سایه نااطمینانی بر سر بورس

گروه بورس- در هفته گذشته، بازار بورس تهران از شنبه ۱۲آبان تا چهارشنبه ۱۶آبان ۱۴۰۳ به شدت تحت‌تاثیر فضای نامطمئن انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا قرار داشت. انتخابات در روز سه‌شنبه ۱۴آبان برگزار شد و نتایج نهایی آن در عصر چهارشنبه اعلام گردید. ابهامات ناشی از احتمال بازگشت دونالد ترامپ به قدرت یا پیروزی کامالا هریس از حزب دموکرات، فضای بازار را با نوسانات و تردیدهای شدیدی همراه ساخت و سرمایه‌گذاران را به اتخاذ رویکردهای محتاطانه‌تر در این دوره ترغیب کرد. این عدم اطمینان و بی‌ثباتی سیاسی به وضوح در رفتار سرمایه‌گذاران و عملکرد شاخص‌های بورس تهران در این هفته منعکس شد.
روز شنبه ۱۲آبان ۱۴۰۳: امیدواری محدود در ابتدای هفته
هفته با امیدواری نسبی در روز شنبه ۱۲آبان آغاز شد. شاخص کل بورس تهران با افزایش 59/5068 واحد (معادل 25/0درصد) به سطح 62/2061292 واحد رسید و شاخص هم‌وزن نیز با رشدی 98/32181واحدی (معادل 35/0درصد) به 31/670498واحد دست یافت. این افزایش جزئی شاخص‌ها نشان‌دهنده بازگشت نسبی اعتماد در بازار بود زیرا سرمایه‌گذاران احتمال می‌دادند که هر نتیجه‌ای از انتخابات آمریکا ممکن است منجر به بهبود شرایط اقتصادی و تجاری ایران شود.
در این روز، ورود پول حقیقی به‌میزان 3/495‌میلیارد تومان ثبت شد که نشان‌دهنده اطمینان نسبی سرمایه‌گذاران به بازار بود. همچنین حجم معاملات به سطح 2/15‌میلیارد تومان رسید که نشان‌دهنده حضور جدی سرمایه‌گذاران در بازار بود. با این حال فضای کلی بازار همچنان محتاطانه بود و بسیاری از سرمایه‌گذاران از افزایش خرید خودداری کردند. در حقیقت عدم قطعیت در مورد نتایج انتخابات آمریکا، به‌عنوان یک عامل پرریسک، همچنان در پس‌زمینه بازار حس می‌شد.
افزایش نگرانی‌ها و افت شاخص‌ها
با نزدیک‌ترشدن به زمان انتخابات و افزایش نگرانی‌ها، بازار در روز یکشنبه ۱۳آبان به شدت تحت‌تاثیر فضای بی‌ثبات قرار گرفت و شاخص کل با کاهش شدید 3/28528واحدی (معادل 38/1درصد) به 92/2032764واحد رسید. شاخص هم‌وزن نیز به‌تبع آن با کاهش 28/6116واحدی (معادل 91/0درصد) به سطح 93/664381واحد کاهش یافت.
در این روز، خروج پول حقیقی از بازار به‌میزان 8/644‌میلیارد تومان ثبت شد که بیانگر افزایش ریسک‌گریزی میان سرمایه‌گذاران بود. به‌دلیل نگرانی‌ها از احتمال بازگشت ترامپ به قدرت و ادامه سیاست‌های تحریمی او، سرمایه‌گذاران به فروش سهام خود روی آوردند. این خروج سرمایه از بازار، موجب کاهش حجم معاملات به سطح 6/8‌میلیارد تومان شد که نشان‌دهنده کاهش تمایل به خرید در فضای ناامن بود.
در این روز، حقوقی‌ها سعی کردند با خریدهای بیشتر از ریزش شدید بازار جلوگیری کنند به‌طوری که نسبت خرید حقوقی‌ها به 5/46‌درصد افزایش یافت. با این وجود، فروش بیشتر از سوی حقیقی‌ها ادامه داشت و فشار فروش همچنان بازار را تحت‌تاثیر قرار داد.
