگی در امان هستند. همچنین خانهها به دلیل فاصلهای که از دره دارند و در ارتفاع قرار گرفتهاند هوایشان نیز در شب خیلی سرد نمیشود چراکه هوای سرد به دلیل سنگینتر بودن به پایین دره که ارتفاع کمتری دارد میرود.
از سوی دیگر خانههای روستا در ارتفاعات بسیار بالا نیز ساخته نشدهاند تا با مشکل مواجه شدن با بادهای شدید مواجه نشوند.
خانههای ماسوله به رنگ زرد روشن هستند و با توجه به آب و هوای منحصربهفرد روستا طراحی شدهاند و در هنگام بروز مه قابل مشاهدهاند.
با نظر به ساختار روستای ماسوله و نکات متعددی که در معماری آن در نظر گرفته شده میتوان گفت که این روستا یک شاهکار معماری سنتی روستایی در کشور است.
خانههای سنتی و مردم خوشذوق
درهای چوبی و زردرنگ خانههای ماسوله که با نقش و نگارهایی مزین شده است یکی از نکاتی است که نظر هر گردشگری را به خود جلب میکند. از سوی دیگر ساکنان خوشذوق خانههای گلی ماسوله هرساله گلهای زرد رنگی را که در گلدانهایی از پنجرهها آویزان میکنند تجدید میکنند تا نمای زیبا و سنتی خانههایشان برقرار باشد. خانههای دوطبقه از قسمتهای مختلفی مانند ورودی، زیرزمین، سرویس بهداشتی، اتاق مهمان، اتاق زمستانی با هال و ایوان کوچک، نشیمن و پلههایی که طبقه همکف را به طبقه دوم متصل میکند، ساخته شده است.
سنگ، آجر و چوب مصالح مورد استفاده در خانهها هستند. خانهها بر روی یک سنگ یکپارچه ساخته شدهاند که در آن منابع آب طبیعی وجود دارد.
موزههای ماسوله
جذابیت گردشگری در ماسوله اما به دیدن معماری و طبیعت آن محدود نمیشود. دو موزه در این روستا وجود دارد، یکی موزه مردمشناسی و دیگری موزه حیات وحش.
موزه مردمشناسی ماسوله درست در کنار ورودی روستا قرار دارد. در این موزه که معماری آن همچون خانههای ماسوله گلی و سنتی بوده، لباسها و اشیای سنتی مربوط به ماسوله در ۲۰۰ سال گذشته به نمایش گذاشته شده است.
موزه دارای سه محوطه مجزاست که مجموعههایی از ماسوله را در گذر سالها نمایش میدهد. بخش اول مربوط به مصالح روستاست که اشیای نمایش گذاشتهشده در آن حدود یک قرن قدمت دارند، در حالی که قسمت دوم اشیایی را نشان میدهد که قدمت آنها به دو قرن گذشته بازمیگردند. بخش آخر هم به شما امکان میدهد اقلام قرن حاضر و ساختهشده از سفال، شیشه و سنگ را ببینید. از جمله آثار نمایش گذاشته شده در این موزه میتوان به اثاثیه منزل که در سالهای دور در این روستا استفاده میشده اشاره کرد. همچنین ابزارالات جنگی، ابزارآلات شکار، وسایل زندگی مردم ماسوله در سالهای دور و ابزارآلات کشاورزی سنتی نیز در این موزه به نمایش گذاشته شده است.
در موزه مردمشناسی ماسوله که یک موزه شخصی است، همچنین میتوانید به تماشای لباسهای محلی گیلان اعم از جوراب و گیوه و روسری بنشینید. افزون بر این انواعی از ابزارهای نخریسی همچون شانه پشم که با آن گرههای پشم را باز میکنند درون محوطه موزه به نمایش گذاشته شده است.
بدون شک تماشای وسایل زندگی و ابزارآلات کار مردمان ماسوله دیدی وسیعتر از فرهنگ و تاریخ این روستا را به گردشگران ارائه میدهد.
اگر حوصله پیادهروی داشته باشید و در مسیر روستا حرکت کرده و به ارتفاعات بالاتر بروید با موزه حیات وحش ماسوله مواجه میشوید. در این موزه انواع مختلفی از حیوانات و پرندگان تاکسیدرمی شده از جمله خرس، خرگوش و راسو را میبینید. نکته جالب توجه اما آن است که هیچکدام از این حیوانات با هدف تاکسیدرمی کردن کشته نشدهاند بلکه عمدتا حیواناتی بودهاند که بر اثر عوامل طبیعی تلف شدهاند.
خوراکیها و سوغاتیهای خوشطعم
ماسوله بازدیدکنندگان را به چشیدن غذاهای سنتی و روستایی ایران و زندگی کشاورزی که روزگاری برجسته بود، دعوت میکند. خوراکیهای ماسوله برای گیاهخواران عالی است چراکه آنها میتوانند میرزا قاسمی درستشده با بادمجانهای دودی منطقه را امتحان کنند.
در غذاخوریهای ماسوله طیفی وسیع از غذاهای سنتی شمال ایران ارائه میشود. در برخی از غرفههای ماسوله که غذا و خوراکی سرو میکنند شما این فرصت را دارید که ضمن نشستن در فضای باز و نگاه کردن به مناظر زیبای طبیعی غذاهای خوشمزه و سنتی شمال ایران را امتحان کنید.
انواع آش شامل آش دوغ و آش رشته جزو خوردنیهای خوشطعم ماسوله هستند و البته طعم برنجهای شمالی که در ماسوله سرو میشوند بدون شک برای مدتها زیر زبانتان خواهد ماند.
در ماسوله طیف وسیعی از شیرینیهای سنتی شامل حلوا عسلی و حلوای خشک درست شده و به فروش میرسد که طرفداران زیادی دارند.
اگر دوست دارید بیشتر با محصولات و خوراکیهای ماسوله آشنا شوید باید سری به بازار ماسوله بزنید. شادی و نشاط بازار سنتی ماسوله همیشه برقرار است. سادگی و شادی اهالی به شما میفهماند که چرا به این بازار «قلب تپنده ماسوله» میگویند. مردم محصولات خود را در این بازار به فروش میرسانند و همین امر آن را به مکانی عالی برای خرید سوغاتی تبدیل کرده است.
به عنوان سوغاتی، میتوانید هم صنایعدستی محلی و هم تنقلات خوشمزه و تازه مثل انواع لواشک را بخرید. محبوبترین سوغاتیهای این شهر، عروسکهای بافتنی کوچک و بزرگ است که آثار هنری زنان محلی است. سس انار، رول میوه و سبزیجات خشک چیزهایی هستند که میتوانید از خوردن آنها لذت ببرید. ظروف سفالی، جورابهای پشمی رنگارنگ، گیوه (کفشهای سنتی مردم شمال ایران)، قالیچه و صنایعدستی حصیری از دیگر سوغاتیهایی هستند که میتوانید در این روستا بخرید.
امکان انتخاب محل اقامت متفاوت
اگر از آن دست افرادی هست که خوابیدن روی تخت و تماشای تلویزیون را باید در هر شرایطی داشته باشید انتخابهای شما محدود است و میتوانید در هتلی که قبل از ورودی روستا قرار دارد مستقر شوید.
البته در صورتی که در هتل اقامت کنید باید هر روز برای بازدید از ماسوله یک مسیر سراشیبی چند صدمتری را بپیمایید.
عاشقان بومگردی و علاقهمندان به تجربه زندگی در شرایط روستایی اما انتخابهای بیشتری دارند. در اواسط مسیر سربالایی روستا چندین خانه گلی یک طبقه برای گردشگران وجود دارد که میتوانید یکی از آنها را انتخاب و اجاره کنید. از سوی دیگر شما میتوانید در طبقه بالای خانههای ساکنان روستا سکنی گزینید. برخی از روستاییان طبقه بالای خانههای خود را به سبک زندگی قدیمی و روستایی خود مزین کرده و آن را به گردشگران اجاره میدهند. اگر حال و حوصله غذا درست کردن هم ندارید میتوانید از صاحبخانهتان بخواهید برایتان غذا درست کرده بیاورد. امکان زیست در محیطی سنتی و قدیمی و تجربه روشن کردن فانوس و نشستن روی قالیهای دستباف و جاجیمهای رنگی حتما بر شما اثر خواهد گذاشت و عاشق این سبک زندگی ساده و پر از زیبایی میشوید.
البته در نظر داشته باشید که وجود فانوس نفتی، دلیل بر نبودن برق در خانهها نیست بلکه با وجود برخورداری از الکتریسیته شما میتواند از فانوس هم استفاده کنید تا حال و هوای زندگی سنتی در ماسوله را بهتر درک کنید و در عین حال سختی هم نکشید.
اگر هنوز برای سفر به ماسوله مجاب نشدهاید شاید باید این جمله سهراب سپهری را در مورد آن در ذهن داشته باشید: به ماسوله آمدیم که از ماسوله بنویسیم اما ماسوله را نمیشود نوشت، ماسوله را باید دید، در ماسوله زندگی باید کرد، نقاشی باید کرد، فیلم باید ساخت، شعر باید گفت.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد