فریادهای توخالی دولت

نادر کریمی‌جونی- سنگ بزرگ، همیشه علامت نزدن است؛ سیدابراهیم رییسی پیش از ورود به کاخ ریاست‌جمهوری همیشه از بهبود اوضاع محرومان و کلوخ‌نشینان صحبت می‌کرد و وعده می‌داد که تحولی در اقتصاد و معیشت مردم ایجاد خواهد کرد. او اگرچه از دادن وعده‌های قابل راستی‌آزمایی و قابل شمارش پرهیز کرد، اما در همین چند وعده نه‌چندان بزرگ در حوزه ساماندهی کار و اشتغال، مهار تورم، بهبود وضع مسکن و بهبود روابط خارجی را هم که داده بود چندان دستاوردی نداشت و مثلا در مورد ساماندهی بازار اجاره مسکن با همه کمک‌های مجلس و برگزاری نشست‌های فوری و… هنوز نه از ساخت آن یک میلیون مسکن در سال خبری هست و نه از ساماندهی بازار اجاره. در مورد اشتغال هم اگرچه فشار استانداران و مدیران استانی باعث آغاز به کار مجدد برخی کارگاه‌های تعطیل و نیمه‌تعطیل شده، اما این آغاز به کار، اشتغال جدید نیافریده و میزان بیکاری با آنچه در سال گذشته بوده چندان تفاوتی نکرده است. از این‌رو احتمالا کارگرانی که در آمارها شاغل محسوب می‌شدند ولی به دلیل تعطیلی کارگاه بر سر کار نمی‌رفتند، به سر کار بازگشته و اوضاع معیشتی‌شان بهبود پیدا کرده است. در موضوع روابط دیپلماتیک، ابتکارهای دیگران در بهبود روابط با کشورهایی نظیر عربستان و روسیه به ابراهیم رییسی نسبت داده می‌شود تا کارنامه وی پربار و مطلوب جلوه داده شود. گمان می‌رود که آنچه در موضوع سیاست خارجی و روابط دیپلماتیک برای کشورمان رخ می‌دهد، در واقع دست‌پخت امیرعبداللهیان و همکارانش نیست و راهبردهای این مناسبات در جایی دیگر تعیین می‌شود هر چند که دستگاه در عملیاتی کردن همین راهبردها هم پرانتقاد عمل کرده تا جایی که نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای استیضاح وزیر امور خارجه، دست به کار شدند. با این کارنامه غیرقابل دفاع، حالا پرده‌ای دیگر از ادعاهای سیدابراهیم رییسی و دوستانش رخ نمایانده. ممکن است رییسی و همکارانش در نوشتن این برنامه به این ضرب‌المثل سرخ‌پوستی عنایت کرده باشند که اگر می‌خواهی قدرتت بیشتر شود، بلندتر فریاد بزن. برنامه هفتم توسعه آن‌قدر که تاکنون متن آن منتشر شده، فقط از آن دسته فریادهایی است که افراد با هدف افزایش قدرت می‌زنند، اما این فریادها تاثیر چندانی ندارد. جالب است که محمدباقر قالیباف نیز دل به تحقق این برنامه بسته و از هم‌اکنون نتایج آن را به شهروندان ایرانی می‌گوید.
اعدادی که به عنوان اعداد هدف در این برنامه ذکر شده اگر در مقایسه با برنامه‌های گذشته چندان تفاوت خارق‌العاده و یا شگرفی نمی‌کند اما از آنجا که اوضاع کشور به نسبت هنگام نگارش و تصویب برنامه گذشته تفاوت زیادی کرده است، نمی‌توان انکار کرد که امید به تحقق این برنامه، اندک‌تر شده است. مثلا هنگامی که تورم فعلی حدود ۵۵ تا ۶۰ درصد برآورد می‌شود و برخی اخبار نیمه‌رسمی این نرخ را حدود ۳۴ درصد ارزیابی می‌کنند، در برنامه هفتم نرخ هدف برای تورم ۵/۹ درصد ذکر شده که بلندپروازانه و رویایی است. این در حالی است که در دو سال گذشته دولت رییسی نتوانسته نرخ واقعی تورم را تقلیل دهد و ادعایی که رییس‌جمهور بارها در مورد کاهش نرخ تورم بیان داشته فقط از سوی خود و همکارانش مورد تایید قرار گرفته است و حتی بانک مرکزی و سازمان برنامه‌وبودجه حاضر نشده‌اند این نرخ را به طور رسمی تایید کنند. علاوه بر این در حالی که نرخ رشد سرمایه‌گذاری منفی ۵/۴ درصد است و در برخی آمارهای غیررسمی این نرخ به منفی ۶۰ درصد بالغ می‌شود، برنامه هفتم می‌خواهد نرخ رشد سرمایه‌گذاری را به ۲۲ درصد برساند که به نظر غیرممکن می‌رسد. همچنین با تمام تدابیری که چه در دوره عبدالناصر همتی و چه در دوره محمدرضا فرزین تمهید شد، نرخ رشد نقدینگی در بهترین حالت نتوانست به کمتر از ۲۷ درصد برسد، اما برنامه هفتم توسعه می‌خواهد نرخ رشد نقدینگی را به ۵/۱۳ درصد تقلیل دهد که کارشناسان اقتصادی با توجه به شرایط اقتصادی کشور آن را ناممکن می‌دانند. رشد اقتصادی که با تمام تلاش‌های انجام‌شده به سختی به ۷/۰ درصد می‌رسد براساس این برنامه پنج ساله باید به بیش از ۱۰ برابر یعنی ۸ درصد برسد که عقل سلیم نمی‌تواند حتی در خیال چنین جهشی را بپذیرد. به ویژه آنکه در حال حاضر فعالیت‌های اقتصادی، سرمایه‌گذاری و افزایش همکاری‌های بین‌المللی ایران، این ظرفیت اقتصادی را ایجاد نمی‌کنند.
ارقام خیال‌پردازانه دیگری در حوزه صادرات غیرنفتی، تولید ناخالص ملی و رشد آن، حجم اقتصادی جمهوری اسلامی و… نیز در این برنامه بیان و ارائه شده است اما حتی روی کاغذ و با محاسبات خوش‌بینانه هم تحقق این ارقام چندان ممکن به نظر نمی‌رسد. این در حالی است که سیدابراهیم رییسی برنامه هفتم توسعه را سند هویتی دولت خویش معرفی و تصریح کرده که دولتش مصمم به اجرای این برنامه است.
البته سیدابراهیم رییسی پیش از پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری هم اهدافی را معرفی و تصریح کرد که آنها را محقق می‌کند، اما اکنون که واقعیت‌های زندگی و مدیریت کشور را لمس می‌کند، رییس‌جمهوری می‌داند که همان چند وعده بیان‌شده هم شانسی برای تحقق ندارند.
برنامه پنج‌ساله هفتم اگرچه در دولت تصویب شده و با اندک تغییراتی در مجلس هم به تصویب خواهد رسید، اما همان‌گونه که برنامه‌های پنج‌ساله گذشته نتوانستند بیش از ۳۰ درصد شانس اجرا داشته باشند، این برنامه نیز اگر بتواند حدود ۳۰ درصد عملیاتی شود، دستاوردی قابل تحسین به حساب می‌آید.