روز دوشنبه ۱۴آبان ۱۴۰۳: برگزاری انتخابات و تردید بیشتر در بازار
در روز دوشنبه ۱۴آبان، هم‌زمان با برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، بازار بورس تهران همچنان درگیر نگرانی‌های ناشی از این رویداد مهم بود. شاخص کل در این روز با کاهش 46/14794واحدی (معادل 73/0درصد) به سطح 14/2017970واحد رسید و شاخص هم‌وزن نیز با 12/4618واحد کاهش (معادل 7/0درصد) به 07/659764واحد رسید.
هم‌زمانی این افت شاخص‌ها با برگزاری انتخابات آمریکا، نشان‌دهنده اثرگذاری قوی فضای سیاسی بر رفتار سرمایه‌گذاران بود. سرمایه‌گذاران به‌دلیل بی‌اطمینانی از نتایج انتخابات، از خرید سهام خودداری کردند و به همین دلیل حجم معاملات در این روز به 5/8‌میلیارد تومان کاهش یافت. در همین حال، خروج پول حقیقی همچنان ادامه داشت و نشان‌دهنده آن بود که سرمایه‌گذاران در تلاش بودند با فروش سهام خود ریسک‌های احتمالی ناشی از نتایج انتخابات را کاهش دهند.
در روز دوشنبه، سرمایه‌گذاران ایرانی و بسیاری از فعالان بازار در سراسر جهان منتظر نتایج نهایی انتخابات بودند و این فضای انتظار و تردید موجب شد که بازارها در شرایطی نامطمئن و غیرقابل پیش‌بینی قرار بگیرند.
ادامه فضای انتظار و کاهش فعالیت‌ها
روز سه‌شنبه ۱۵آبان، بازار بورس تهران همچنان تحت‌تاثیر فضای سیاسی و بی‌ثباتی ناشی از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا بود. در این روز، شمارش آرا در آمریکا آغاز شده بود و همچنان نتیجه نهایی مشخص نشده بود. این وضعیت باعث شد که بازار در حالتی از انتظار و تعلیق قرار گیرد و بسیاری از سرمایه‌گذاران از انجام معاملات گسترده خودداری کردند. شاخص کل در این روز با افزایش جزئی 55/7024واحدی (معادل 35/0درصد) به سطح 41/2024994واحد رسید. شاخص هم‌وزن نیز با افزایش ملایم 74/3550واحدی به سطح 97/659743واحد بازگشت.
رشد اندک شاخص‌ها نشان‌دهنده احتیاط بالای سرمایه‌گذاران و تردید آنها نسبت به آینده بود. با توجه به نامشخص بودن نتایج انتخابات بسیاری از سرمایه‌گذاران از تصمیم‌گیری قاطعانه خودداری کردند و به حالت انتظار فرو رفتند. در نتیجه، حجم معاملات نیز به 1/6‌میلیارد تومان کاهش یافت که نشان‌دهنده عدم تمایل به انجام خریدوفروش‌های گسترده بود.
در این روز، حقوقی‌ها و برخی از سهامداران عمده همچنان تلاش می‌کردند با خریدهای محدود و مدیریت‌شده از افت شدید بازار جلوگیری کنند. اما به‌دلیل عدم‌اطمینان، این اقدامات تاثیر چشم‌گیری بر بهبود بازار نداشت و سرمایه‌گذاران حقیقی همچنان نسبت به ورود پول به بازار محتاطانه عمل کردند. همچنین، خروج پول حقیقی در این روز اندکی کاهش یافت اما همچنان نشانه‌هایی از ریسک‌گریزی در میان سرمایه‌گذاران وجود داشت.
اعلام نتایج انتخابات و واکنش بازار
در نهایت، عصر چهارشنبه نتایج نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا اعلام شد و دونالد ترامپ با اختلاف نسبتا زیادی پیروز شد و به کاخ سفید بازگشت. بازگشت ترامپ به قدرت، بسیاری از سرمایه‌گذاران در بازار بورس تهران را با نگرانی‌های تازه‌ای روبه‌رو کرد. نگرانی از ادامه سیاست‌های تحریمی و سخت‌گیرانه علیه ایران و احتمال تشدید تنش‌ها در سطح بین‌المللی، باعث شد که سرمایه‌گذاران در روز چهارشنبه به فروش سهام خود روی آورند.
شاخص کل در روز چهارشنبه با کاهش 94/3245واحدی (معادل 49/0درصد) به 48/2017697واحد رسید و شاخص هم‌وزن نیز با 79/4350واحد کاهش (معادل 7/0درصد) به 94/656497واحد افت کرد. این کاهش شاخص‌ها نشان‌دهنده بازگشت فشار فروش و عدم اطمینان در بازار بود. با اعلام نتایج انتخابات، موجی از فروش در نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز بازار به راه افتاد و بسیاری از سرمایه‌گذاران حقیقی به خروج از بازار اقدام کردند.
در این روز، خروج پول حقیقی از بازار به بیش از 4/242‌میلیارد تومان رسید که نشان‌دهنده اوج ریسک‌گریزی سرمایه‌گذاران حقیقی پس از اعلام پیروزی ترامپ بود. این مساله باعث کاهش ارزش معاملات نیز شد و حجم معاملات به پایین‌ترین سطح هفته یعنی 7/5‌میلیارد تومان رسید.
هفته گذشته، بازار بورس تهران با روندی نوسانی و تحت‌تاثیر شدید فضای سیاسی و نتایج انتخابات آمریکا به پایان رسید. در آغاز هفته، با وجود برخی امیدواری‌ها، سرمایه‌گذاران با احتیاط عمل کردند و به‌دلیل عدم قطعیت در مورد نتایج انتخابات، حجم خرید و ورود پول حقیقی به بازار محدود بود. با نزدیک‌ترشدن به روز انتخابات، فشار فروش افزایش یافت و شاخص‌ها با افت شدیدی مواجه شدند.
پس از اعلام نتایج و پیروزی ترامپ، سرمایه‌گذاران به‌دلیل نگرانی از ادامه سیاست‌های تحریمی و تاثیرات منفی احتمالی بر اقتصاد ایران، به‌سمت فروش سهام و خروج از بازار سوق یافتند. این مساله در کاهش حجم معاملات و افزایش خروج پول حقیقی منعکس شد و در نهایت منجر به افت شاخص کل و شاخص هم‌وزن در روز چهارشنبه شد.
به‌طور کلی، انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا تاثیرات گسترده‌ای بر بازار بورس تهران در این هفته گذاشت و نشان داد که فضای سیاسی خارجی و وضعیت بین‌المللی چگونه می‌تواند بر رفتار سرمایه‌گذاران و روند بازار تاثیر بگذارد. ادامه‌دار بودن این شرایط و اقدامات احتمالی دولت جدید آمریکا می‌تواند در هفته‌های آینده نیز بازار را با چالش‌های بیشتری مواجه کند و نیازمند سیاست‌های حمایتی و مدیریت مناسب از سوی نهادهای داخلی برای کاهش اثرات منفی بر بازار است.
نیما میرزایی، کارشناس ارشد بازار سرمایه، در گفت‌وگویی با روزنامه «جهان‌صنعت» به بررسی تاثیرات احتمالی بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید و پیامدهای آن بر اقتصاد و بازار سرمایه ایران پرداخت.
وی گفت: «بزرگ‌ترین تاثیر ریاست‌جمهوری ترامپ بر بازار سرمایه و اقتصاد ایران احتمالا به تشدید تحریم‌ها و کاهش فروش نفت ایران مربوط می‌شود. این امر می‌تواند موجب افزایش سرعت رشد دلار، افزایش تورم و در نهایت، افزایش کسری بودجه در اقتصاد ایران شود. در شرایط عادی، با افزایش تورم، بازار بورس ایران معمولا رشد خوبی را تجربه می‌کند چراکه سرمایه‌ها به‌سمت دارایی‌های قابل اطمینان‌تر سوق پیدا می‌کنند. اما در شرایط فعلی، مدل اقتصاد ایران تغییر کرده است و بانک مرکزی رویکرد متفاوتی در برابر افزایش نرخ ارز اتخاذ کرده است.»
وی افزود: «در سال‌های گذشته، سیاست بانک مرکزی در برابر افزایش نرخ ارز به‌گونه‌ای بود که تلاش می‌شد نرخ ارز تک‌نرخی و تحت کنترل نگه داشته شود. اما در شرایط کنونی، فاصله قابل‌توجهی بین قیمت دلار در سامانه نیما و قیمت دلار در بازار آزاد به‌وجود آمده است. این موضوع تاثیر منفی بر حاشیه سود شرکت‌های بورسی گذاشته است. به‌طور مثال، حاشیه سود شرکت‌های بورسی از حدود ۲۹‌درصد در تابستان ۱۳۹۹ به زیر ۱۲‌درصد در تابستان امسال کاهش یافته است. این کاهش حاشیه سود باعث کاهش تمایل سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در بورس ایران شده است زیرا بازدهی این سرمایه‌گذاری‌ها به شدت کاهش یافته است.»
میرزایی در ادامه به تاثیر سیاست‌های ارزی بانک مرکزی اشاره کرد و گفت: «درحال حاضر یکی از مهم‌ترین مسائل، واکنش بانک مرکزی به شرایط اقتصادی و تغییرات نرخ ارز است. اگر بانک مرکزی به‌سمت تک‌نرخی کردن ارز حرکت کند، می‌توان انتظار داشت که بازار سرمایه از وضعیت رکودی فعلی فاصله بگیرد و در میان‌مدت به سطح بالاتری برسد. به‌عنوان مثال، درصورت اجرای وعده‌های مسعود پزشکیان و مشاوران او در مورد تک‌نرخی شدن ارز، پیش‌بینی می‌شود که بازار سرمایه ایران بتواند در میان‌مدت وارد کانال ۳‌میلیون شود. این موضوع به شدت به سیاست‌های اقتصادی دولت و بانک مرکزی بستگی دارد.»
وی افزود: «درصورتی که دولت به‌سوی پذیرفتن نرخ ارز بازار آزاد گام بردارد و این نرخ را در اقتصاد بپذیرد، نه‌تنها شاهد توسعه و بهبود تولید خواهیم بود بلکه می‌توان امیدوار بود که بازار سرمایه نیز از رکود خارج شود. این اقدام می‌تواند اعتماد بیشتری را به بازار سرمایه تزریق کرده و سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاری دوباره در بورس ترغیب کند. به‌علاوه، با تک‌نرخی شدن ارز و کاهش فاصله بین نرخ دلار نیما و بازار آزاد، شرکت‌ها می‌توانند از درآمدهای بهتری برخوردار شوند و حاشیه سود آنها نیز بهبود یابد. این بهبود حاشیه سود، انگیزه‌ای قوی برای جذب سرمایه‌های جدید و رونق بازار خواهد بود.»
میرزایی در ادامه تاکید کرد: «اقتصاد ایران در شرایط حساسی قرار دارد و سیاست‌های ارزی دولت و بانک مرکزی نقش تعیین‌کننده‌ای در آینده بازار سرمایه ایفا می‌کنند. اگر دولت به‌سمت پذیرش واقعیت‌های بازار حرکت کند و به‌جای کنترل دستوری، اجازه دهد بازار نرخ ارز را تعیین کند، می‌توان انتظار داشت که هم بازار سرمایه و هم سایر بخش‌های اقتصادی از این تصمیم بهره‌مند شوند. این رویکرد می‌تواند به کاهش کسری بودجه کمک کند و نرخ تورم را به‌شکلی پایدارتر مدیریت کند.»
وی در پایان گفت: «درحال حاضر، نیازمند یک تغییر اساسی در سیاست‌های ارزی هستیم. اگر وعده‌های اعلام‌شده عملی شود و تک‌نرخی شدن ارز به‌طور واقعی محقق شود، نه‌تنها بازار سرمایه رونق خواهد گرفت بلکه تولید و صادرات نیز تقویت خواهند شد. این اقدام، همچنین می‌تواند به تعادل اقتصاد کشور و کاهش فشارهای تورمی کمک کند. در نهایت، کلید بهبود وضعیت اقتصادی و خروج از رکود فعلی در دستان سیاستگذاران ارزی و تصمیمات آن‌هاست. امیدواریم که با اتخاذ تصمیمات اصولی و علمی، بازار سرمایه ایران بتواند دوباره به نقطه اوج خود بازگردد و سرمایه‌گذاران با اعتماد بیشتری به‌سمت بازار حرکت کنند.»