فرمان آسیب‌شناسی کسب ‌و‌کارهای غیرنفتی

گروه بازرگانی- فعالان حوزه صادرات همواره خواستار رفع موانع موجود بر سر راه صادرات غیرنفتی بوده‌اند. با وجود تلاش‌های صورت گرفته، این مشکلات همچنان پابرجا مانده‌اند. حال رییس جدید سازمان توسعه و تجارت وعده داده است که در شورای‌عالی توسعه صادرات، به این مشکلات رسیدگی کند.
دهقان‌دهنوی، رییس جدید سازمان توسعه و تجارت با اشاره به موانع و چالش‌های پیش‌روی صادرات غیرنفتی گفت: ضرورت برنامه‌ریزی منسجم برای تحقق اهداف کمی و پیش‌بینی شده در قانون برنامه هفتم توسعه، بسیار احساس می‌شود از این‌رو سازمان توسعه تجارت ایران در دوره جدید در نظر دارد آسیب‌شناسی همه‌جانبه‌ای از حوزه کسب‌وکارهای صادرات غیرنفتی ارائه بدهد.
دهنوی معتقد است با پیگیری و طراحی راهکارهای اجرایی موثر و با همکاری دستگاه‌های اجرایی دست‌اندرکار صادرات و بخش‌های غیردولتی به‌ویژه اتاق‌های بازرگانی، صنایع معادن و کشاورزی، تعاون و اصناف ایران در کمترین زمان بخشی از محدودیت‌ها و ضوابط مخل توسعه صادرات غیرنفتی را از طریق برگزاری منظم و مستمر کارگروه توسعه صادرات و شورای‌عالی توسعه صادرات غیرنفتی حل‌و‌فصل کرده و اقدامات عملیاتی برای تحقق اهداف پیش‌بینی شده برای صادرات خدمات با حمایت ارگان‌های دولتی به‌ ویژه رییس‌جمهور و معاون اول رییس‌جمهور به مرحله اجرا گذاشته شود.
در شصت‌و‌پنجمین نشست کارگروه توسعه صادرات غیرنفتی رییس کل سازمان توسعه تجارت ایران ادامه داد: تشکیل جلسات شورای‌عالی صادرات براساس اولویت‌های اساسی حوزه صادرات غیرنفتی پیش‌بینی می‌شود از این‌رو پیشنهادات لازم از سوی اعضای شورا به دبیرخانه شورا ارسال و متن مصوبات در دستور کار نشست اصلی شورا قرار می‌گیرد.
چالش‌های صادرکنندگان باید حل شود
به گفته رییس سازمان توسعه تجارت، تصمیم‌های شبانه باعث مشکلاتی برای صادرکنندگان شده است، بنابراین باید چالش‌های حوزه صادرات برطرف شود. دهقان‌دهنوی با بیان اینکه توسعه تجارت با کشورهای جهان یکی از اهداف ماست، گفت: نقش دولت باید تسهیل‌گری در امر صادرات باشد و هیچ امری غیر از تسهیل‌سازی از سوی دولت نمی‌تواند کارکرد بهتری برای تجارت داشته باشد. او در ادامه افزود: خدمات فنی و مهندسی پتانسیل بالایی برای صادرات به اوراسیا دارد به طوری که بخش بزرگی از صادرات کشور می‌تواند در زمینه خدمات فنی و مهندسی به کشورهای حوزه اوراسیا باشد.
دهقان‌دهنوی بیان کرد: ما زمانی وارد یک رابطه تجاری می‌شویم که تولید کالای خود را در مقیاس جهانی افزایش و رقابت‌پذیری آنها را توسعه دهیم. رییس سازمان توسعه تجارت تاکید کرد: تا چه زمانی لوازم‌خانگی وارد نکنیم؟ صنعت لوازم‌خانگی کشور باید پتانسیل صادرات را داشته باشد، در چهار سال گذشته تجارت ما با اوراسیا چهار‌برابر شد، این به دلیل کاهش تعرفه‌ها بود و جالب اینکه افزایش تجارت تنها به کالاهایی محدود نشد که تعرفه‌های آنها کاهش یافته بود.
