شتاب همسایه‌ها در توسعه انرژی خورشیدی

گروه انرژی- سرعت توسعه مزارع خورشیدی در دنیا آنچنان در حال افزایش است که بسیاری از کشورها از جمله کشورهای همسایه ایران را با این پروژه همراه کرده است، در ایران اما با وجود آماده بودن زیرساخت‌ها و قوانین و مقررات لازم هنوز میزان تولید برق خورشیدی در ایران فراتر از 800‌مگاوات فراتر نرفته است، این درحالی است که ایران 300روز در سال آفتابی است.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که سال گذشته میزان سرمایه‌گذاری نیروگاه‌های دنیا در تولید انرژی‌های تجدیدپذیر ۸۳‌درصد بوده است و میزان سرمایه‌گذاری در ۱۰ تا ۱۵سال گذشته ۸۰‌درصد تولید در بخش نیروگاه‌های با سوخت فسیلی بود.
در مسابقه تولید انرژی از مزارع خورشیدی، همسایه‌های ایران سال‌هاست جلوتر افتاده‌‌اند. عربستان سعودی در تلاش برای تقویت تولید نیروی تجدیدپذیر، وارد سرمایه‌گذاری‌های مشترک با شرکت‌های خورشیدی چین به ارزش حدود 3میلیارد دلار شده است.
در میان کشورهای همسایه ایران، ترکیه زودتر از بقیه در این زمینه دست به کار شده است. این کشور با توجه به اقلیم آفتابی‌اش، به‌ویژه در مناطق جنوب شرقی آناتولی و مدیترانه، از پتانسیل بالایی در زمینه انرژی خورشیدی برخوردار است و هم‌اکنون ۱۲گیگاوات پنل خورشیدی، ۶‌درصد از برق ترکیه را تامین می‌کنند.
قطر دیگر همسایه ایران در صدر فهرست کشورهای عربی است که بیشترین سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر را انجام می‌دهند. نیروگاه الخرسعه بیش از 10 کیلومتر مربع مساحت دارد و بیش از 8/1‌میلیون پنل خورشیدی را برای تامین معادل 10درصد انرژی الکتریکی این کشور در زمان اوج مصرف، در بر گرفته است.
این کشور همچنین نخستین نیروگاه خورشیدی خود را با همکاری شرکت‌های توتال انرژی فرانسه و ماروپنی ژاپن دو سال پیش افتتاح کرد و حالا هم در تدارک سرمایه‌گذاری در عراق است.
شرکت «قطر انرژی» اخیرا توافق کرده در پروژه‌ای برای ساخت یک مزرعه خورشیدی بسیار بزرگ در جنوب عراق، به «توتال انرژی» ملحق شود. تحت این توافق که باید مورد تایید رگولاتوری قرار بگیرد، شرکت «قطر انرژی»، ۵۰‌درصد سهم در این پروژه خواهد خرید که ساخت تاسیساتی با ظرفیت تولید حداکثر 25/1‌گیگاوات را دنبال می‌کند.
طبق اعلام «قطر انرژی»، غول نفتی فرانسوی «توتال انرژی»، ۵۰‌درصد سهم را در این مزرعه خورشیدی حفظ خواهد کرد که یکی از بزرگ‌ترین مزارع خورشیدی در جهان خواهد بود. این مزرعه خورشیدی در چند فاز ساخته می‌شود که در فاصله سال۲۰۲۵ تا سال۲۰۲۷ به مرحله بهره‌برداری خواهند رسید و ظرفیت فراهم کردن برق حدود ۳۵۰‌هزار خانه در منطقه بصره را خواهند داشت.
تولید خورشیدی می‌تواند به عراق کمک کند وابستگی کمتری به گاز برای تولید برق داشته باشد. همزمان شرکت دولتی «نفت بصره»، «قطر انرژی» و «توتال انرژی»، سرگرم توسعه پروژه‌ای برای جمع‌آوری گاز از 3میدان نفتی و استفاده از آن در نیروگاه‌های برق هستند که وابستگی عراق به واردات گاز را کاهش خواهد داد.
