زیان توریسم از اوج‌گیری تنش‌ها

نادر نینوایی- در دو هفته گذشته به سبب بالا گرفتن تنش‌ها میان ایران و
رژیم صهیونیستی شاهد تعلیق و لغو پروازها و کاهش میزان پروازهای خارجی به مقصد ایران بوده‌ایم. در این شرایط، عمده خطوط هوایی ایرانی نیز به ارائه خدمات حمایتی نظیر اختصاص هتل و تامین بلیت ثانویه برای مسافران و گردشگرانی که پروازهایشان لغو شده است، توجه چندانی نداشتند. باتوجه به وضعیت موجود بیم آن می‌رود گردشگرانی که با لغو پروازها و عدم‌دریافت خدمات مناسب مواجه می‌شوند، از سفر به ایران دلسرد شوند و گردشگری ایران بیش از پیش با افول مواجه شود.
از سوی دیگر توسعه مطلوب زیرساخت‌های توریسم در کشورهای همسایه از ترکیه و امارات متحده عربی گرفته تا ازبکستان، تاجیکستان و ارمنستان، موجب شده که عرصه توریسم و رقابت برای ارائه خدمات مناسب به گردشگران عرصه‌ای کاملا رقابتی باشد. به سبب وجود این عرصه رقابتی، طبیعی است اگر دولت نتواند در کوتاه‌مدت راه‌حلی مناسب برای برقرار شدن مطلوب جریان پروازها به سمت کشور پیدا کند، در میان‌مدت و بلند‌مدت به سبب نارضایتی گردشگرانی که قصد سفر به ایران را دارند، با نوعی ضد‌تبلیغ و ریزش بیش از پیش گردشگران ورودی روبه‌رو شویم.
شرایط کنونی در حالی برقرار است که به گواه اعضای جامعه تورگردانان ایران همین حالا نیز بازار گردشگری ورودی به کشور خصوصا از سوی اروپا و غرب وضعیت مطلوبی ندارد و با رکودی جدی و ادامه‌دار مواجه است. در چنین شرایطی اگر برنامه‌ای مشخص و قابل اجرا برای به حداقل رساندن چالش‌های این حوزه اندیشیده نشود، باید منتظر تعمیق رکود صنعت توریسم در کشور و متضرر شدن بیش از پیش فعالان گردشگری و از دست رفتن مشتریان تاسیسات توریسم ایران باشیم.
کم‌توجهی به حقوق مسافران
امروز در دنیا خطوط هوایی رقابتی نفس‌گیر در زمینه ارائه خدمات متنوع و متعدد به مسافران پروازهای خود دارند. گردشگران بین‌المللی در دنیای امروز با خیال راحت راهی سفرهای هوایی می‌شوند، چراکه می‌دانند حتی در صورت لغو پروازشان، خطوط هوایی در زمینه تامین محل اسکان و رزرو پرواز بعدی با آنها حداکثر همکاری را خواهند داشت.
در ایران اما خطوط هوایی معمولا یک چنین خدماتی را در هنگام لغو پروازها به مسافران ارائه نمی‌دهند؛ آنچه که می‌تواند با توجه به کاهش شدید پروازهای خارجی به سمت ایران در این روزها و نیز به سبب تعلیق پروازها، موجب ایجاد نارضایتی در گردشگران خارجی شود که با پروازهای ایرانی به کشورمان سفر می‌کنند.
سیدفرخ میرشاهزاده، پژوهشگر دکترای گردشگری، در خصوص این مشکلات به «جهان‌صنعت» گفت: متاسفانه در یک بخش‌هایی از صنعت گردشگری و هوایی بحران بسیار ریشه‌ای است و مساله به راحتی قابل حل‌وفصل نیست. در این شرایط حتی شاید بهتر باشد به جای تاکید بر جذب گردشگر از مناطق دور نگاه‌مان به جذب گردشگر از کشورهای همسایه و حتی توسعه گردشگری داخلی باشد.
وی ضمن اشاره به مشکلات متعدد و چالش‌های موجود صنعت هوایی ایران ابراز داشت: متاسفانه ناوگان هوایی کشور فرسوده است و نیاز به تعمیر و نگهداری سنگین دارد. همچنین بالا بودن هزینه سوخت، هزینه‌های فرودگاهی و هزینه نگهداری هواپیما نیز چالش‌برانگیز است. در این شرایط مالک خط هوایی داخلی نیز باید بتواند هزینه‌های خود را پوشش دهد، لذا سعی می‌کند از هر ابزاری که به دست می‌آورد برای کاهش هزینه‌های خود استفاده کرده و بهره ببرد.
چالش‌های خطوط هوایی کشور
این کارشناس گردشگری با تاکید بر لزوم اجتناب از وارد آوردن فشار بیش از حد به صنعت هوایی، خاطرنشان کرد: واقعیت این است که خطوط هوایی کشورمان نمی‌تواند توانمندی لازم را در اختیار داشته باشد تا بتواند بر مشکلات موجود خود فائق آید.
بنابراین در این شرایط نباید فشار بیش از اندازه به خطوط هوایی کشور وارد کنیم و درخواست‌های بیش از حد از آنها داشته باشیم. توجه داشته باشید که این خطوط در شرایط بحران به‌سر می‌برند و در برخی موارد اجازه پروازهای بین‌المللی نداشته و با چالش‌های این‌چنینی مواجه هستند. لذا باید اذعان کرد که با توجه به این شرایط احساس می‌کنم بعضا باید به خطوط هوایی حق داد و پذیرفت که شرایط آنها شرایطی بحرانی است.
این کارشناس گردشگری در پاسخ به این پرسش که فکر می‌کند خطوط هوایی ایرانی باید در زمان تعلیق یا لغو پروازها، برای تامین رضایت مسافران مثل خطوط هوایی خارجی خدماتی نظیر اسکان مسافران یا رزرو بلیت برای نخستین پرواز بعدی را ارائه دهند یا خیر، گفت: «شاید این توقع وجود داشته باشد که خطوط هوایی در این موارد خدماتی مشابه با پروازهای خطوط هوایی خارجی ارائه دهند، اما واقعیت این است که انجام این موارد نیازمند توان مالی سنگینی است.
به بیان دیگر متاسفانه خطوط هوایی داخلی این امکان را ندارند؛ یعنی حتی در مواردی که خود خطوط هوایی داخلی نیز مایل به ارائه این خدمات باشند، باز هم به سبب آنکه هزینه‌ها دلاری می‌شود و تامین دلار برای صاحبان خطوط هوایی بسیار دشوار است، شرایط به‌گونه‌ای بوده که بعید می‌دانم بتوانند یک‌چنین انتظاراتی را برآورده کنند.»
در نهایت باید اذعان داشت که به سبب نامشخص بودن زمان کاهش تنش‌های منطقه‌ای، دولت باید ضمن مشورت با فعالان صنعت هوایی و گردشگری و صاحب‌نظران عرصه دیپلماتیک، راهکاری اثربخش برای عبور از وضعیت فعلی و تامین حقوق گردشگران و همچنین کمک به احیای صنعت توریسم و صنعت هوایی بیندیشد.