دهقان‌دهنوی تصریح کرد: یکی از مشکلات تجارت تجار ما مقررات و استانداردهای کشورهای ثالث است یعنی اینکه ما باید استانداردهای خود را افزایش و مطابق کشورهای هدف جلو ببریم. او گفت: به طور کلی صادرکنندگان ما درگیر صادرات هستند به طوری که عدم‌ثبات در قوانین صادرات و تصمیم‌های شبانه باعث مشکلات و چالش‌هایی برای صادرکنندگان شده است که ما نیاز داریم قانون صادرات کشور تسهیل شود چراکه دست و پای صادرکنندگان را بسته است.
دهقان‌دهنوی تصریح کرد: حمایت مصنوعی، بستن درها و اعمال تعرفه‌ها راه‌حلی برای توسعه تجارت کشور در بلندمدت نیستند. رییس سازمان توسعه تجارت ایران یادآورشد: امسال از سازمان برنامه و بودجه می‌خواهیم رقم خوبی برای عدد صادرات درنظر بگیرند. دهقان‌دهنوی افزود: ما مراکز تجاری را در کشورهای هدفی احداث می‌کنیم که مجوزهای لازم اعم از خدمات بانکی، ضوابط گمرکی، ایجاد نمایشگاهی و غیره را به تجار، بازرگانان و همچنین سرمایه‌گذاران ارائه دهند.
دهنوی در خصوص تفاهمنامه‌های نهایی قرار‌دادها گفت: در وهله نخست باید سرفصل‌های تفاهمنامه در زمینه صادرات و واردات انجام پذیرد سپس باید بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری‌های خود برنامه‌ریزی کند.
ایران آماده همکاری با اتحادیه اوراسیا
معاون وزیر صمت گفت: پس از اجرایی‌سازی موافقتنامه همکاری اقتصادی با اتحادیه اوراسیا، ۸۷‌درصد کالاهای تجاری این کشورها، مشمول تجارت آزاد خواهد شد. براساس آمار گمرک در پنج ماهه نخست امسال صادرات ایران به کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا 2/2میلیون تن به ارزش ۷۴۸‌میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افزایش ۳۵‌درصدی در وزن و ۱۶درصدی در ارزش داشته است. در این مدت میزان واردات کالا از کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا 9/3‌میلیون تن به ارزش 6/1‌میلیارد دلار بود. موافقتنامه تجارت آزاد بین ایران و این اتحادیه دی‌ماه سال گذشته به امضا رسید و در حال حاضر منتظر تصویب در مجالس ایران و همچنین اعضای این اتحادیه است تا وارد مرحله اجرایی شود.
دهقان‌دهنوی، معاون وزیر صمت و رییس سازمان توسعه تجارت درباره موافقتنامه تجارت آزاد بین ایران با پنج عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا اظهار کرد: پنج کشور شمالی ایران با یکدیگر وارد پیمانی به نام اتحادیه اوراسیا شامل کشورهای روسیه، بلاروس، قزاقستان و ارمنستان شدند. از میان این پنج کشور، ما با ارمنستان مرز زمینی مشترک داریم و با دو کشور قزاقستان و روسیه از طریق دریای خزر همسایه‌ایم. این پنج کشور اتحادیه‌ای تشکیل دادند میان خودشان تجارت را آزاد و بسیاری از قوانین و مقرراتشان را با یکدیگر هماهنگ کردند که از جمله این قوانین می‌توان به قوانین گمرکی، زیست‌محیطی و قوانین استانداردها اشاره کرد.
وی افزود: تقریبا چهار سال گذشته برای اولین‌بار با این اتحادیه مذاکراتی آغاز و منجر به انعقاد یک قرارداد تجارت ترجیحی شد. یعنی در مرحله اول تعدادی از کالاهای منتخب، تعرفه‌هایشان کاهش پیدا کرد یا صفر شد و نتیجه خیلی خوبی داشت و در این بازه زمانی چهار ساله تجارت ما با این کشورها دو و نیم برابر افزایش پیدا کرد. درخلال این سال‌ها وقتی این تجربه موفق دیده شد وارد گفت‌وگو برای تجارت آزاد شدیم.
به گفته دهنوی تجارت آزاد به معنی این است که بر بسیاری از کالاها تعرفه کلا از بین برود و صفر شود که این مذاکرات دی ماه سال گذشته منجر به نتیجه و این قرارداد امضا شد. پس از امضا، این قرارداد باید در مجالس هر پنج کشور اتحادیه و مجلس شورای اسلامی کشورمان به تایید برسد. این روال اداری در حال حاضر در پنج کشور انجام و در مجلس‌هایشان تصویب شده است و در ایران نیز مراحل پایانی را طی می‌کند.
وی ادامه داد: پس از تایید در شورای نگهبان هنگامی که این طرح ابلاغ شود و این اقدامات در دو کشور دیگر اتحادیه نیز انجام شود نقطه آغازی برای اجرایی‌سازی این پیمان خواهد بود که این مساله نیز یک فرآیند چند ماهه دارد به این دلیل که باید هماهنگی‌هایی میان گمرکات، مبادی ورود و خروج دو کشور و نهایی کردن لیست‌ها انجام شود. بعد از انجام تمام این اقدامات ۸۷‌درصد کالاهایی که در تجارت بین این کشورها وجود دارد مشمول این تجارت آزاد خواهند بود.
تجارت آزاد به معنای تجارت
بدون تعرفه
معاون وزیر صمت و رییس سازمان توسعه تجارت با تاکید بر اینکه تجارت آزاد به معنای تجارت بدون تعرفه و اولین تجربه برای ایران است، اظهار کرد: ایران با کشورهای مختلفی تجارت ترجیحی دارد اما به این شکل با یک اتحادیه و تجارت آزاد را تاکنون تجربه نکرده است که به اعتقاد ما فرصت تجارت آزاد یک میدان عمل جدید و یک حوزه بازی جدید برای تجارت خارجی کشورمان خواهد بود.
وی ادامه داد: همان‌طور که تجارت آزاد فرصت‌های بیشماری را برای ایران به وجود می‌آورد، برای کشورهایی که عضو این اتحادیه هستند نیز یک فرصت مناسب محسوب می‌شود بنابراین توسعه تجارت در قالب این فرآیند می‌تواند شکل گیرد و قاعدتاً تجارت آزاد برای کاهش هزینه‌ها جهت تخصیص بهینه منابع بسیار کمک‌کننده است تا فرصت‌های سرمایه‌گذاری مشترک میان این کشورها ایجاد شود در حال حاضر نیز پیشنهاداتی برای اینکه در مناطقی وارد فرآیندهای سرمایه‌گذاری و تولید مشترک با این کشورها شویم وجود دارد که بازارهای جدیدی را برای صادر‌کنندگان و وارد‌کنندگان ما ایجاد خواهد کرد.
دهنوی تصریح کرد: هنگامی که وارد یک پیمان تجاری می‌شویم به معنی این نیست که ما می‌رویم از طرف مقابلمان کلی امتیاز دریافت می‌کنیم و هیچ امتیازی به آن نمی‌دهیم قاعدتا گفت‌وگوهای مفصلی انجام می‌شود، هر کدام از کشورها بر لیست کالاهایی که دارند یک تحفظاتی دارند. به طور مثال بعضی از کالاها برایشان استراتژیک است و اجازه نمی‌دهند که کشورهای دیگر بخواهند از سد تعرفه‌ها عبور کنند. به همین دلیل نیز ۸۷‌درصد کالاها مشمول شدند که کالاهای استراتژیک در آن ۱۳‌درصد قرار می‌گیرند.
وی افزود: در سایر کالاها باید یاد بگیریم که تجارت کردن راهی است برای اینکه تولید خودمان را هم ارتقا دهیم به این معنا که اگر ما نتوانیم کالایی تولید کنیم که در عرصه جهانی یا در یک مقیاس کوچک‌تر در اتحادیه اوراسیا با کالاهای تولیدی در کشورهای دیگرقابل رقابت باشد، به این معناست که هیچ موقع نمی‌توانیم صادراتمان را توسعه بدهیم.
چالش‌های ارزی حل شود
در ادامه امیر عابدی، رییس اتاق مشترک ایران و قزاقستان گفت: بازار اوراسیا خارج از بازارهای دیگر نیست یعنی باید چالش‌های ارزی و دیگر موضوعات و موانع برطرف شود و همچنین باید یکسری از سیاست‌های داخلی در کشور هم مرتفع شود. او بیان کرد: همچنین عدم پایداری سیاست‌ها باید اصلاح شود در غیر این صورت صادرات کشور رشدی نخواهد داشت، سیاست‌های بانکی باید در رفع مشکلات تجار رفع شود. باید از دفاتر مشاور برای تجار در کشورهای پیش‌رو به عنوان ابزار صادرات استفاده کرد.
مجموع تجارت خارجی اعضای اتحادیه اوراسیا
همچنین لطیفی، سخنگوی کمیسیون روابط بین‌الملل و توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت ایران گفت: مجموع تجارت خارجی اعضای اتحادیه اوراسیا در سال ۲۰۲۳ حدود ۹۰۹‌میلیارد دلار بوده که روسیه با ۷۲۸‌میلیارد ۸۰‌درصد این تجارت را به خود اختصاص داده است، قزاقستان با حدود ۱۴۰‌میلیارد دلار و سهم 4/15درصد، ارمنستان با 4/20‌میلیارد دلار و 2/2‌درصد از کل تجارت، قرقیزستان با 7/15‌میلیارد دلار و 7/1‌درصد و بلاروس با 9/4‌میلیارد دلار و سهم نیم‌درصدی از کل تجارت در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.
او افزود: صادرات روسیه در سال ۲۰۲۳، ۴۲۴‌میلیارد دلار، قزاقستان 7/78‌میلیارد دلار، ارمنستان 4/8‌میلیارد دلار، قرقیزستان 3/3‌میلیارد دلار. بلاروس 4/2‌میلیارد بود که به ترتیب سهم هرکدام از صادرات ۵۱۷‌میلیارد دلاری، ۸۲درصد، 2/15‌درصد، 6/1‌درصد، شش دهم‌درصد و نیم‌درصد بوده است .
لطیفی بیان کرد: میزان واردات پنج کشور عضو این اتحادیه در سال میلادی قبل، ۳۹۲‌میلیارد دلار بوده که روسیه با 5/77‌درصد، ۳۰۴‌میلیارد دلار، قزاقستان با 6/15‌درصد 2/61‌میلیارد دلار، قرقیزستان با 1/3‌درصد، حدود 3/12‌میلیارد دلار، ارمنستان با سهم سه درصدی، ۱۲‌میلیارد دلار و بلاروس با شش‌دهم‌درصد 5/2‌میلیارد دلار کالا وارد کرده‌اند.
او ادامه داد: تبادل تجاری ایران با پنج کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا درسال ۱۴۰۲، هفت‌میلیارد دلار بود که 7/1‌میلیارد دلار آن سهم صادرات از ایران و 3/5‌میلیارد دلار سهم واردات از اوراسیا به ایران بوده است.
لطیفی یادآور شد: در سال گذشته با‌وجود رشد واردات و صادرات ایران با اعضای اتحادیه اوراسیا، هشت دهم‌درصد از کل تجارت با این اتحادیه سهم ایران بوده که بیش از 5/4 دهم‌درصد سهم ایران از واردات کالای این اتحادیه صادرات از ایران به اتحادیه و 4/1‌درصد صادرات اعضای اتحادیه به ایران واردات ایران از اتحادیه اوراسیا بوده است که این میزان نسبت به کیک تجارت خارجی این اتحادیه سهم ناچیزی به شمار می‌رود که باید با رفع موانع شتاب بیشتری بگیرد.