سنگ بزرگ 12‌هزار مگاواتی
هدف‌گذاری تولید 12‌هزار مگاوات برق از انرژی‌های تجدیدپذیر، اعم از انرژی بادی و خورشیدی مدت‌هاست که در دستور کار وزارت نیرو قرار دارد با این حال سرعت توسعه در این بخش بسیار کند است. علی‌اکبر محرابیان، وزیر پیشین نیرو بارها اعلام کرده بود که سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق کشور افزایش می‌یابد اما تا پایان دوره وزارت او هیچ اتفاق جدیدی در این رابطه نیفتاد.
هاشم اورعی، رییس انجمن انرژی‌های بادی در ایران می‌گوید: ۲۰‌سال است که طرح توسعه انرژی تجدیدپذیر مطرح است اما در این ۲۰سال تنها حدود ۹۰۰مگاوات برق از این محل تولید شده است. اینکه وزارت نیرو اعلام می‌کند که در یک برنامه ۴‌ساله ۱۰‌هزار مگاوات به این ۹۰۰‌مگاوات اضافه می‌شود.
با فرض تولید یک‌هزار مگاوات در سال‌های گذشته، اگر بخواهیم به روال قبل حرکت کنیم، رسیدن به ظرفیت ۱۰‌هزار مگاواتی ۲۰۰‌سال طول می‌کشد اما با برنامه اعلام‌شده می‌خواهیم در چهار سال یعنی ۵۰‌برابر قبل افزایش ظرفیت داشته باشیم. اخیرا هم عباس علی‌آبادی وعده داده که تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر به 12‌هزار مگاوات خواهد رسید. البته این هدف‌گذاری براساس برنامه هفتم توسعه پیش‌بینی شده است با این حال توسعه در این بخش به کندی صورت می‌گیرد. یکی از موانع پیش روی سرمایه‌گذاران موضوع زمین است. هرچند ماده 12‌قانون رفع موانع تولید تکلیف سرمایه‌گذاری در حوزه تجدیدپذیر را روشن کرده است، با این حال استقبالی از این بخش نمی‌شود.
داود مددی، رییس هیات‌مدیره انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر می‌گوید: سرمایه‌گذاران به دلیل واگذاری موقت زمین، حاضر به سرمایه‌گذاری و احداث نیروگاه تجدیدپذیر نیستند، بنابراین باید مساله زمین به طور قطعی رفع شود.
مساله دیگر، قیمت‌های غیررقابتی برق است. دولت هنوز میلیاردها تومان به پیمانکاران برق بدهکار است درحالی‌که این بدهی هر سال به سال دیگر منتقل شده و زیان سرمایه‌گذاران در برق را افزایش می‌دهد.
راه‌حل چیست؟
پیام باقری، رییس سندیکای صنعت برق می‌گوید: اولین پیش‌نیاز جذب سرمایه‌گذار خروج وزارت نیرو و دولت از بازار برق است. دولت باید این اطمینان را در بخش‌خصوصی ایجاد کند که به دنبال رقابت با فعالان اقتصادی نبوده و تنها بر این بازار نظارت داشته و قرار نیست دخالتی در آن داشته باشد.
وی ادامه داد: ما باید یک تصویر واقعی از صنعت برق را به نمایش بگذاریم. واقعیت‌های موجود چه در حوزه توانمندی‌ها و چه در حوزه چالش‌ها و نقاط ضعف باید به صورت کامل و شفاف مورد توجه قرار گیرد. به عنوان مثال مسائل مربوط به ناترازی باید در جامعه مطرح شود و نوعی گفتمان مشترک در خانواده صنعت برق شکل گرفته و آن در سطح جامعه جاری شود.
باقری بر این باور است که گفتمان مشترکی که باید شکل گیرد این است که برق یک کالا بوده و همانند سایر کالاهای دیگر یک قیمت تمام‌شده دارد، او می‌گوید: بنابراین نیازمند قیمت‌گذاری در یک اقتصاد متوازن است. اگر بتوانیم این مفهوم را ترویج دهیم بسیاری از مشکلات و سیاستگذاری‌ها در صنعت برق هم اصلاح خواهد شد.
به گفته وی، حجم مطالبات پیمانکاران صنعت برق بالاست،‌ باید فکری برای وصول به موقع این مطالبات داشت. گاهی اوقات می‌توان با رقم‌های ناچیزی مشکلات شرکت‌های کوچک و متوسط را حل کرد که امیدواریم سازوکار لازم برای تسویه این بدهی با همکاری و همراهی مدیرعامل توانیر تبیین شود.