20 - 06 - 2023
رشد آهسته اقتصاد
گروه اقتصادی- بانک مرکزی گزارش تحولات بخش واقعی اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۱ را منتشر کرد. دادههای این مرکز نشان میدهد حجم تولید ناخالص داخلی کشور به ۴/۱۵۱۵ هزار میلیارد تومان رسیده که حاکی از رشد ۴ درصدی اقتصاد در سال گذشته است. از میان رشته گروههای مختلف اقتصادی دو بخش نفت و صنعت با ثبت اعداد ۱۰ و ۵/۹ درصدی بالاترین میزان رشد را از آن خود کردهاند. با این حال بررسی گزارش بانک مرکزی نشان میدهد سهم گروه نفت، صنعت و خدمات در رشد تولید ناخالص داخلی سال قبل به ترتیب ۸/۰، ۶/۱ و ۵/۱ درصد بوده است. به این ترتیب گروه صنایع و معادن در کنار گروه خدمات بالاترین سهم را در رشد تولید ناخالص داخلی کشور داشتهاند، حال آنکه سهم نفت از رشد تولید ملی رو به کاهش است. بررسی رشد تولید ناخالص داخلی براساس اقلام هزینهای نیز نشان میدهد که مصرف نهایی بخش خصوصی و صادرات به ترتیب اعداد، رشد ۷/۸ و ۲/۸ درصدی داشتهاند که بالاترین رشد در مقایسه با سایر گروههای هزینهای محسوب میشود. دادههای بهروزشده بانک مرکزی اما حاوی دو نکته اساسی است؛ نخست اینکه آهنگ رشد اقتصادی کشور در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ در گروههای مختلف اقتصادی اندکی تندتر شده است و دوم آنکه برآورد بانک مرکزی در خصوص عملکرد گروههای مختلف اقتصادی تفاوتی فاحش با برآوردهای مرکز آمار دارد. با توجه به تفاوتهای آماری معنادار بانک مرکزی و مرکز آمار، این پرسش مطرح میشود که برآوردهای کدام یک از دو نهاد میتواند به درستی روند تغییرات اقتصادی را به تصویر بکشد؟
با گذشت چند روز از انتشار دادههای رشد اقتصادی سال گذشته از سوی مرکز آمار، بانک مرکزی تحولات مربوط به رشد تولید ناخالص داخلی سال ۱۴۰۱ را منتشر کرد. آنطور که گزارش بانک مرکزی نشان میدهد، حجم تولید ناخالص داخلی کشور از ۱/۱۴۵۷ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۰ به ۴/۱۵۱۵ هزار میلیارد تومان در سال قبل رسیده است. مقایسه این اعداد نشان میدهد که رشد اقتصادی با نفت در سال گذشته ۴ درصد و در عین حال رشد اقتصادی بدون نفت نیز ۵/۳ درصد بوده است. به این ترتیب رشد اقتصادی با نفت و بدون نفت ۴/۰ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ پایینتر بوده است. بررسی رشد تولید ناخالص داخلی بر حسب فعالیتهای مختلف اقتصادی نشان میدهد گروه نفت بالاترین میزان رشد را در سال قبل داشته و در عین حال پایینترین عدد رشد نیز مربوط به گروه کشاورزی بوده است.
رشد گروههای مختلف اقتصادی
بررسی جداول آماری بانک مرکزی نشان میدهد که گروه نفت در سال قبل رشد ۱۰ درصدی داشته که تغییر خاصی نسبت به سال ۱۴۰۰ ندارد. ارزشافزوده گروه نفت در سال قبل به ۲/۱۲۷ هزار میلیارد تومان رسیده و بیشترین عدد رشد را در میان گروههای مختلف اقتصادی داشته است. بعد از آن گروه صنایع و معادن رشد ۵/۶ درصدی داشته که نسبت به سال ۱۴۰۰ معادل ۴/۵ درصد افزایش داشته است. به این ترتیب گروه صنایع و معادن بعد از بخش نفت بالاترین میزان رشد را در سال قبل از آن خود کرده است. بعد از آن نیز گروههای خدمات و کشاورزی به ترتیب اعداد رشد ۷/۲ و ۱/۱ درصد داشتهاند. بررسی زیرگروههای مربوط به بخش صنایع و معادن نیز نشان میدهد که بخش صنعت به تنهایی رشد ۵/۹ درصدی داشته که بعد از گروه نفت بالاترین میزان رشد محسوب میشود. بخش ساختمان نیز طبق این دادهها در سال قبل رشد ۲/۱ درصدی داشته که بهبود قابل توجهی نسبت به سال ۱۴۰۰ نشان میدهد، چه آنکه ارزشافزوده این بخش در سال ۱۴۰۰ معادل ۹/۶- درصد بوده است. به این ترتیب میتوان گفت بخش ساختمان در سال گذشته از رکود خارج شده است. طبق دادههای بانک مرکزی، ارزشافزوده گروه کشاورزی در سال قبل ۸/۱۵۷ هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به سال ۱۴۰۰ معادل ۱/۱ درصد افزایش داشته است. با این حال دادههای ارائهشده نشان میدهد که بخش کشاورزی کمترین میزان رشد را در سال قبل داشته است. برآوردهای انجامشده با توجه به آمارهای دریافتی از وزارت جهاد کشاورزی نشان میدهد که تولید محصولات زراعی و باغی در سال ١۴٠١ نسبت به سال قبل ۴/۳ و ۲/۰- درصد و تولید محصولات اصلی دامی ۷/۲ درصد تغییر یافته است. در نهایت نیز گروه خدمات در سال قبل ۷/۲ درصد بوده که نسبت به سال ۱۴۰۰ کاهش ۸/۳ درصدی داشته است.
افت سهم نفت در رشد تولید
بررسی دادههای یادشده نشان میدهد که دو بخش نفت و صنعت بالاترین اعداد رشد اقتصادی را در سال قبل داشتهاند، اما سهم فعالیتهای اقتصادی در رشد تولید ناخالص داخلی اعداد دیگری را نشان میدهد. برای مثال در سال گذشته سهم گروه صنایع و معادن و سهم گروه خدمات در رشد اقتصادی ۴ درصدی به ترتیب ۶/۱ و ۵/۱ درصد بوده، این در حالی است که سهم گروه نفت و کشاورزی ۸/۰ و ۱/۰ درصد بوده است. این اعداد نشان میدهد با وجود رشد بیشتر گروه نفت، سهم این بخش در رشد تولید ناخالص داخلی با افت همراه شده است. به این ترتیب میتوان گفت تحریمها تاثیرات خود را در فروش نفت نشان داده و وزن نفت در رشد اقتصادی کشور را کمتر کرده است.
پرش سرمایهگذاری
بررسی تحولات رشد اقتصادی کشور از منظر بخشهای هزینهای نشان میدهد که مصرف خصوصی و صادرات کالا و خدمات بالاترین رشد را از آن خود کردهاند. رشد این دو بخش در سال قبل به ترتیب ۷/۸ و ۲/۸ درصد بوده است. بعد از آن تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در سال قبل با رشد ۷/۶ درصدی بیشترین رشد را در میان بخشهای هزینهای داشته است. آنچه درخصوص این دادهها جالب توجه به نظر میرسد این است که نرخ رشد سرمایهگذاری از صفر درصد در سال ۱۴۰۰ به ۷/۶ درصد در سال قبل رسیده است که نشاندهنده تغییری اساسی در این بخش است. بررسی جزئیات دادهها نشان میدهد نرخ تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در سه بخش ساختمان، ماشینآلات و… در سال ١۴٠١ نسبت به سال ۱۴۰۰ به ترتیب ۲/۱، ۴/۱۵ و ۴/۰- درصد بوده است. به نظر میرسد نرخ رشد ۲/۱ درصدی تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در بخش ساختمان، به دلیل افزایش تشکیل سرمایه ثابت ناخالص ساختمان در بخش خصوصی و دولتی بوده است. علت افزایش تشکیل سرمایه در بخش ماشینآلات نیز به دلیل افزایش واردات کالاهای سرمایهای و همچنین تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در ماشینآلات تولید داخل، طی سال ١۴٠١ نسـبت به سال قبل بوده است. نکته مهمتر اینکه مصرف نهایی بخش دولتی در سال قبل رشد ۶/۳- درصدی داشته که نسبت به سال ۱۴۰۰ افت ۴/۹ درصدی را نشان میدهد. از مجموع دادههای ارائهشده میتوان پی برد که رشد سرمایهگذاری در اقتصاد بیشتر بوده و سهم نسبتا بالایی در افزایش تولید ناخالص داخلی داشته است.
صنعت؛ پیشتاز رشد در زمستان ۱۴۰۱
تصویری که بانک مرکزی از وضعیت اقتصاد در زمستان سال قبل ارائه داده نیز نشان میدهد که گروه صنعت پیشتاز رشد در میان گروههای مختلف اقتصادی بوده است. در میان بخشهای مختلف اقتصادی، گروه نفت و گروه صنایع و معادن به ترتیب اعداد رشد ۱۲ و ۹ درصدی داشتهاند. بعد از آن نیز اعداد رشد گروه خدمات و گروه کشاورزی به ترتیب ۹/۲ و ۵/۱ درصد بوده است. بررسی جزئیات گروه صنایع و معادن نشان میدهد که رشد صنعت در فصل زمستان سال قبل ۵/۱۳ درصد بوده که بالاترین میزان رشد در بین سایر بخشهاست. به عبارتی، بخش صنعت در فصل یادشده پررونقتر از سایر بخشها بوده است. بخش ساختمان اما در این فصل با افت عملکرد همراه شده و رشد ۸/۲ درصدی داشته است، حال آنکه رشد این بخش در فصل پاییز سال قبل ۸/۶ درصد بوده است. در بخش هزینهها نیز دادهها نشان میدهد که رشد مصرف خصوصی در زمستان سال قبل ۱/۱۲ درصد بوده که ۲/۱ درصد نسبت به پاییز بالاتر است. رشد صادرات کالا و خدمات در زمستان سال قبل برابر با ۵/۵ درصد بوده که نسبت به پاییز ۳/۸ درصد کمتر شده است. رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص نیز در زمستان به عدد ۶ درصد رسیده که ۱/۹ درصد پایینتر از پاییز همان سال است.
اختلاف آماری
از بررسی دادههای ارائهشده میتوان پی برد که در سال قبل سرعت رشد اقتصادی کشور در بیشتر گروهها افزایش یافته است. با وجود این، مقایسه دادههای بانک مرکزی با مرکز آمار نشان از اختلافی فاحش و معنادار در برآورد ارزشافزوده گروههای مختلف اقتصادی میدهد. برای مثال طبق دادههای مرکز آمار، رشد اقتصادی گروه کشاورزی در سال قبل منفی و برابر ۴/۴- درصد بوده، این در حالی است که بانک مرکزی عدد رشد این بخش را ۱/۱ درصد اعلام کرده است. در عین حال مرکز آمار نرخ رشد مصرف خصوصی سالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ را به ترتیب ۷/۱۲ و ۷/۶ درصد اعلام کرده که نشان از کاهش حدود ۶ درصدی رشد این بخش در سال قبل دارد. بانک مرکزی این اعداد را ۹/۳ و ۷/۸ درصد اعلام کرده است. با توجه به دادههای بانک مرکزی رشد مصرف خصوصی در سال قبل نسبت به سال ۱۴۰۰ بیشتر شده است. همچنین مرکز آمار رشد مصرف دولتی در ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ را به ترتیب ۷/۵ و ۸/۵ درصد اعلام کرده اما بانک مرکزی این اعداد را برای سالهای یادشده ۳/۸ و ۶/۳- گزارش کرده است. به این ترتیب مشخص میشود که نرخ رشد اعلامی بانک مرکزی در ۱۴۰۰ به اندازه ۶/۲ درصد بیشتر از مرکز آمار و در ۱۴۰۱ به اندازه ۴/۹ درصد کمتر بوده است. رشد سرمایهگذاری نیز در سالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ از سوی مرکز آمار برابر ۱/۴ و ۱/۲ اعلام شده، اما بانک مرکزی آن را صفر و ۷/۶ درصد اعلام کرده که روند متفاوتی را به تصویر میکشد. رشد صادرات کالاها و خدمات هم مطابق دادههای مرکز آمار با جهش ۱/۳۱ واحد درصدی از ۵/۶- درصد در سال ۱۴۰۰ به ۶/۲۴ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده، اما بانک مرکزی اعلام کرده که رشد این گروه از ۲/۵ درصد سال ۱۴۰۰ به ۲/۸ درصد در سال قبل رسیده است. این تفاوتهای آماری نشان میدهد که هریک از مراکز یادشده روندهای متفاوتی از اقتصاد را نشان میدهند. حال باید دید دولتمردان برای توجیه عملکرد اقتصادی خود دادههای کدام مرکز را ملاک قرار میدهند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد