17 - 02 - 2021
سرنوشت مبهم خط لوله صلح
صادرات گاز به پاکستان و پس از آن به هند با عنوان خط لوله صلح (آیپی) سالهاست که میان ایران و پاکستان مطرح است؛ موضوعی که بعد از گذشت بیش از یک دهه هنوز به نتیجه نرسیده و درگیر بدعهدیهای پاکستانیها شده و این در حالی است که گفته میشود خط لوله تاپی در رقابت با خط لوله آیپی است که قرار است گاز ایران را به پاکستان برساند.
برخی از کارشناسان معتقدند اجرایی شدن خط لوله تاپی به منزله مرثیهای برای خط لوله صلح است. در مقابل اما ولی کالجی دکترای رشته مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز از دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه و پژوهشگر ارشد مرکز بررسیهای استراتژیک ریاستجمهوری بر این باور است که تاپی و آیپی با هم منافات ندارند.
به گفته این پژوهشگر ارشد مرکز بررسیهای استراتژیک ریاستجمهوری، اگر ترکمنستان موفق شود خط لوله تاپی را اجرایی کند نهایتا ۲۰ تا ۲۵ درصد گاز پاکستان و جمعیت یک میلیاردی هند را که سوخت اصلیشان زغالسنگ است، تامین میکند. این کشورها مدام در اسناد خود درصدد کاهش سهم زغالسنگ و جایگزین کردن با انرژی پاک گاز هستند، بنابراین اگر چند خط لوله گازی دیگر هم افتتاح شود باز هم بازار وجود دارد.
کالجی معتقد است همانگونه که ما حق داریم در چهار جهت جغرافیایی خطلوله، راهآهن و جاده احداث کنیم، ترکمنستان یا کشورهای دیگر هم این حق را دارند. کالجی با بیان اینکه ترکمنستان سه خط لوله به سمت شرق و چین دارد از یک خط لوله به ترکیه صادرات گاز دارد، یک خط لوله از سمت روسیه و اکنون ترانسخزر را از کف دریا در نظر دارد و خط لوله تاپی هم از سمت جنوب به پاکستان و افغانستان میرود خاطرنشان کرد: کشورها حق دارند مبادی صادرات و وارداتی خود را تنوع بدهند و فقط به یک کشور و بازار متکی نباشند. ما نیز نباید این اقدامات را توطئه، دور زدن یا حذف ایران تلقی کنیم، هر چند منکر رقابت هم نیستیم.
ولی کالجی در گفتوگو با ایلنا تاکید داشت: به جای اینکه در مقابل تاپی قرار بگیریم و از این طرحها انتقاد کنیم، باید نگرش و رویکردهایمان را تغییر بدهیم و وارد بخشهای جزئی و فنی این طرحها شویم. خط لوله تاپی قرار است از هفت استان افغانستان عبور و وارد پاکستان و هند شود. این خط لوله انشعاب، کنتور و علمک نیاز دارد تا مصرف خانگی و صنعتی پیدا کند، میتوانیم به بخش فنی و خدمات مهندسی ورود کنیم، از تجربه گازرسانی به بیش از ۹۰ درصد شهر و روستاهای خودمان استفاده کنیم، به این ترتیب دید کشورها نسبت به ما مثبت میشود و هم اینکه بخش خصوصی میتواند در زمینه خدمات فنی و مهندسی فعال شود.
وی گفت: تاکنون هیچیک از طرحهایی که ما مخالفت کردیم متوقف نشدهاند، مثلا با خط لوله گاز باکو- تفلیس- جیحان، یا خط لوله نفت باکو- تفلیس- ارزروم، خط لوله گاز تاپ و تاناپ در منطقه قفقاز مخالفت کردیم که گاز میدان گازی شاهدنیز جمهوری آذربایجان را به گرجستان، ترکیه و اروپا منتقل میکند. ۲۰ سال پیش با تمسخر در ایران گفته میشد از خط لوله باکو- تفلیس- جیحان به جای گاز هوا منتقل میشود، در حالی که این خط اجرا شد و یکی از دلایلی که آذربایجان در جنگ اخیر توانست ارامنه را شکست بدهد، پولهایی بود که از این خط لوله گاز دریافت کرد و اسلحه و پهپاد خرید و صحنه جنگ را عوض کرد. اکنون هم باید انتظار داشته باشیم تاپی و هم ترانسخزر از بستر دریای خزر اجرایی میشود. در چند سال اخیر روسیه از کف دریای آدریاتیک نورداستریم۲ را اجرا کرده یا ترکاستریم از کف دریا سیاه عبور کرده و بنابراین از نظر فنی و اجرایی این امکان هم وجود دارد که خط لوله ترانس خزر از بستر دریای خزر عبور کند.
پژوهشگر ارشد مرکز بررسیهای استراتژیک ریاستجمهوری با بیان اینکه نگاه کلیشهای، سنتی و محدود و دیدگاه اقتصاد پیلهوریِ مربوط به قرن ۱۸ و ۱۹ با واقعیت و ادبیات اقتصاد سیاسی جهان امروز همخوانی ندارد، تاکید کرد: ما باید هنرمان این باشد که خط لوله آیپی را با پاکستان احیا کنیم، تاپی و آیپی با هم منافات ندارند. بازار پاکستان به اندازه اجرای هر دو خط و حتی بیش از آن نیاز به انرژی دارد.
وی با اشاره به موانع اجرای خط لوله آیپی خاطرنشان کرد: تحریمهای آمریکا، هند و هم پاکستان را تحت فشار قرار داد که امیدواریم گشایش احتمالی که در روابط ایران و آمریکا ایجاد میشود منجر به کاهش فشار شده تا بتوانیم کار را جلو ببریم. دوم اینکه پاکستان در نظر دارد یک خط لوله به طول ۸۰۰ کیلومتر از کراچی به سینکیانگ چین احداث کند، اگر بتوانیم از ظرفیت چین که روابط نزدیک و استراتژیکی با پاکستان دارد استفاده کنیم و خط لوله خودمان با پاکستان را احیا کنیم، هم نیاز پاکستان را تامین کرده و هم برای صادرات به چین اقدام میکنیم.
کالجی یادآور شد: باید سراغ راهحلهای عملیتری برویم. در مرحله اول نمیتوانیم به هند فکر کنیم، فعلا صادرات گاز به هندوستان تا حدی آرمانگرایانه است. این اشتباهی بود که در تعریف خط لوله صلح دچار آن شدیم. ابتدا باید مسالهمان را با پاکستان حل کنیم بعد از مسیر پاکستان به هند برویم که لازمه آن ورود جدیتر وزارتخارجه و وزارت نفت است.
وی در ادامه با بیان اینکه برخی اوقات حضور در پروژههای جنبی از اصل پروژه درآمدزایی بیشتری دارد که متاسفانه ما غفلت میکنیم، گفت: به طور مثال هند در پروژه انتقال برق کاسا ۱۰۰۰ که برق تاجیکستان را به افغانستان و پاکستان میبرد، حضور ندارد، ولی شرکتهای هندی برای ساخت دکل با سیمهای فشار قوی با تاجیکستان و افغانستان قرارداد بستهاند، یعنی به جای صادرات برق خدمات فنی و مهندسی صادر میکنند.این پژوهشگر ارشد مرکز بررسیهای استراتژیک ریاستجمهوری تاکید کرد: در هر حال در شرایط فعلی ما باید تا پاکستان برویم و جای پایمان را در منطقه تقویت کنیم و بعد سراغ مراحل دیگر برویم، علت اینکه خط لوله صلح هم اجرا نشد این بود که در نظر داشتیم هر دو پروژه را همزمان پیش ببریم در حالی که ابتدا باید یک پروژه را محکم به اجرا برسانیم و بعد کشور سوم را وارد ماجرا کنیم.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد